Seyda GUL, Esra ÖZAY KÖSE, Emine Hatun DİKEN

9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin İncelenmesi

Bu çalışmanın amacı, 2017-2018 eğitim öğretim yılında kullanılmaya başlanan MEB 9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı’na ait ünitelerdeki metinlerin okunabilirlik seviyelerinin tespit edilmesidir. Genel olarak nitel yaklaşımın benimsendiği bu çalışma, doküman incelemesine dayanan betimsel bir çalışma niteliği taşımaktadır. Çalışmada 2017-2018 öğretim yılından itibaren ders kitabı olarak kabul edilen MEB 9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı’ndaki üç ünitede yer alan ve rastgele seçilen toplam 33 adet metinin okunabilirlik düzeyleri “Ateşman okunabilirlik formülü” ile incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre biyoloji ders kitabında yer alan ünitelerdeki metinlerin geneline ait okunabilirlik düzeyinin “zor” kategorisi içerisinde olmakla birlikte “orta güçlükte” sınırına oldukça yakın olduğu belirlenmiştir. Bulgular üç ünite için ayrı ayrı incelendiğinde ise birinci ünite olan “Yaşam Bilimi Biyoloji” ünitesi ile ilgili metinlerin geneline ait okunabilirlik düzeyinin “zor” olduğu; ikinci ünite olan “Hücre” ünitesinde yer alan metinlerin geneline ait okunabilirliğinin “orta” düzeyde olduğu; son olarak üçüncü ünite olan ve “Canlılar Dünyası” olarak tanımlanan ünitedeki metinlerin geneline ait okunabilirlik düzeyinin ise “orta” olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dokuzuncu sınıf, Biyoloji, Ders kitabı, Okunabilirlik

The Examination of the Readability Levels of Texts in 9th Grade Biology Textbook

The aim of this study is to determine the readability levels of texts in 9th grade textbook used in the academic year of 2017-2018. This qualitative study is a descriptive study based on the document analysis. The readability levels of 33 texts randomly selected from 3 units of the 9th grade biology text book, which suggested to be used by Ministry of Education used during the academic year of 2017-2018, were examined with “Ateşman’s readability formula”. The findings indicated that the readability levels of texts in biology textbook were generally in category “difficult” but also close to the "medium difficulty" border. As separately examined the findings for three units, it was founded that the readability levels of the texts were generally as “difficult” for the first unit namely “Biology: The Science of Life”, "medium" for the second unit namely “The Cell”, and finally "medium" for the thirst unit namely “The World of Living Organisms”.

Keywords:

