Hakem Kararları Maddi Hukuka Aykırılık Sebebiyle Iptal Edilebilir Mi? Hakem Kararlarının Iptali Müessesesinin Tarihi Kökeni

Mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu döneminde verilen 28.01.1994 tarih ve 4/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı’nda tahkimin yargısal yönünü öne çıkaran bir yaklaşım benimsenerek, özetle, hakem kararlarının maddi hukuka uygunluğunun devlet mahkemeleri tarafından denetlenebilmesinin mümkün olduğu sonucuna varılmıştır. Bu kararda benimsenen görüşün 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun uygulandığı dönemde de muhafaza edilmesi hâlinde, hakem kararlarının kanuna aykırı olması hususu bir iptal sebebi sayılabilecektir. Ancak, hakem kararlarının iptali müessesesinin amacı, mahiyeti ve tarihi kökeni dikkate alındığında, hakem kararlarının iptali sebepleriyle yabancı mahkeme ve yabancı hakem kararları hakkındaki tenfiz engelleri arasında bağlantı ve benzerlik görülmektedir ki söz konusu bağlantı ve benzerlikler tesadüfî değildir. Yabancı mahkeme ve yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi bakımından milletlerarası hukuka hâkim olan anlayış, egemen devletlerin yek diğerinin yargı yetkileri dahilinde vermiş oldukları yargı kararlarına eşitlik ve karşılıklılık ilkeleri çerçevesinden saygı göstermeleri; yek diğerinin ülkelerinde verilen mahkeme ve hakem kararlarına kapsamlı bir kanun yolu denetimi yapmadan sadece hak arama hürriyetine riayet edilip edilmediği hususunu incelemekle yetinerek millî mahkeme ve hakem kararları gibi kesin hüküm ve icra kabiliyeti vasıflarını tanımak şeklindedir. Aynı mülahazaların millî hakem kararlarının kesin hüküm ve icra kabiliyeti vasıflarının kendi devletleri tarafından tanınması bakımından da geçerli olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışmada hakem kararlarının iptali müessesesinin tarihi gelişimi ve niteliği incelendikten sonra, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca hakem kararlarının iptali usulünde bu yaklaşımın uygulanmasının mümkün olup olmadığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tahkim, Tahkimin niteliği, İptal davası, Tenfiz engelleri, Kanun yolları

Can Arbitral Awards Be Set Aside Due to Inconsistency with Substantive Law? Historical Background and Legal Nature of the Setting Aside of Arbitral Awards

In a decision dated 01.28.1994 and no.4/1, rendered at the time when the former Code of Civil Procedure no.1086 was still in force, the Joint Chambers of the Court of Cassation held that state courts can review arbitral awards in terms of their consistency with substantive law. In case of insisting on this opinion during the period of the new Code of Civil Procedure no.6100, the inconsistency of arbitral awards with substantial law will still be a reason for setting aside of the awards. However, when the aim, legal nature and historical background of the notion of setting aside of arbitral awards are taken into consideration, it is determined that there are connections and similarities between the grounds for setting aside of arbitral awards and the grounds for refusal of enforcement for foreign court judgments/ arbitral awards. The predominant understanding concerning recognition/enforcement of foreign court decisions/arbitral awards expects states to recognize the main characteristics - namely that they are a final judgment and enforceable - of foreign court decisions/arbitral awards like its own court decisions/arbitral awards without conducting a comprehensive appeal review, and that they should be content with an analysis whether the basic procedural guarantees/ due process is respected or not. The same principle is also applicable for recognition/enforcement of domestic arbitral awards. In this work, it will be discussed that whether the approach of the Court of Cassation can still be used in the procedure of the setting aside of arbitral awards under Code of Civil Procedure no.6100, or not.

Keywords:

Arbitration, Legal nature of arbitration, Settin aside, Grounds for reversal, Appeal procedures,

PDF

___

Alangoya Y, Medeni Usûl Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi (1st edn, İÜHF 1973).
Aydemir F, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi (1st edn, On İki Levha 2017).
Ayoğlu T, Sermaye Şirketleri Özelinde Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Çözümünde Tahkim (1st edn, On İki Levha 2018).
Belgesay MR, ‘Hakem Kararlarının Hukuki Mahiyeti’ in Tahkim: IV. Ticaret ve Banka Hukuku Haftası, 29 Kasım – 4 Aralık 1965 Bildiriler, Tartışmalar (1965) 41-54.
Birsel MT ve Budak AC, ‘Türk Tahkim Hukuku ve UNCITRAL Tahkim Örneği’ in Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi?-Cilt I (Banka ve Tic. Huk. Araş. Enst. 1997) 171-249.
Budak AC ve Karaaslan V, Medenî Usul Hukuku (3rd edn, Adalet 2019).
Ekşi N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim (2nd edn, Beta 2019).
İlhan HA, Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği (1st edn, Adalet 2016).
Kalpsüz T, Türkiye’de Milletlerarası Tahkim (2nd edn, Yetkin 2010).
Kaufmann G ve Rigozzi KA, International Arbitration Law and Pratctice in Switzerland (1st edn, Oxford 2015).
Koral R, ‘Birleşmiş Milletler Cenevre Konferansı ve 21 Nisan 1961 Tarihli Sözleşme (Avrupa Milletlerarası Ticari Hakemlik Sözleşmesi)’ (1964) 30(3-4) İÜHFM 745-783.
Koral R, ‘Hakemliğin Hukuki Mahiyetinin Tayininde Kullanılan Kriterler ve Türk Ekonomik Hukuk Araştırmaları Vakfı’ (1983) XLVIII-XLIX (1-4’ten Ayrı Bası) İÜHFM 75-98.
Öztek S, ‘Temyiz Kanun Yolunun Tarihçesine İlişkin Bazı Tespitler’ (2015) 21(2) MÜHFHAD (Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’a Armağan) 119-127.
Tekinalp Ü, ‘Hakem Sözleşmesinin Hukuku Mahiyeti Konusunda Düşünceler’ in Tahkim: IV. Ticaret ve Banka Hukuku Haftası, 29 Kasım – 4 Aralık 1965 Bildiriler, Tartışmalar (1965) 13-29.
Tunç Yücel M, HMK Uyarınca Tahkimde İhtiyati Tedbir ve Deli Tespiti (1st edn, Seçkin 2013).
van den Berg AJ, The New York Arbitration Convention of 1958 - Towards a Uniform Judicial Interpretation (1st edn, Kluwer 1981).
Yeğengil R, Tahkim (1974).
Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi (1st edn, Güncel 2008).