Otizmli Çocuğa Sahip Ailelerde Anne-Çocuk Ve Baba-Çocuk Etkileşiminin İncelenmesi

Öz Bu araştırmada 36-72 ay arasında otizmli çocuğa sahip olan anne (n=12) ve babaların (n=12) çocukları ile olan etkileşimsel davranışlarının ne düzeyde olduğunu belirlemek, anne ve babaların çocuklarıyla etkileşim düzeyleri arasında eğitim durumu, çocuğun cinsiyeti ve çocukta otizm görülme olasılığı açısından fark olup olmadığını değerlendirmek amaçlanmıştır. Tarama modelinde betimsel bir çalışma olan araştırmanın çalışma grubunda 36-72 aylık otizmli çocuğa sahip 12 anne-baba çifti yer almıştır. Araştırma verileri anne ve babaların çocukları ile etkileşimleri sırasında video kaydı alınarak toplanmıştır. Ebeveyn etkileşim davranışları Ebeveyn Davranışı Değerlendirme Ölçeği-Türkçe Versiyonu (EDDÖ-TV) kullanılarak puanlanmıştır. Elde edilen veriler bir istatistik programı aracılığı ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, otizmli çocuğa sahip annelerin ve babaların çocuklarıyla etkileşimlerinde EDDÖ-TV duygusal ifade edici olma ve duyarlı yanıtlayıcı olma alt ölçeklerinden ortalamanın altında puan aldıkları belirlenmiştir. Anne ve babaların EDDÖ-TV başarı odaklı ve yönlendirici olma alt ölçeğinden ise yüksek puan aldıkları, dolayısıyla fazlasıyla başarı odaklı oldukları görülmüştür. Anne-çocuk ve baba-çocuk etkileşiminde, çocuklarda otizm görülme olasılığı, çocukların cinsiyeti ve annelerin/babaların eğitim durumu açısından anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Araştırma bulguları, otizmli çocuğa sahip anne ve babaların etkileşimsel davranışları konusunda ilgili araştırmalar çerçevesinde tartışılmış ve önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

