Tahir MACİT, Erdoğan ÇÖÇEN, Cemil ERNİM, Yüksel SARITEPE, Nedim GÜLTEKİN

MALATYA İLİNDE GELENEKSEL BAĞCILIK UYGULAMALARI

Geleneksel kavramlar ve uygulamalar ülkeler için tarihi miras niteliğindedir. Pek çok uygarlığa ev sahipliği yapan Anadolu, tarımsal alanda oldukça zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Ülkemizde geleneksel giyim kuşam, geleneksel gıdaların üretimi ve geleneksel mimari uygulamalarının derlenmesi ve muhafazasına yönelik pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak geleneksel tarım tekniklerinin derlenmesine yönelik çalışmalar sınırlı düzeydedir. Oysa somut olmayan kültürel miraslardan olan bu tarımsal birikimin derlenerek muhafaza edilmesi önem arz etmektedir. Ülkemizin önemli meyvecilik merkezlerinden olan Malatya ilinde bağcılığın tarihi çok eskilere dayanmaktadır. İlde gerçekleştirilen arazi çalışmalarında ve çiftçi ziyaretlerinde geleneksel bağcılıkta çok farklı budama yöntemlerinin, dikim, hasat ve bakım tekniklerinin, kelime ve kavramların kullanıldığı görülmüştür. Tarım ve Orman Bakanlığı’nca desteklenen ve 2014-2016 yılları arasında yürütülen bu çalışmada Malatya ili geleneksel bağcılığında uygulanan kültürel işlemler ile terim ve kavramların derlenerek muhafazası amaçlanmıştır. Çalışmanın materyalini ilde geleneksel yöntemlerle bağcılık yapan üreticilerden elde edilen bilgiler oluşturmuştur. Bu bilgiler, ilde geleneksel bağcılığın yoğun olarak yapıldığı Battalgazi, Yeşilyurt, Arapkir ve Doğanşehir ilçelerinde belirlenen üreticilerle yüz yüze görüşmeler yapılarak derlenmiştir. Çalışma sonunda geleneksel bağcılıkta kullanıldığı belirlenen 37 farklı terim ve kavram güncel anlamlarıyla birlikte kayıt altına alınmıştır. Ayrıca geleneksel bağcılıkta uygulanan bağ tesisi, budama yöntemleri, zirai mücadele ile kurutma ve depolama teknikleri de derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Üzüm, Asma, Geleneksel bağcılık, Bağcılık teknikleri, Malatya

Traditional Viticulture Applications in Malatya Province

Traditional concepts and practices are historical heritage for countries. Anatolia, home too many civilizations, has a rich cultural heritage in the agricultural area. In our country, a lot of work has been performed on the collection and preservation of traditional clothing, production of traditional foods and traditional architectural practices. However, studies on the collection of traditional agricultural techniques are limited. However, it is important to collect and maintain this agricultural knowledge which is an intangible cultural heritage. The history of viticulture in Malatya, which is one of the most important fruit growing centers of our country, is based on old times. In the field studies and farmer visits in the province, it was observed that many different pruning methods, planting, harvesting and maintenance techniques, terms and concepts were used in traditional viticulture. In this study, which was supported by the Ministry of Agriculture and Forestry and carried out between 2014-2016, it was aimed to collect and maintain the cultural processes, terms and concepts applied in the traditional viniculture of Malatya. The material of the study is composed of information obtained from producers who are grape growers in the province. This information has been obtained by face-to-face interviews with the growers determined in Battalgazi, Yeşilyurt, Arapkir and Doğanşehir districts where traditional viniculture is done intensively. At the end of the study, 37 different terms and concepts, determined to be used in traditional viticulture, were recorded together with their current meanings. In addition, the vineyard establishment, pruning techniques, pest control, drying and storage techniques applied in traditional viticulture were also collected.

Keywords:

Grape Grapevine, Traditional viticulture, Malatya, Viticultural techniques, Malatya,

PDF

___

Altun, İ., 2015. Kahramanmaraş-Elbistan’da geleneksel olarak yapılan tarhana ve tarhana çorbası. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (1) : 45-49.
Anonim, 2017. http://malatyahaber.com/haber/kis-ortasinda-salkim-salkim-taze-uzum/(Erişim tarihi: 27.03.2019)
Anonim, 2018. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43880/malatya-muzesi-mudurlugu.html (Erişim Tarihi: 25.12.2018).
Anonim, 2019. Malatya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü İstatistikleri.
Arıoğlu, İ. E., Aydoğdu Atasoy, Ö., 2015. Somut olmayan kültürel miras kapsamında geleneksel el sanatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Electronic Turkish Studies, 10 (16):109-126.
Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak Özcan, E., Aslan, A., Aslantaş, R., 2018. Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (1): 9-16.
Bülbül, P., 2017. Eski Anadolu’da tarım faaliyetleri, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 (17) : 269 - 282.
Çelik, H., Ağaoğlu, S., Fidan, Y., Marasalı, B., Sölemezoğlu, G., 1998. Genel Bağcılık. Sunfidan A.Ş. Mesleki Kitaplar Serisi 1, Fersa Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti., Kızılay, Ankara, 253 s.
Çöçen, E., Macit T., Ernim C., Kokargül R., Uğur Y., Kan T., Pırlak L., 2018. Malatya Yöresinde Yetiştirilen "Arapkızı"’ Elma Çeşidinde Klon Seleksiyonu, Meyve Bilimi; 5(2):43-48.
Ergenoğlu, F., Tangolar, S., 2000. Bağcılık İçin Pratik Bilgiler. TÜBİTAK, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, TARP, Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi Yayınları, Adana.
Karakaya, M., Tiske, S.S., 2009. Et tarhanası. Geleneksel gıdalar sempozyumu, 27-29 Mayıs 2009, Van, 108-110.
Keskin, N. 2011. Van’da Geçmişten Günümüze Bağcılık. Bağbahçe Çevre Bahçe Çiçek Dergisi, 35: 26-27.
Keskin N., 2017. Elazığ ilinde yetiştirilen bazı yerli üzüm çeşitlerinde verim ve kalite özellikleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 1:25-30.
Keskin, N., Kunter, B., Alaeddinoğlu, F. 2018. Van ve yöresinin Atasal çeşidi Erciş üzümünün agroturizm değeri. Uluslararası Batı Asya Turizm Araştırmaları Kongresi, 26-29 Eylül 2018, Van, 705-710.
Köse, B., Çelik, S.A., 2017. Dünyada ve Türkiye’de bağcılık turizmi. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 1 (2) : 29 - 34.
TUİK, 2019. Türkiye İstatistik Kurumu https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim Tarihi: 07.01.2019).
Türkben, C., Gül, F., Uzar, Y., 2012. Türkiye’de bağcılığın tarım turizmi (Agro-Turizm) içinde yeri ve önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (23) : 47 - 50.
Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Ankara, sayı 65.