Gürün (Sivas)-Tohma Çayı Vadisinde Yetişen Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Peyzaj Mimarlığında Kullanım Olanaklarının Belirlenmesi

Türkiye tıbbi ve aromatik bitkiler açısından zengin bir ülkedir. Bu zenginliğin nedeni; üç fitocoğrafik bölgenin kesiştiği bir bölgede bulunması, pek çok cins ve seksiyonun orijin merkezinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de doğal florada bulunan bitkilerden halk arasında tedavi amaçlı, gıda, çay, baharat, boya ve kozmetik sanayi gibi birçok alanda faydalanılmaktadır. Ancak bu bitkilerin birçoğu halen çok fazla bilinmemekte ve kullanılmamaktadır. Bu nedenle çalışmada, Sivas’ın Gürün ilçesinde yetişen ve birçoğu henüz bilinmeyen bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin tespit edilmesi ve peyzaj mimarlığında kullanım şekillerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada toplam 134 tıbbi bitki, peyzaj mimarlığında kullanım özelliklerine göre dokuz nitelik (ilaç ve kozmetik, gösterişli çiçek, gösterişli yaprak, gösterişli meyve, güzel koku, soliter kullanım, çiçek parterinde kullanım, canlı çit, budanma özelliğine sahip olma) üzerinden değerlendirilmiştir. Sonuç olarak bitkilendirme tasarımında kullanılabilecek altı ve üzeri özelliğe sahip 22 bitki olduğu belirlenmiştir ve bu bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanımları ile ilgili öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tıbbi bitkiler, aromatik bitkiler, peyzaj mimarlığı, Gürün

Determination Of Usage Possibilities Of Some Medicinal And Aromatic Plants Grown In Gürün (Sivas)-Tohma River Valley In Landscape Architecture

Turkey is a country rich in medicinal and aromatic plants. The reason for this wealth; The fact that three phytogeographical regions are located at the intersection of the three phytogeographic regions is due to the fact that many genera and sections are located in the center of origin. As in all over the world, natural flora plants in our country are used in many areas such as food, tea, spices, paint and cosmetics industry for treatment purposes. However, many of these plants are still unknown and not used. For this reason, it is aimed to determine some medicinal and aromatic plants grown in the Gürün district of Sivas and many of which are not yet known and to determine the way of usage in landscape architecture. In this study, a total of 132 medicinal plants have been evaluated according to their use feature in landscape architecture with nine quality (medicinal and cosmetic, ostentatious flowers, ostentatious leaves, ostentatious fruit, fragrance, solitary use, use in floral parterre, border plant, and pruning). As a result, it has been determined that there are 22 plants with six or more properties that can be used in planting design and suggestions on the use of these plants in landscape architecture have been developed.

Keywords:

Medical plants, aromatic plants, landscape architecture, Gürün,

PDF

___

Anonim-a. http://gurun.gov.tr/cografi-durum, [Ziyaret Tarihi: 18-04-2018].
Akan H, Korkut MM, Balos MM (2008). Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma, Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bil Dergisi, 20(1), 67-81.
Asımgil A (1993). Şifalı Bitkiler, İstanbul: Timaş Yayınları.
Aslantürk ÖS (2010). Aydın Yöresinde Kullanılan Bazı Tıbbi Bitkilerden Antioksidan ve Sitotoksik Etkilerinden Araştırılması, Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı. Aydın.
Aydın S (2004). Anadolu Diyagonali: Ekolojik Kesinti Tarihsel-Kültürel bir Farklılığa işaret edebilir mi?, Kebikeç insan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 17, ss.117-137.
Balos MM, Akan H (2007). Zeytinbahçe ile Akarçay (Birecik-Şanlıurfa) arasında kalan bölgenin etnobotanik özellikleri, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, Sayı 29 (2007) 155- 171, Konya.
Başer HC (1998). Tıbbi ve aromatik bitkilerin endüstriyel kullanımı. TAB Bülteni. 13-14:19-43. Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
Bayram E, Kırıcı S, Tansı S, Yılmaz G, Arabacı O, Kızıl S, Telci İ (2010). Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılması olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-I, 437–456, 11–15 Ocak, Ankara.
Baytop T (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi, İstanbul Üniversitesi, Yayın no:3255 Ecz. Fak. Yay No.40 Sanal Matbaası, İstanbul.
Birinci S (2008). Doğu Karadeniz Bölgesinde Doğal olarak bulunan faydalı bitkiler ve kullanım alanlarının araştırılması, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
Boyraz Z (2003). Gürün ilçesinin coğrafyası, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Elazığ.
Chiej R (1988).The Mcdonald Encyclopedia of Medicinal Plants, Macdonald&Co. Ltd. 66-73, Shoe Lane London.
Çakılcıoğlu U, Türkoğlu İ, Kürşat M (2007). Harput (Elazığ) ve çevresinin etnobotanik özellikleri, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, Elazığ.
Çelik E, Çelik GY (2007). Bitki Uçucu Yağlarının Antimikrobiyal Özellikleri, Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 5(2), 1-6.
Davis PH (1965-1985). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh Üniv. Pres. Vol. 1-9, Edinburgh.
Demirci S, Özhatay N (2012). Kahramanmaraş (Türkiye)’da Etnobotanik Bir Araştırma; Andırma’da Tıbbi Amaçla Kullanılan Doğal Bitkiler, Turk J. Pharm. Sci. 9 (1), 75-92.
Dönmez E (1998). Gövdeli Dağı (Sivas-Kayseri) florası, Cumhuriyet Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Sivas.
Dönmez Ş, Çakır M, Kef Ş (2016). Bartın’da Yetişen Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Peyzaj Mimarlığında Kullanımı, Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi Araştırma Makalesi, 1(2):1-8.
Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z, Adıgüzel N (2000). Red Data Book of Turkısh Plants (Pteridophyta and Spermatophyta). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Yayın No: 18.
Erik S, Tarıkahya B (2004). Türkiye Florası Üzerine. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, Alp Matbaası, Ankara, 17, 139-163.
Erbaş S (2013). Türkiye’nin Bazı Tıbbi Ve Aromatik Bitkileri, Oman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı, Ankara, 1-58.
Faydaoğlu E, SürücüoğluM (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1), 52-67.
Faydaoğlu E, Sürücüoğlu M (2013). Tıbbi ve aromatik bitkilerin antimikrobiyal, antioksidan aktiviteleri ve kullanım olanakları, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt-Sayı: 6-2, 233-265.
Gül V, 2014. Rize Yöresine Ait Tıbbi ve Aromatik Bitkilere Genel Bir Bakış, Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(4): 97-107.
Günek H (1995). Darende ovası ve Gürün çevresinin fiziki coğrafyası, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Elazığ.
Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC (2000). Flora of Turkey and The East Aegean Islands (Supplement 2). Edinburgh Üniv. Pres. Vol. 11, Edinburgh.
Güler S (2004). Erzurum yöresinde doğal yayılış gösteren bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin etnobotanik özellikleri. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 209, Müdürlük yayın No: 13, Teknik Bülten No: 5.
Gürsoy OV, Gürsoy UK (2004). Anadolu’da Diş ve Dişeti İle İlgili Hastalıkların Tedavisinde Halk Arasında Yaygın Olarak Kullanılan Bitkiler, Kullanım Şekilleri Ve Bitkisel Özellikleri. Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Sivas.
ISTO (2016). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Herbaryumu, İstanbul.
Karakuş Ş (2009).Tohma vadisi (Gürün-Darende) florası, İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
Karaman Ö, Elgin Cebe G (2016). Diyabet ve Türkiye’de antidiyabetik olarak kullanılan bitkiler, Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 40 (3): 47-61.
Kayseri İl Meteoroloji Müdürlüğü (2015). Gürün ilçesine ait 1964-1996 yılları iklim değerleri, Kayseri.
Kevseroğlu K, Uzun A, Çalışkan V (2014). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi Doğal Florasında Belirlenen Tıbbi ve Aromatik Bitkiler. II. Tıbbi Ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 108-117). Yalova.
OSİB (2005). Çölleşme İle Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı, Birleşmiş Milletler Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi, Ankara: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayınları.
Özçelik H, Balabanlı C (2005). Burdur ilinin tıbbi ve aromatik bitkileri, I. Burdur Semozyumu, Bildiriler Kitabı, Burdur.
Polunin O (1981). Flowers of Europe, Oxford UniversityPress, London.
Polat R, Satıl F (2012). An Ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balıkesir-Turkey). Journal of Ethnopharmacology. (doi:10.1016/j.jep.2011.12.004), in press.
Pouya S, Demir S (2017). Peyzaj mimarlığında tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanımı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 54, http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434680.
Sarı AO, Oğuz B, Bilgiç A, Tort N, Güvensen A ve Şenol SG (2006). Batı Anadolu’da Halk İlacı Olarak Kullanılan Lamiaceae Türleri. ANADOLU, J. of AARI 16 (2) 2006, 50 – 67 MARA.
Saday H (2009).Güzeloluk köyü ve çevresinin (Erdemli-Mersin) Etnobotanik özellikleri, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Konya.
Serteser A, Kargıoğlu M, Gök V, Bağcı Y, Özcan M, M., Arslan D (2008).Determination of antioxidanteffects of someplantspecieswildgrowing in Turkey, Int J FoodSciNutr., Nov-Dec;59 (7-8):643-51.
Topal G, Koç E, Karaca C, Altuğ T, Ergin B, Demirci C, Melikoğlu G, Meriçli AH, Kucur M, Özdemir O, Uydeş Doğan BS (2013).Effects of Crataegus microphylla on vascular dysfunction in streptozotocin-induced diabeticrats. PhytotherRes., Mar;27(3):330-7.
Yaltırık F ve Efe A (1996). Otsu bitkiler sistematiği, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayını, Yayın no:10, İstanbul, 975-484-122-9.
Zohary M (1966-1972). Flora Palaestina, Part I-II Plates, TheIsrael Academy of Sciences and Humanities, Jerrusalem.