otizm, anne-çocuk etkileşimi, baba-çocuk etkileşimi

PDF

___

Bailey, D.B., & Wolery, M. (1992). Teaching infants and preschoolers with disabilities. (2nd ed.). Englewood Cliffs: Prentice Hall.
Belsky, J.,Gillstrap, A., & Rovine, M. (1984). The Pennsylvania infant and family development project. I. Stability and change in mother infant and father infant II. Interactions in a family setting at one, three and nine months. Child Development, 55, 692-705.
Coltrane, S. (1995). The future of fatherhood: Social, demographic and economic influence on men’s family involvement. (Ed: W. Marsiglio, Fatherhood contemporary theory, research and socialpolicy. Thous and Oaks, California Sage.
Cooksey, E. C., & Fondell, M. M. (1996). Spending time with his kids: Effects of familys tructure on fathers’ and children’s lives. Journal of Marriage and the Family, 58, 693-707.
Diken, Ö., Topbaş, S. & Diken, İ.H. (2009). Ebeveyn davranışlarını değerlendirme ölçeği (EDDÖ) ile çocuk davranışlarını değerlendirme ölçeği (ÇDDÖ)'nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10 (2), 41-60.
Diken, İ.H., Ardıç, A. & Diken, Ö. (2011). Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği – 2 Türkçe Versiyonu. Ankara: Maya Akademi
Diken, I. H. (2012). Türk annelerinin ve özel gereksinimli çocuklarının etkileşimsel davranışlarının araştırılması: Erken müdahaleye yönelik öneriler. Eğitim ve Bilim, 37, 163.
Dunst, C. J.,Trivette, C. M., Roob, M., & Masiello, T. L. (2008). Early child contingency learning and detection: Research evidence an dimplications for practice. Exceptionality, 16, 4-17.
Fagan, J., & Iglesias, A. (1999). Father involvement program effects on fathers, fathers’ figures, and their head start children: A quasi experimental study. Early Childhood Research Quarterly, 14(2), 243- 269.
Gander, M. J., & Gardiner, H.W. (2001). Çocuk Ve Ergen Gelişimi, (Yay. Haz.: B. Onur), 4. Baskı, Ankara: İmge Kitapevi.
Harris, K.M., & Morgan, S.P. (1991). Fathers, sons and daughters differential paternal involvement in parenting. Journal of Marriage and the Family, 53, 531-544.
Howe, D. (2006). Disabled children, parent-child interaction and attachment. Child and Family Social Work, 11, 95-106.
Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Landry, S. H., Zucker, T. A., Taylor, H. B., Swank, P. R., Williams, J. M., Assel, M., & Klein, A. (2014). Enhancing early childcare quality and learning for toddlers at risk: The responsive early childhood program. Developmental psychology, 50(2), 526.
Lemanek, K. L., Stone, W. L., & Fishel, P. T. (1993). Parent-child interactions in handicapped preschoolers: Therelation between parent behaviors and compliance. Journal of Clinical Child Psychology, 22, 68–77.
Mahoney, G.,Finger, I., & Powell, A. (1985). Relationship of mental behavioral style to the development of organically impaired mentally retarded infants. AmericanJournal of MentalDeficiency, 90, 296-302.
Mahoney, G., & Powell, A. (1988). Modifiying parent-child interaction: Enhancing the development of handicapped children. The Journal of Special Education, 22(1), 82-96.
Mahoney, G., & Mac Donald, J.D. (2007). Autism and developmental delays in young children: the responsive teaching curriculum for parents and proffessional.Texas: PRO-END, Inc.
Mahoney, G. (2009). Relationship Focused Intervention (RFI): Enhancing the role of parents in children’s developmental intervention. International Journal of Early Childhood Special Education, 1(1), 79-94
Montemayor, R. (1984). Maternal employment and adolescent’s relations with parents, siblings and peers. Journal of Youth and Adolescence, 13(6), 543-557.
Matson, J.L.,Dempsey, T., & Fodstad, J.C. (2009). Stereotypies and repetitive/restrictive behaviors in infants with autism and pervasive developmental disorder. Developmental Neurorehabilitation, 12, 122–127.
Maviş, İ.(2004).Türk anne-babaların çocuklarıyla etkileşim profili, özel eğitimden yansımalar (A. Konrot) 13. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri, Nisan, Eskişehir, 155-163.
Marsiglio, W. (1991). Paternal engagement activities withmin or children. Journal of Marriage and the Family, 53, 973-986.
Model, S. (1981). Housework by husbands; Determinants and implications. Journal of Family Issues, 2, 225-237.
Osterling, J., & Dawson, G. (1994). Early recognition of children with autism: A study of first birthday home videotapes. Journal of Autism and Developmental Disorders, 24, 247-257.
Parke, R. D. (1981). Fathers. Cambridge, Mass.: Harvard University Press
Selimoğlu-Gürel, Ö. (2015). Etkileşim temelli erken çocuklukta müdahale programının (ETEÇOM) otizm spektrum bozukluğu sergileyen çocukların sosyal etkileşim becerileri ve anne-çocuk etkileşimi üzerindeki etkililiği. (Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye). http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden elde edilmiştir. (Tez No. 419415).
Siller, M., & Sigman, M. (2002). The behaviors of parents of children with autism predict the subsequent development of their children’scommunication. Journal of Autism and Developmental Disorders,32(2), 77–89
Topbaş, S., Maviş, İ., & Özdemir, S. (2003). Mothers’ intentional communicative language to Turkish children with delayedand normal language development, 10th International Turkish Linguistics Conference Proceedings, Bogaziçi University Press.
Töret, G., Özdemir, S. Ö, Gürel Selimoğlu., & Özkubat, U. (2014). Otizmli çocuğa sahip olan ebeveynlerin çocuklarının günlük yaşam özellikleri, günlük oyun etkileşimleri, problem davranışlar ve iletişim stillerine ilişkin görüşleri. Ege Eğitim Dergisi (15)1, 1-44
Töret, G., Özdemir, S., & Özkubat, U. (2015). Ciddi düzeyde otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ile annelerinin ebeveyn-çocuk etkileşimlerinin ebeveyn ve çocuk davranışları açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Özel Egitim Dergisi, 16(1), 1-22.
Trivette, C. M. (2003). Influence of care giver responsiveness of on the development of young children with or at risk for developmental disabilities. Bridges, 1(3), 1-13.
Wan, M.,Green, J., Elsabbagh, M., Johson, M., Charman, T. & Plummer, F. (2012). Parent–infant interaction in infantsiblings at risk of autism. Research in Developmental Disabilities: A Multidisiplinary Journal, 33(3), 924-932.
Watson, R. L. (1998). Following the Child's Lead: Mothers' interactions with children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 28(1), 51-59.