Dil ve Kültür Özellikleri Yönünden Uygur Meşrepleri ile Sandıklı Yâren Kültürü

Öz Türkiye (Oğuz) Türkleri ve Uygurlar birbirlerinden çok uzak coğrafyalarda yaşayan iki farklı Türk toplumudur. Coğrafya olarak birbirine uzak yerlerde yaşayan bu iki Türk toplumu dil, din, kültür olarak pek çok ortak ögeye sahiptir. Türkçenin Oğuz grubuna ait Türkiye Türkçesi ile Karluk grubuna ait Uygur Türkçesi ortak kültürel değerleri taşıma konusunda şaşırtıcı derecede benzerlik gösterirler. Her iki toplum doğum, ölüm, düğün, yeme içme, el sanatları, aile ilişkileri, itikatlar gibi pek çok konuda ortak değerlere sahiptir. Ortak kültürel değerler arasında Uygur meşrepleri ile Sandıklı Yâren meclisleri de yer almaktadır. Afyonkarahisar’ın Sandıklı ilçesinde sürdürülen yâren geleneği meşreplerle pek çok yönden ortak özellikler taşımaktadır. Toplumda gençleri eğitmek, onların edepli ve ahlaklı bireyler olarak yetiştirmek yâren kültürünün önemli prensiplerindendir. Yâren meclislerinde de Uygur meşreplerine benzer oyunlar oynanmaktadır. Taklitler, tekerlemeler, eğlence amaçlı cezalar iki kültür arasındaki ortak yönlerdir. Uygur meşrepleriyle yâren geleneği karşılaştırıldığında toplumda düzeni sağlayan, halk edebiyatının devamını ve sosyal dayanışmayı sağlayan kültürel ögeler oldukları görülecektir.

Anahtar Kelimeler:

Uygur, Meşrep, Sandıklı

PDF

___

Abliz, H. 2009. Meşrep Oyunliri Heqqide Omumiy Bayan. T. Davamet, A. Ebey, E. İmin, (Ed.), Cuñgo Uyġur Meşrepliri (791- 822). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Absarılıoğlu, A. 2012. Dünya Kültür Mirasımız Yâran, Çankırı Valiliği Kültür Yayınları.
Davamet, Tömür, 2009. “Kiriş Söz”, T. Davamet, A. Ebey, E. İmin, (Ed.), Cuñgo Uyġur Meşrepliri (1-14). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Ercilasun, A. Bican ve Akkoyunlu, Z. 2014. Dîvânu Lugâti’t- Türk, Ankara: TDK Yayınları.
Ekici, M. 2016. Unesco- Soküm Sözleşmesi ve Geleneksel Sohbet Toplantıları. Anadolu Sohbet Gelenekleri ve Yaren Sempozyumu Bildirileri, Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi Yaran Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi Çankırı Karatekin Üniversitesi Yayınları,121-127.
Gömeç, S. 1999. Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Ankara: Akçağ Yayınları.
Muhpul, Y. 2009. Uyġur Naxşa-Ussul Sen’itiniñ Böşüki- Meşrep, T. Davamet, A. Ebey, E. İmin, (Ed.), Cuñgo Uyġur Meşrepliri (751-779). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Öger, A. 2014. Uygur Kök Meşrebi Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:4, 71- 88.
Rahman, A., Hemdulla, R. ve Huştar, Ş. 1996. Uyġur Örp- Adetliri, Ürümçi: Şincañ Yaşlar Ösmürler Neşriyati.
Sincon, D. 1997. Uyġurçe-İngilizçe Luġet, Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Sümer, F. 1999. Oğuzlar, 5. baskı. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Şahniyaz, M. 2009. Piçan Mélis Meşripi, T. Davamet, A. Ebey, E. İmin, (Ed.), Cuñgo Uyġur Meşrepliri (67-91). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Tuna, A. 2012. Doğu Türkistanda Asimilasyon ve Ayrımcılık, İstanbul: İHH Yayınları.
Turdi, A. 2009. “Xelqniñ Sen’et Mektipi-Uyġur Xelq Meşrepliri”, T. Davamet, A. Ebey, E. İmin, (Ed.), Cuñgo Uyġur Meşrepliri (709-727). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı
Türkay, C. 2001. Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar, İstanbul: İşaret Yayınları.
https://www.youtube.com/watch?v=1k6w_cSnMx8
https://www.youtube.com/watch?v=4MHZCPuXGfA
https://www.youtube.com/watch?v=BMv4GyK_PWg
https://www.youtube.com/watch?v=GDAyX8V12t4
https://www.youtube.com/watch?v=HtZd4eyrTpA
https://www.youtube.com/watch?v=k7GCuoTQ3FI
https://www.youtube.com/watch?v=l-uhCu1oGEs
https://www.youtube.com/watch?v=PLesGdMfI5A
https://www.youtube.com/watch?v=ypHzt33cwRc
https://www.youtube.com/watch?v=zYHbtXBU8QM