Mersin’in Bozyazı İlçesinde Gıda Olarak Tüketilen Yabani Bitkiler

Bu çalışmada; Bozyazı (Mersin) ilçesinde yaşayan yerel halkın geleneksel gıda olarak sıklıkla tükettikleri yabani bitkilerin tespit edilmesi ve etnobotanik zenginliğin gelecek nesillere aktarılması, vurgulanmıştır. 2013-2015 yılları arasında yürütülen bu çalışma süresince, yerel halk tarafından dağlardan ve ovalardan gıda amaçlı toplanıla gelen bitkilerden, farklı dönemlerde alınan örnekler laboratuvara getirilerek teşhisleri gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda; 41 familyaya ait 115 taksonun yerel halk tarafından geleneksel gıdalarla kullandıkları tespit edilmiştir. Kullanılan bitkilerin daha çok; Lamiaceae, Orchidaceae, Asteraceae ve Rosaceae familyalarında toplandığı ve bitkilerin en çok herba (topraküstü), meyve ve yaprak kısımlarının kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca 37 taksonun bu bölgede gıda amacıyla kullanıldığı ilk defa kaydedilmiştir.

___

  • Abay, G., & Kılıç, A. (2001). Pürenbeleni ve Yanıktepe (Mersin) yörelerindeki bazı bitkilerin yöresel adları ve etnobotanik özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 8, 97-104.
  • Abdürrezzak, A. O. (2014). İşlevsel teori bağlamında yemek kültürünün iletişimsel yönü. Electronic Turkish Studies, 9 (11), 1-16.
  • Abdalla, M. (2004). Wild growing plants in the cuisine of modern Assyrians in the Eastern Syrian-Turkish borderland. Journal of Assyrian Academic Studies, 18 (2), 50-58.
  • Akan, H., Korkut, M. M., & Balos, M. M. (2008). Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20 (1), 67-81.
  • Akaydin, G., Şimşek, I., Arituluk, Z. C., & Yeşilada E. (2013). An ethnobotanical survey in selected towns of the Mediterranean subregion (Turkey). Turkish Journal of Biology, 37 (2), 230-247.
  • Akgül, A., Özcan, M. (2001). Gölevez [Colocasia esculenta (L.) Schott] yumrusunun fiziksel ve kimyasal özellikleri ile kızartma ve püreye işlenmesi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 25, 427-432.
  • Ali-Shtayeh, M. S., Jamous, R. M., Al-Shafie, J. H., Elgharabah, W. A., Kherfan, F. A., Qarariah K. H., & Herzallah H. M. (2008). Traditional knowledge of wild edible plants used in Palestine (Northern West Bank), a comparative study. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 4 (1), 1-13.
  • Altay, V., & Celik, O. (2011). Antakya semt pazarlarındaki bazı doğal bitkilerin etnobotanik yönden araştırılması. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4, 137-139.
  • Altay, V., & Karahan, F. (2012). Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya-Hatay) ve çevresinde bulunan bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma. The Black Sea Journal of Sciences, 2, 13-28.
  • Arıcan, Y. E., Yeşil, Y., & Genç, G. E. (2013). A preliminary ethnobotanical survey of Kumluca (Antalya). Journal of Faculty Pharmacy of Istanbul University, 43 (2), 95-102.
  • Aslan, M. (2013). Plants Used for Medical Purposes in Şanlıurfa (Turkey). Kahramanmaras Sutcu Imam University Journal of Natural Sciences, 16 (4), 28-35.
  • Bağcı, Y. (2000). Aladağlar (Yahyalı, Kayseri) ve çevresinin etnobotanik özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7 (1), 89–94.
  • Bağcı, Y., Savran, A., & Dural, H. (2006). Pozantı (Adana) ve çevresindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 27, 77-82.
  • Balick, M., & Cox, P. (1996). Plants, people and culture: the science of ethnobotany. New York, USA: Scientific American Library.
  • Barbhuiya, A. R., Sharma, G. D., Arunachalam, A., & Deb, S. (2009). Diversity and conservation of medicinal plants in Barak valley, Northeast India. Indian Journal of Traditional Knowledge, 8 (2), 169-175.