Ninth grade, Biology, Textbook, Readability,

PDF

___

Anılan, H., Balbağ, M.Z., Anılan, B., Görgülü, A., & Çemrek, F. (2007). Fizik, kimya ve biyoloji dersi ders kitaplarının öğretmen adayları tarafından değerlendirilmesi. e-Journal of New World Sciences Academy, 2(4), 313-320.
Aşiroğlu, S. (2018). Fen ve teknoloji dersinde uygulanan aktif öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin başarıları ve kalıcılık düzeyleri üzerindeki etkisi. Current Research in Education, 4(1), 1-19.
Ateşman E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
Atıcı, T., Keskin-Samancı, N. & Özel, Ç.A. (2007). İlköğretim fen bilgisi ders kitaplarının biyoloji konuları yönünden eleştirel olarak incelenmesi ve öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 115-131.
Bahar, M. & Özatlı, N.S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1. sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 75- 85.
Balbağ, Z., Leblebiciler, K., Karaer, G., Sarıkahya, E., & Erkan, Ö. (2016). Türkiye’de fen eğitimi ve öğretimi sorunları. Eğitim ve ğretim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 12-23.
Blystone, R.V. (1987). Collage introductory biology textbooks. American Biology Teacher, 49(7), 418-425.
Cardak, O., Dikmenli, M., & Guven, S. (2016). 7th grade science textbook readability and compatibility with the target age level. International Research in Higher Education, 1(1), 101-106.
Cavas, B., & Kesercioğlu, T. (2010). A qualitative study on student’ understanding and misconceptions regarding the living cell. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(1), 321-331.
Chiappetta, E. L., Fillman, D. A., & Sethna, G. H. (1991). A method to quantity major of scientific literacy in science textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 28(8),713-725.
Clifton, C., Jr., Staub, A., & Rayner, K. (2007). Eye movements in reading words and sentences. In R.P.G. van Gompel, M. H. Fischer, W. S. Murray, & R. L. Hill (Eds.), Eye movements: A window on mind and brain (pp. 341-371). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
Çakmak, G., & Çil, E. (2014). 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 1-26.
Çeçen, M.A., & Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarinin okunabilirlik açisindan incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 22, 206219.
Demircioğlu, H., & Geban, Ö. (1996). Fen bilgisi öğretiminde bilgisayar destekli öğretim ve geleneksel problem çözme etkinliklerinin ders başarısı bakımından karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13,183-185.
Demirel, Ö., Seferoğlu, S.S., & Yağcı, E., (2001). ğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Dubay, W. H. (2004). The principles of readability. U.S.: Impact Information. Costa Mesa, CA.
Durukan, E. (2014). Metinlerin okunabilirlik düzeyleri ile öğrencilerin okuma becerileri arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76.
Ellis, R. (1997). The empirical evaluation of language teaching materials. ELT Journal, 51, 36-42.
Flesch, R. F. (1948). A new readability yardstick. Journal of Applied Psychology, 32, 221-233.
Fry, E. (2002). Readability versus leveling: Both of these procedures can help teachers select books for readers at different stages. The Reading Teacher, 56, 286-292.
Gould, C.D. (1977). The readability of school biology text books. Journal of Biological Education, 11(4), 248-252.
Graham, W. (1978). Readability and Science Textbooks. School Science and Mathematics, 22, 31–37.
Gül, Ş., & Erkol, M. (2016). Fen bilgisi öğretmeni adaylarının bilimsel bilginin doğası anlayışlarının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(4), 642-661.
Gül, Ş., & Özay-Köse, E. (2018). Prospective teachers’ perceptions on protein synthesis: Recommended solutions versus learning difficulty. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 237-250.
Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
Gündüz, E., Yılmaz, M., & Çimen, O. (2016). MEB ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 414-430.
Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O., & Şen, U. (2017). MEB ortaöğretim 11. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1115-1140.
Güner, N., Denizli, Z. A., Sezer, R., & Bayraktar, A. (2015). 6.-8. sınıf öğrencilerinin matematik dersi ve matematik ders kitapları hakkındaki görüşlerini belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. E-Journal of New World Sciences Academy, 10(2), 54-65.
Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel yayınları.
Kelly, A.V. (1989). Curriculum: Theory and practice. London: Paul Chapman Publishing Ltd.
Kennedy, K. (1979). Determining the reading level of bi ology textbooks. American Biology Teacher, 41(5), 301-303.
Kete, R., Horasan, Y., & Namdar, B. (2012). 9. sınıf biyoloji ders kitaplarında hücre konusundaki kavramsal anlama güçlüklerinin tespiti. İlköğretim Online, 11(1), 95-106.
Kılıç, Z., Atasoy, B., Tertemiz, N., Şeren, M., & Ercan, L. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu, L. Küçükahmet (ed.), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Knight-Mckenna, M. (2008). Syllable types: A strategy for reading multisyllabic words. Teaching Exceptional Children, 40, 18- 24.
Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H., Kadayıfçı, H., & Taşdelen, U. (2003). Bir fen ders kitabı nasıl olmalıdır? Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Küçükahmet, L. (2011). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (Edt. Leyla Küçükahmet), Ankara: Nobel Yayın Dağıtı.
Lunenberg, M. (2002). Designing a curriculum for teacher educators. European Journal of Teacher Education, 25(2-3), 264-277.
Matyar, F., Denizoğlu, P., & Özcan, M. (2008). Sınıf öğretmenliği abd’de okuyan 4. sınıf öğrencilerinin ilköğretim birinci kademe fen ve teknoloji dersine ilişkin alan bilgilerinin belirlenmesi (Çukurova Üniversitesi Örneği). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 303-312.
MEB *Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlığı+ (2018). Ortaöğretim biyoloji dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınevi.
Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-155.
Mülayim, H., & Soran, H. (2002). Lise 1 biyoloji ders kitapları ve haftalık ders saatleri hakkında öğrenci, öğretmen ve okul yöneticilerinin görüş ve önerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 185-197.
Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202‐226.
Özay-Köse, E. (2009). Biyoloji 9 ders kitabında hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, 12, 141-150.
Özay-Köse, E., & Gül, Ş. (2016). Biyoloji öğretmen adaylarının Türkçe ve yabancı biyoloji terimlerini kullanım tercihleri. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 1-10.
Özden, M. & Cavlazoğlu, B. (2015). İlköğretim fen dersi öğretim programlarında bilimin doğası: 2005 ve 2013 programlarının incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 40-65.
Snyder, L. G., & Snyder, M. J. (2008). Teaching critical thinking and problem-solving skills. The Delta Pi Epsilon Journal, 2, 90-99.
Soyibo, K. (1996). A comparison of communication strategies among three caribbean higy school biology textbooks. Journal of Biological Education, 30(3), 190-194.
Soyibo, K., & Bermadee, M. B. (1998) Factors linked with Jamaican student’s comprehension of integrated science textbooks. Journal of Science and Mathematics Education in s. Asia, 21(1), 56-63.
Spiegel, D. L., & Wright, J. D. (1984). Biology teachers' preferences in textbook characteristics. Journal of Reading, 27(7), 624-28.
Şahin, M. (2012). Ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 129-154.
Şeker, H., Deniz, S., & Görgen, İ. (2004). Öğretmen yeterlikleri ölçeği. Milli Eğitim Dergisi, 32(164), 105-118.
Şeker, H., Deniz, S., & Görgen, İ. (2005). Tezsiz yüksek lisans öğretmen adaylarinin öğretmenlik yeterlikleri üzerine değerlendirmeleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42, 237-253.
Taş, A. M. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 509–517.
Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi,14(2), 441- 446.
Temur, T. (2003). Okunabilirlik (Readability) kavramı. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 169-172.
Tosunoğlu, M., & Özlük, Y. Ö. (2011). Okunabilirlik ve ilköğretim 1. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki düzyazı metinlerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Eğitim ve Sosyal Bilgiler Dergisi, 189, 219-230.
Ulu-Kalın, Ö., & Koçoğlu, E. (2017). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220.
Ünsal, Y. (2010). Differences arising from language in perceiving some terms in physics education. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 348-358.
Wright, J.D. (1982). The effect of reduced readability text materials on comprehension of biology achievement. Science Education, 66(1), 2-13.
Yalın, H.İ. (1996). Ders kitapları tasarımı. Milli Eğitim Dergisi, 132, 61-66.
Yıldırım, A., & Şimsek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, O., Sinan, O., & Güngör, B. (2005). Lise 1. sınıf biyoloji dersi “yaşamın temel bileşenleri” ünitesinin analizi ve aşamalılık ilişkisi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 6(2), 209-226.
Yılmaz, M., Gündüz, E., Çimen, O. & Karakaya, F. (2017). 7. sınıf fen bilimleri ders kitabı biyoloji konularının bilimsel içerik incelemesi. Turkish Journal of Education, 6(3), 128-142.
Yılmaz, M., Gündüz, E., Diken, E. H., & Çimen, O. (2017). 8. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki biyoloji konularının bilimsel içerik açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 17-35.
Yörek, N. (2007). Öğrenci çizimleri yoluyla 9 ve 11. sınıf öğrencilerinin hücre konusunda kavramsal anlama düzeylerinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 107-114.
Yurt, G., & Arslan, M. (2014). 7. sınıf türkçe ders kitaplarının şekil-içerik-metin yönünden incelenmesi: zambak ve pasifik yayınları örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 317-327.
Yüce, Z., Önel, A., & Bekis, E. S. (2016). Öğrenci çizimleri yoluyla ortaokul öğrencilerinin hücre konusundaki kavramsal bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 616-625.
Yürümez, B. (2010). Ortaöğretim 9. sınıf biyoloji ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.