AFETLERDE BEBEK BESLENMESİ VE BAKIMI

Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7,7 ve Elbistan merkezli 7,6 büyüklüklerinde gerçekleşen "Asrın felaketi" olarak nitelendirilen iki büyük deprem meydana gelmiştir. Ölüm sayısının fazla olması ve 11 ili etkilemesi nedeniyle Türkiye tarihinin en kötü depremi olarak ifade edilmektedir. Afet ve Acil Durum (AFAD) Yönetimi Başkanlığının açıklamış olduğu 01 Mart 2023 tarihli rapora göre yaklaşık 45 bini aşkın kişi ölmüş, çok sayıda ev ve iş yeri yıkılmış, yıkılmayan yapılar ise oldukça büyük hasar almıştır. Hayatta kalan kişiler için sağlık kontrolleri yapıldıktan sonra, depremin kış mevsimine denk gelmesi nedeniyle ısınma, barınma, beslenme ve hijyenik ürünlere olan ihtiyaç artmıştır. Depremden etkilenen ve yetişkin bir bireyin savunuculuğuna ve korumasına ihtiyacı olan birçok bebek için beslenme ve hijyenik bakım hayati önem taşımaktadır. Emzirme, afet sırasında bebek beslenmesinin önerilen en güvenli şeklidir. Afet sırasında emzirmenin sürdürülmesi ve desteklenmesi çok önemlidir. Özellikle ishalli hastalıklarda, enfeksiyon tehlikesinin yüksek olduğu kalabalık ve sağlıksız koşullarda yaşamak zorunda kalındığında, emzirme bebek için en güvenli beslenme şeklidir. Ayrıca zorlu afet koşullarında bebeğin bakımına titizlikle devam edilmesi gerekmektedir. Sahada ve sağlık kurumlarında çocuk ve ailesine en yakın pozisyonda olan hemşirenin, afet koşullarında bebek ve küçük çocuklarda anne sütü ile beslenme/emzirmenin sürdürülmesinde önemli bir role sahiptir. İklim değişikliğinin doğal afet sıklığı ve yoğunluğu üzerine etkisi düşünüldüğünde bu derleme, afet sonrası bebek beslenmesi ve bakımının uygun şekilde sürdürülebilmesi için yol gösterici olacaktır. Aynı zamanda afet sırasında ve sonrasında hassas bir grubu oluşturan bebeklerin beslenmesi ve bakımı hakkında farkındalık oluşturacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, afetlerde bebek beslenmesi ve bakımı konusunu literatür ışığında incelemektir.

Anahtar Kelimeler:

Bebek, Bebek Bakımı, Doğal Afet, Emzirme

PDF

___

1. Laili RD, Alristina AD, Hayudanti D, Ethasari RK. Establishing nutritional management after natural disaster for children under-five years in Indonesia: a systematic review. International Journal of Advancement in Life Sciences Research. 2022;5(4):11–18. https://doi.org/10.31632/ijalsr.2022.v05i04.003
2. Akar S. Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2013;21:185– 206. https://doi.org/10.11611/JMER197
3. Doğru S, Ede G. Afet durumlarında besin ve beslenme desteğinin planlaması. Current Perspectives on Health Sciences. 2020;1(1):25–34.
4. T. C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). AFAD ve Tarihçesi. [Erişim Tarihi: 5 Mart 2023]. Erişim Linki: https://www.afad.gov.tr/afad-hakkinda
5. T. C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). Kahramanmaraş’ta Meydana Gelen Depremler Hk. Basın Bülteni-36. [Erişim Tarihi:5 Mart 2023]. Erişim Linki: https://www.afad.gov.tr/kahramanmarastameydana-gelen-depremler-hk-36
6. Nowak‐Szczepanska N, Gomula A, Chakraborty R, Koziel S. Nutritional and weight status of Indian mother‐child dyads experienced by a natural disaster. Maternal & Child Nutrition. 2021;17(3):e13164. https://doi.org/10.1111/mcn.13164
7. Öney B, Akman K. Afet durumlarında beslenme hizmetleri. Afet ve Risk Dergisi. 2022;5(1):239–246. https://doi.org/10.35341/afet.1058795
8. Adeoya AA, Sasaki H, Fuda M, Okamoto T, Egawa S. Child nutrition in disaster: a scoping review. The Tohoku Journal of Experimental Medicine. 2022;256(2):103–118. https://doi.org/10.1620/tjem.256.103
9. Calderon-Rodriguez C, Noble L. Infant feeding after a disaster. Breastfeeding: a guide for the medical profession, 9th edition. 2022;695–703. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-68013-4.00023-7
10. Infant and Young Child Feeding in Emergencies. (2017) [Erişim Tarihi: 1Nisan 2023]. Erişim Linki: https://www.unhcr.org/45f6cd022.pdf
11. Centers for Disease Control and Prevention. (2022). Infant and young child feeding in emergencies (IYCF-E) toolkit. [Erişim Tarihi: 1 Nisan 2023]. Erişim Linki: https://www.cdc.gov/nutrition/emergencies-infant-feeding/introduction.html
12. Mudiyanselage SR, Davis D, Kurz E, Atchan M. Infant and young child feeding during natural disasters: a systematic integrative literature review. Women and Birth. 2022;35(6):524–531.https://doi.org/10.1016/j.wombi.2021.12.006
13. Çakmur H. Çocuklukta enfeksiyöz diyare ve dehidratasyon. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi. 2013;(2):96–102.
14. American Academy of Pediatrics. (2020). İnfant feeding in disasters and emergencies breastfeeding and other options. [Erişim Tarihi:1 Nisan 2023]. Erişim Linki: https://downloads.aap.org/AAP/PDF/DisasterFactSheet6-2020.pdf
15. Khajehaminian M, Boroujeni SMH, Ghanbari V, Delkhosh M. Breastfeeding in disasters: A reminder for policymakers. Journal of Disaster and Emergency Research. 2019;2(2):110–114. https://doi.org/10.18502/jder.v2i2.1514
16. Gözübüyük AA, Duras E, Dağ H, Arıca V. Olağan üstü durumlarda çocuk sağlığı. Journal of Clinical and Experimental Investigations. 2015;6(3):324– 330.
17. Topal S, Çınar N, Altınkaynak S. Emzirmenin anne sağlığına yararları. Journal of Human Rhythm. 2017;3(1):25–31.
18. T. C. Sağlık Bakanlığı Deprem Bilgilendirme Platformu. Afet Durumlarında Bebek Beslenmesi. [Erişim Tarihi: 02 Mart 2023]. Erişim Linki: https://deprem.saglik.gov.tr/halk-sagligina-yonelik-bilgiler/anne-ve-cocuk-sagligi/ afet-durumlarinda-bebek-beslenmesi.html
19. Öztaş HG. COVID 19 SARS-COV-2 enfeksiyonu pandemi sürecinde emzirme ve relaktasyon. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences. 2021;8(14):86–95.
20. Pfeiffer J, Avery MD, Benbenek M, Prepas R, Summers L, Wachdorf CM, et al. Maternal and newborn care during disasters: thinking outside the hospital paradigm. Nursing Clinics of North America. 2008;43(3):449–467. https://doi.org/10.1016/j.cnur.2008.04.008
21. Gerçek Öter E, Yıldırım DF, Demir E. Afet ve acil durumlarda emzirmenin sürdürülmesi: geleneksel derleme. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences. 2021;3(2):412–417. https://doi.org/10.5336/nurses.2020-78685