  • Baytop, T. (1999). Türkiye’de bitkiler ile tedavi, geçmişte ve bugün. (No: 3255, 2. Baskı). Istanbul, Turkey: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
  • Bhattacharyya, R., Bhattacharya, S., & Chaudhuri, S. (2006). Conservation and documentation of the medicinal plant resources of India. Biodiversity and Conservation, 15 (8), 2705-2717.
  • Davis, P. H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. (Vol. 1-9). Edinburgh, UK: Edinburgh University Press.
  • Davis, P. H., Mill R. R., & Tan K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Ssupplement 1. (Vol. 10). Edinburgh, UK: Edinburgh University Press.
  • Davis, E. W. 1995. Ethnobotany: an old practice, a new discipline. (Eds.), Ethnobotany: Evolution of a Discipline. (pp. 414). Portland, USA: Dioscorides Press.
  • Della, A., Paraskeva-Hadjichambi, D., & Hadjichambis, A. C. (2006). An ethnobotanical survey of wild edible plants of Paphos and Larnaca countryside of Cyprus. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 2 (1), 1-9.
  • Dogan, Y., Baslar, S., Ay, G., & Mert, H. H. (2004). The use of wild edible plants in western and central Anatolia (Turkey). Economic Botany, 58 (4), 684-690.
  • Dogan, B., Duran, A., Bagci, Y., Dinc, M., Martin, E., Cetin, O., & Ozturk, M. (2010). Phylogenetic relationships among the taxa of the genus Johrenia DC. (Apiaceae) from Turkey based on molecular method. Bangladesh Journal of Plant Taxonomy, 17, 113-120.
  • Dogan, Y. (2012). Traditionally used wild edible greens in the Aegean Region of Turkey. Acta Societatis Botanicorum Poloniae, 81 (4), 329-342.
  • Duran, A. (1998). Akseki (Antalya) ilçesindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 5, 72-92.
  • Duran, C. (2013). The role of mountainous areas on plant diversity of Turkey. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 6, 72-77.
  • Ersöz, A. G. (2010). Türk atasözleri ve deyimlerinde kadına yönelik toplumsal cinsiyet rolleri. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1 (6), 167-182.
  • Ertuğ, F. (2003). Etnobotanik Fiş Örneği ve Çerçeve Soruları, Türkiye Kültür Envanteri Kılavuzu (s.101–110). Istanbul, Turkey: TUBA- TUKSEK Yayınları.
  • Ertuğ, F. (2004). Wild edible plants of the Bodrum area (Muğla, Turkey). Turkish Journal Of Botany, 28, 161–174.
  • Erzurumlu, G. S., & Doran, İ. (2011). Türkiye’de salep orkideleri ve salep kültürü. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15 (1), 29-34.
  • Everest, A., & Öztürk, E. (2005). Focusing on the ethnobotanical uses of plants in Mersin and Adana provinces (Turkey). Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 1, 1-6.
  • Faydaoğlu, E., & Sürücüoğlu, M. S. (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1), 52-67.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., & Başer, K. H. C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Supplement 2. (Vol.11). Edinburgh, UK: Edinburgh University Press.
  • Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., & Babaç, M. T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler) (s. 47-83). Istanbul, Turkey: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
  • Güner, A., & Ekim, T. (Ed.) (2014). Resimli Türkiye Florası. (Cilt 1. s. 117–337). Istanbul, Turkey: Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, İstanbul, Flora Araştırmalar Derneği ve İş Bankası Kültür yayını.
  • Hadjichambis, A. C., Paraskeva-Hadjichambi, D., Della, A., Elena Giusti, M., De Pasquale, C., Lenzarini, C., & Skoula, M. (2008). Wild and semi-domesticated food plant consumption in seven circum-Mediterranean areas. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 59 (5), 383-414.
  • Hayta, S., Polat, R., & Selvi, S. (2014). Traditional uses of medicinal plants in Elazig (Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 154, 613–623.
  • Holmstedt, B., & Bruhn, J. G. 1983. Ethnopharmacology a challenge. Journal of Ethnopharmacology, 8 (3), 251-256.
