Nizamülmülk Vezirlik Döneminde Nizamiye Okullarının Sosyal İlişkileri

Bu makalede Nizamiye medreseleri arasındaki iletişim ağını, birbirleriyle münasebetleri ve arasındaki ilişkilerin boyutunu incelenmektedir. Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından kurulan bu eğitim müesseseleri ortaçağda yükseköğretim düzeyinde dini ilimler tahsil edilmekteydi. Daha sonraki devirlerde kurulan medreselerin eğitim ve yönetim sistemlerinin gelişmesinde de örnek olmuştur. Nizamiye medreselerinin arasında gerek bireysel gerek kurumsal olarak güçlü bir sosyal ilişki gerçekleştirilmişti. İdari sistem başarılı bir şekilde hoca-talebe arasında sağlam bir bağ kurmuştu. Hocalar arasındaki münazaralar, misafir müderris uygulaması, araştırma faaliyetleri ve medrese talebelerinin bazı yerlerde görevlendirilmesi akademik tarzdaki etkinliklerden bazılarıydı.

Anahtar Kelimeler:

Nizamiye Medreseleri, İslam’da eğitim tarihi, Nizamülmülk

The Social Network of Niẓāmiyyah School System Under Niẓām Al-Mulk Administration (456-485/1063-1092)

This study examines the social networks among Niẓāmiyyah Schools built by the great vizier Niẓām al-Mulk in the early period of the Seljuk dynasty. Niẓāmiyyah institutions served as higher educational centres for religious studies in the middle ages and contributed significantly to the development of the madrasah administration system. There were strong social networks among individuals and organisations associated with the Madrasah Niẓāmiyyah. The administrative system succeeded in creating a strong relationship between professors and students of one madrasah to another. Academic activities included debating among professors, visiting-professors, research activities and employment of graduate students in its administration system.

Keywords:

Niẓāmiyyah Madrasahs, Muslim educational history. Madrasa system.,

PDF

___

Al-Damishqī, Abū Shāma. Kitāb al-Rawdatain fī Akhbār as-Dawlatain: Al-Nūriyyah va al-Salāhiyyah. Beirut: Dār al-Kutub al-Ilmiyyah, 2002.
Al-Qazvīnī, Zakaryā ibn Muḥammad. Athār al-Bilād wa Akhbār al-ʻIbād. Bei-rut: Dar Beirut, 1984.
Alyārī, Hosain. “Niẓāmiyya dar 'Ahd Niẓām al-Mulk”, Pazhoheshhaye Falsafy: Daneshkadeh Adabiyat-ı Tabriz, 151-152 (1373sh), pp. 1-12.
As-Soyūtī, Jalal ad-Dīn. Ḥusn al-Muhadarah fī Tārīkh al-Misr va al-Qāhirah. M. Abū al-Faḍl Ibrahim (eds), Beirut: Dar al-Iḥyā al-Kutub al-’Arabiyyah, 1976.
As-Subkī, Tāj ad-Dīn. Muʻīd al-Niʻam va Mubīd al-Niqam. Cairo: Maktaba al-Khanji, 1993.
As-Subkī, Tāj ad-Dīn. Ṭabaqāt as-Shāfiʻyyah al-Kubrā. Mustafa A. Ahmad Atta (ed). Beirut:DKI, 2014.
At-Ṭarṭūshī, Muḥammad ibn Walīd. Sirāj al-Mulūk. Jaafar al-Bayātīs (ed), Lon-don: Riāḍ el-Rayyes Books, 1990.
Dodge, Bayard. Muslim Education in Medieval Times. Washington: The Middle East Institute, 1962.
Hur, Sayyid Hosain. “Naqsh Musalmānān dar Pidāyish Madāris tā Pāyān Qarn Panjom Hejrī”, Ayine-i Pazhohish 87 (1383sh), pp.6-16.
Ibn Athīr, al-Kāmil fī at-Tārīkh. Khalīl Maʻmūn (ed.), Beirut: Dār al-Maʻrifah, 2002.
Ibn Batutah, Al-Riḥlah: Tuḥfat al-Anzār fī Qarāyib al-Amṣār va ‘Ajāyib al-Asfār. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1992.
Ibn Javzī, Abul Faraj. Al-Muntaẓam fī at-Tārīkh va al-Mulūk. Muḥammad A. ʻAtā & Mustafā A. ‘Atā (eds), Beirut: Dar al-Kutub al-’Ilmiyyah, 1992.
Ibn Jubair. Al-Riḥlah. Germany: Maʻhad Tārīkh al-ʻUlum al-ʻArabiyyah va al-Islamiyyah, 1994.
Ibn Kathīr, ad-Damishqī. Al-Bīdāyah va al-Nīhāyah. in 14 vols. Ḥamīd Aḥmad Tāhir (ed), Al-Qāhirah: Dar al-Fajr li at-Turath, 1997.
Kasāeī, Noorollāh. Madāris-i Niẓāmyyah wa Tathīrāt ‘Ilmī wa Ijtemāʻī ān. Tehran: Sepehr Press, 1363sh.
Makdisi, George. “Muslim Institutions of Learning in Eleven-Century Baghdad”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 24 (1961), pp. 1-56.
Makdisi, George. The Rise of Colleges Institutions of Learning in Islam and the West. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1981.
Maʻrūf, Nājī. ‘Ulamā al-Nizāmyyāt wa Madāris al-Mashriq al-Islāmī, Bagh-dad: Al-Irshad Press, 1973.
Nājī Ma’ruf, “Madaris Qabl al-Niẓāmiyyah,” Majallah al-Majmaʻ al-’Ilmī al-ʻIrāqī 22 (1973), pp. 103-156.
Nakosteen, Mehdī. History of Islamic Origin of Western Education. Colorado: University of Colorado Press, 1964.
Ocak, Ahmet. “Medrese Geleneği içinde Nizamiye Medreselerinin Önemi ve İlim Dünyasına Kazandırdığı Yenilikler,” In İslami İlimler 1 (Selçuklularda Bilim ve Düşünce: II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempoz-yumu), Konya, 2011, pp. 441-462.
Qunaimah, Abdul Rahīm. Tārīkh al-Jāmeʻāt al-Islamiyyah al-Kubrā. Translated to Persia by Kasāeī N., Tehran: Yazdān Press, 1985.
Scott, John. Social Network Analysis, 4. Edition, SAGE, 2017.
Shalabī, Aḥmad. “Al-Tarbiyah wa at-Taʻlīm fī Fikr al-Islamiyyah”, in Mawsūʻah al-Nazm va al-Ḥiḍārah al-Islāmiyyah, 7th eds. Al-Qāhirah: Maktabah al-Nihḍat al-Misriyyah, 1978.
Zarrincūb, Abdul Husain. “Ghazālī Dar Niẓāmiyye-i Baghdad”, Iran Name, 16 (1365sh), pp. 593-615.