22. Hirani SAA, Richter S, Salami B, Vallianatos H. Sociocultural factors affecting breastfeeding practices of mothers during natural disasters: a critical ethnography in rural Pakistan. Global Qualitative Nursing Research. 2023;10. https://doi.org/10.1177/23333936221148808
23. Hwang CH, Iellamo A, Ververs M. Barriers and challenges of infant feeding in disasters in middle-and high-income countries. International Breastfeeding Journal. 2021;16:62. https://doi.org/10.1186/s13006-021-00398-w
24. Eidelman AI, Schanler RJ, Johnston M, Landers S, Noble L, Szucs K, et al. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics. 2012;129(3):e827–e841. https://doi.org/10.1542/peds.2011-3552
25. UNICEF. The State of the World’s Children 2019. Children, Food and Nutrition: Growing well in a changing world. [Erişim Tarihi: 02 Mart 2023]. Erişim Linki: https://www.unicef.org/reports/state-of-worlds-children-2019
26. World Health Organization. Breastfeeding. [Erişim Tarihi: 02 Mart 2023]. Erişim Linki: https://www.who.int/health-topics/breastfeeding#tab=tab_1
27. Centers for Disease Control and Prevention; 2022. Facts about ınfant feeding during emergencies. [Erişim Tarihi: 1 Nisan 2023]. Erişim Linki: https://www.cdc.gov/nutrition/emergencies-infant-feeding/facts.html
28. Hipgrave DB, Assefa F, Winoto A, Sukotjo S. Donated breast milk substitutes and incidence of diarrhoea among infants and young children after the May 2006 earthquake in Yogyakarta and Central Java. Public Health Nutrition.2012;15(2):307–315. https://doi.org/10.1017/S1368980010003423
29. Nadjarzadeh A, Ghotbabadi FS, Moghtaderi F. Nutritional needs duringdisasters. Journal of Disaster and Emergency Research. 2019;2(2):58–60.https://doi.org/10.18502/jder.v2i2.1511
30. Tsuboyama-Kasaoka N, Purba MB. Nutrition and earthquakes: experience and recommendations. Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition. 2014;23(4):505–513.
31. Dembedza VP, Chopera P, Mapara J, Mpofu-Hamadziripi N, Kembo G, Macheka L. The relationship between climate change induced natural disasters and selected nutrition outcomes: a case of cyclone Idai, Zimbabwe. BMC Nutrition. 2023;9(1):19. https://doi.org/10.1186/s40795-023-00679-z
32. World Health Organization; 2021. Child and adolescent health in humanitarian settings: operational guide: a holistic approach for programme managers. [Erişim Tarihi: 4 Mart 2023]. Erişim Linki: https://apps.who.int/iris/ handle/10665/351255
33. Bülbül S, Kılınçkaya MF. 0–2 yaş grubu bebeklerin anne sütü ile beslenme durumları ve etkileyen faktörler. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2013;15(1):15–20.
34. Tercanlı E, Atasever M. Besin Alerjileri. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle. 2021;3(1):31–53.
35. Tsuboyama-Kasaoka N, Hamada M, Ohnishi K, Ueda S, Ito Y, Nakatani H, et al. Prolonged maternal and child health, food and nutrition problems after the Kumamoto Earthquake: semantic network analysis of interviews with dietitians. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021;18(5):2309. https://doi.org/10.3390/ijerph18052309
36. Çalışkan C, Özcebe H. Afetlerde enfeksiyon hastalıkları salgınları ve kontrol önlemleri. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2013;12(5):583–588. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1344684524
37. Kınıklı S, Cesur S. Afetlerde enfeksiyon kontrol önlemleri. Uluslararası Modern Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;1(1):15–23.
38. Yılmaz A, Bayar A, Esenay FI. Annelerin doğum sonrası bebek bakım gereksinimlerinin belirlenmesi: nitel bir çalışma. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;11(2):147–156. https://doi.org/10.26559/ mersinsbd.351511
39. Yılmaz G, Yıldız S. Bez Dermatiti ve Hemşirelik Bakımı. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2019;2(2):31–37.
40. Al Harthi M, Al Thobaity A, Al Ahmari W, Almalki M. Challenges for nurses in disaster management: a scoping review. Risk Management and Healthcare Policy. 2020;13:2627–2634. https://doi.org/10.2147/RMHP.S279513
41. Labrague LJ, Hammad K, Gloe DS, McEnroe‐Petitte DM, Fronda DC, Obeidat AA, et al. Disaster preparedness among nurses: a systematic review of literature. International Nursing Review. 2018;65(1):41–53. https://doi. org/10.1111/inr.12369