  • IPNI. (2012). The International Plant Name Index. http://www.ipni.org/. Erişim Tarihi: 26.05.2015.
  • Joshi, A. R., & Joshi, K. (2006). Trend of ethnobotanical research and conservation of useful species in Nepal, Bionotes, 9, 6-7.
  • Kahraman, Ö. (2014). Sera koşullarında farklı katı ortam kültürlerinin Lilium candidum yetiştiriciliği üzerine etkisi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (3), 68-72.
  • Karaömeroğlu, D., & Düzenli, A. (2008). Doğu Akdeniz Bitkileri. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17 (2), 45-51.
  • Khatun, S., Cakilcioglu, U., & Chatterjee, N. C. (2011). Pharmacognostic value of leaf anatomy and trichome morphology for identification of forskolin in a novel medicinal plant Coleus forskohlii. Biological Diversity and Conservation, 4 (2), 165-171.
  • Kaya, Z., & Raynal, D. J. (2001). Biodiversity and Conservation of Turkish Forests. Biological Conservation, 97, 131-141.
  • Kelbassa U., Ayale A., & Merga G. (2004, June). Traditional Medicine in Ethiopia. Paper presented at the Proceedings of a national workshop held in Addis Ababa, Ethiopia (EHNRI), Addis Ababa, Ethiopia.
  • Koca, Dogru A., & Yıldırımlı, S. (2010). Ethnobotanical properties of Akçakoca District in Düzce (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry, 38 (1), 63–69.
  • Lentini, F., & Venza, F. (2007). Wild food plants of popular use in Sicily. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 3 (1), 1-12.
  • Nebel, S., Pieroni, A., & Heinrich, M. (2006). Ta chorta: wild edible greens used in the Graecanic area in Calabria. Southern Italy, Appetite, 47 (3), 333-342.
  • OGM. (2014-2018). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Salep Eylem Planı. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Yayinlar/Salep%20Eylem%20Plan%C4%B1.pdf Erişim Tarihi: 26.05.2015.
  • Özdemir, E., & Alpınar, K. (2011). The wild edible plants of western Nigde Aladaglar mountains (Central Turkey). İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. Istanbul, 41, 66-74.
  • Öztürk, M., & Dinç, M. (2005). Nizip (Aksaray) bölgesinin etnobotanik özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 12 (1), 93-102.
  • Paksoy, M. Y., & Savran, A. (2011). The Flora of Sarımsak Mountain and Korkun Valley (Pozantı, Adana/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 4 (2), 55-171.
  • Polat, R., Çakılcıoğlu, U., Ulusan, M. D., & Paksoy, M. Y. (2015). Survey of wild food plants for human consumption in Elazığ (Turkey). Indian Journal Traditional Knowledge, 1 (1), 69-75.
  • Sağıroglu, M., Topuz, T., & Ceylan, K., Turna, M. (2013). An ethnobotanical survey from Yahyalı (Kayseri) and Tarsus (Mersin). Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 2, 13-37.
  • Sajem, A. L., Rout, J., & Nath, M. (2008). Traditional tribal knowledge and status of some rare and endemic medicinal plants of North Cachar Hills District of Assam, Northeast India. Ethnobotanical Leaflets, 12, 261-275.
  • Sargin, S. A., Akçicek, E., & Selvi, S. (2013a). An ethnobotanical study of medicinal plants used by the local people of Alaşehir (Manisa) in Turkey. Journal of Ethnopharmacology, 150, 860–874. doi:10.1016/j.jep.2013.09.040
  • Sargin, S. A., Selvi, S., & Akçiçek, E. (2013b). Alaşehir (Manisa) ve çevresinde yetişen bazı geofitlerin etnobotanik açıdan incelenmesi. Erciyes Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 29 (2), 170–177.
  • Sargin, S. A., Selvi, S., & Erdogan, E. (2013c). The handling characteristics of the medicinal plants which sold in herbalists in Alaşehir (Manisa) region. Biological Diversity and Conservation, 6 (3), 40–45.
