Türkiye Antepfıstığı Sektörünün Eşanlı Model Yöntemiyle Tahmini

Bu çalışmanın amacı antepfıstığının arz, talep, dış ticaret boyutunun 1980 ile 2018 yılları arasında eşanlı bir sistem içerisinde modellenmesidir. Bu amaçla eşanlı model tahmin yöntemlerinden Full Information Maximum Likelihood Tahmin Modeli (FIML) kullanılmıştır. FIML modelinde eşanlılık ilişkisini gösteren üretim, tüketim, ithalat ve ihracat olmak üzere 4 farklı denklem kurgulanmıştır. Model sonucuna göre; arz modelinde antepfıstığı fiyatı periyodisite ve zaman istatistiki açıdan önemli ve talep modelinde kullanılan değişkenlerin katsayı işaretleri anlamlı ve istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. Dış ticaret boyutunda denklemlerin açıklayıcılığını gösteren R2 değerleri arz ve talep modellerine göre oldukça düşük olduğu görülmüştür. Model sonuçları dikkate alındığında buna bağlı olarak üretimde dünyada talep gören çeşitlerin üretimine yönelinmesi, ürün teşviklerinde periyodisitenin de dikkate alınması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Antepfıstığı sektörü, Eşanlı model, Türkiye

Simultaneous Model Estimation of Turkey Pistachio Sector

The aim of this study is to model the supply, demand, and foreign trade dimension of Pistachio between 1980 and 2018. For this purpose, the Full Information Maximum Likelihood Estimation Model (FIML) was used for estimation. In the FIML model, four different equations, namely production, consumption, import and export, which show the relationship of simultaneity, are constructed. According to the model result; In the supply model, pistachio price periodicity and time were statistically significant and coefficient signs of the variables used in the demand model were found significant and statistically significant. R2 values showing the explanation of the equations in foreign trade have been found to be quite low compared to supply and demand models. Considering the model results, accordingly, it should be directed to the production of varieties that are in demand in the world, and should be kept in front of the periodic in product incentives.

Keywords:

Pistachio sector, Simultaneous model, Turkey,

PDF

___

Aksoy, A. (2002). ‘Türkiye Antepfıstığı Sektörünün Ekonometrik Bir Analizi’, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
Aksoy, A., Külekçi, M., ve Aksoy, E. (2010). Antepfıstığı Üretiminde İşletme Başarısına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi Dağ ve Ova Köylerinin Karşılaştırılması. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(2), 31-37.
Amirteimoori, S., & Chizari A. H. (2008). An Investigation of Comparative Advantage of Pistachio Production and Exports in Iran. J. Agric. Sci. Technol. Vol. 10: 395-403.
Anonim, (2019a). Antepfıstığı Ağacı ile İlgili Bilmeniz Gereken Her Şey. https://www.kuruyemisborsasi.com/blogs/k/antep-fistigi-agaci
Anonim, (2019b). Türkiye Antepfıstığı Durum Analizi https://www.aydinlik.com.tr /turkiye-antep-fistigi-uretiminde-dunya liderligine-kosuyor-cevre-ekim-2018
Anonim, (2019c). Gaziantep İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Antepfıstığı Maliyet Cetvelleri
Creel, M. (2014). Econometrics. Department of Economics and Economic History, Universitat Autònoma de Barcelona.
Dilmen, B. (1976). Gaziantep Merkez Yöresinde Antepfıstığı Üretimin Ekonomik Analizi. Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 447, Erzurum.
Eldoğan, Ü., ve Şahin, A. (2015). Gaziantep İlinde Antepfıstığı Üretim Ekonomisi Araştırması. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(3), 29-36.
Ertürk, Y. E., Geçer, M. K., Gülsoy, E., ve Yalçin, S. (2015). Antepfıstığı Üretimi ve Pazarlaması. Iğdır University Journal of the Institute of Science and Technology, 5(2), 43-62.
FAO, (2019). Food and Agriculture Organization Web Page http://www. fao.org/ faostat/en/#data
Gezginç, Y., ve Duman, A. D. (2004). Antepfıstığı işleme tekniği ve muhafazasının kalite üzerine etkisi. GIDA, 29(5). Greene, W. H. (2003). Econometric analysis. Pearson Education India.
Karacan, E., ve Ceylan, R.F. (2017). Antep Fıstığı Fiyatının Türkiye’de Üretici Kararları Üzerine Etkisinin Analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 88-100.
Kızılaslan, H. (1994). Antepfıstığı Üretiminde Karşılaşılan Teknik ve Ekonomik Sorunlar-Çözüm Önerileri. Güneydoğubirlik Dergisi, sayı:16.
Külekçi, M. (2014). Antepfıstığı Üretiminde Kâr Etkinliğinin Belirlenmesi; Veri Zarflama Analizi Uygulaması. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2014(1), 94-105.
Külekçi, M., ve Aksoy, A. (2013). Input–output energy analysis in pistachio production of Turkey. Environmental Progress & Sustainable Energy, 32(1), 128-133.
Miran, B. (2018). Ekonometri. Lambert Academic Publishing.
Rastgeldi, B. (2015). Antepfıstığı İşleme Tesisi Atıksularının Arıtılabilirliğinin Araştırılması. Çevre Mühendisliği anabilim dalı, Yüksek lisans tezi, Şanlıurfa.
Sandal, E.K., ve Yurddaş, M. (2019). Şanlıurfa İlinde Antep Fıstığı Üretimi Ve Maliyet-Kazanç Analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 486-497.
Şen, Ö., ve Sandal E. K. (2015). Gaziantep İlinde Antep Fıstığı Üretimi ve Maliyet- Kazanç Analizi. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 21-23 Mayıs 2015, Ankara.
Tekin, H., Arpacı, S., Atlı, H. S., Açar, İ., Karadağ, S., Yükçeken, Y., ve Yaman, A. (2001). Antepfıstığı Yetiştiriciliği, Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 13.
TÜİK, (2019). Türkiye İstatistik Kurumu İnternet Sayfası. http://tuik.gov.tr/Start.do
Yavuz, M. A., Yıldırım, H., ve Ahmet, O. N. A. Y. (2016). Dünya Antepfıstığı Üretiminde Son On Yılın Değerlendirilmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/2), 22-31.