  • Sargin, S. A., Akçiçek, E., & Selvi, S. (2013, October). Alaşehir (Manisa/Turkey) traditional herbal foods. Paper presented at the 2nd International Symposium on Traditional Foods from Adriatic to Caucasus, Struga (Ohrid Lake)/Macedonia.
  • Sargin, S. A., Selvi, S., & Dagdelen, A. (2014, Nisan). Sarigöl (Manisa) yöresinin geleneksel gıdalarda kullanılan yabani otları. Paper presented at the 4. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Çukurova University, Adana.
  • Sargin, S. A. (2015). Ethnobotanical survey of medicinal plants in Bozyazı district of Mersin, Turkey. Journal of Ethnopharmacology, 173, 105-126. doi:10.1016/j.jep.2015.07.009
  • Sargin, S. A., Selvi, S., & López, V. (2015a). Ethnomedicinal plants of Sarigöl district (Manisa). Turkey, Journal of Ethnopharmacology, 171, 64–84. doi:10.1016/j.jep..2015.05.031
  • Sargin, S. A., Selvi, S., & Büyükcengiz, M. (2015b). Ethnomedicinal plants of Aydıncık District of Mersin, Turkey. Journal of Ethnopharmacology, 174, 200-216. doi:10.1016/j.jep.2015.08.008
  • Sargin, S. A., & Büyükcengiz, M. (2019). Plants used in ethnomedicinal practices in Gulnar district of Mersin, Turkey. J Herb Med. 15, 1-18. doi:10.1016/j.hermed.2018.06.003
  • Sayar, A., Güvensen, A., Özdemir, F., & Öztürk, M. (1995). Muğla (Türkiye) ilindeki bazı türlerin etnobotanik özellikleri, Ot Sistematik Botanik Dergisi, 2, 151-160.
  • Senkardes, I., & Tuzlaci, E. (2014). Some ethnobotanical notes from Gündoğmuş District (Antalya/Turkey). MÜSBED, 4, 63-75. doi:10.5455/musbed.20140303070652
  • Tacham, W. N., Fonge, B. A., & Fonkou, T. (2015). Traditional medicine and ethnobotanical use of wild plants by the Mundani people of Wabane, South West Region, Cameroon. Photon, 125, 1060-1080.
  • Tardio, J., Pardo-De-Santayana, M., & Morales, R. (2006). Ethnobotanical review of wild edible plants in Spain. Botanical Journal of the Linnean Society, 152 (1), 27–71.
  • Teklehaymanot ,T., & Giday, M. (2007). Ethnobotanical study of medicinal plants used by people in Zegie Peninsula, Northwestern Ethiopia. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 3, 1-11.
  • The Plant List. (2015). http://www.theplantlist.org/. Erişim Tarihi: 26.05.2015.
  • TÜİK. (2015). Seçilmiş Göstergelerle Mersin (Mersin Valiliği). http://www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/MERSIN.pdf. Erişim Tarihi: 26.05.2015.
  • Tugay, O., Bağcı, I., Ulukuş, D., Özer, E., & Canbulat, M. A. (2012). Wild plants using as food of Kurucuova Town (Beyşehir, Konya/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 5, 140-145.
  • Uysal, İ., Onar, S., Karabacak, E., & Çelik, S. (2010). Ethnobotanical aspects of Kapıdağ Peninsula (Turkey). Biological Diversity and Conservation, 3 (3), 15-22.
  • Yıldıztugay, E., & Küçüködük, M. (2010). The flora of Kaş Plateau and its surroundings (Anamur–Mersin/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 3 (2), 170-184.
  • Yildirim, N. C., Paksoy, M. Y., Yuce, E., & Yildirim, N. ((2013)). Total antioxidant status and antifungal activities of endemic geophytic plants collected from Munzur valley in Tunceli, Turkey. Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures, 8 (1), 403-408.
  • Yonzon, P. (1993). Raiders of the park. Lalitpur, Nepal: Himal, 6 (1), 220-223.
  • Yücecan, S. (2007). Tüketici sağlığı, yaşam kalitesi ve optimal beslenme. Ankara, Turkey: Tüpadem, Hacettepe Üniversitesi, Tüketici Yazıları (I), 268s.