Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisinin analiz

Bu çalışmanın amacı, 1981–2006 dönemi yıllık verilerden hareketle Türkiye’de beşeri sermaye yatırımlarının iktisadi büyümeye etkisinin olup olmadığını zaman serileri analizinden hareketle test etmektir. Bağımlı değişken fert başına reel GDP artış hızı, beşeri sermaye değişkenini temsilen toplam eğitim harcamalarının GDP’ye oranı, toplam sağlık harcamalarının GDP’ye oranı ve yükseköğretim okullaşma oranı esas alınmıştır. Fiziki sermaye yatırımları göstergesi olarak da sabit sermaye yatırımlarının GDP’ye oranı tercih edilmiştir. Çalışmada sınanacak temel hipotez “Türkiye’de 1980 sonrası dönemde beşeri sermaye yatırımları fiziki sermaye yatırımlarına göre daha etkin rol oynamıştır” şeklinde açıklanabilir. Çalışmada Romer (1990) tarafından geliştirilen İçsel Teknolojik Değişme Modeli kullanılmıştır.. Ekonometrik tahmin yöntemi olarak ise zaman serileri analizi tercih edilmiştir. Her bir değişkene ilişkin birik kök testleri yapılmış, değişkenlerde kırılma olup olmadığı test edilmiş ve Engle-Granger iki aşamalı eş-bütünleşme analizindenhareketle üç ayrı model için değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki saptanmaya çalışılmıştır. Ekonometrik tahmin sonuçlarına göre 1981–2006 döneminde model seçme kriterleri de dikkate alındığında, Türkiye’nin iktisadi büyüme sürecinde fiziki sermaye yatırımlarının daha etkin rol oynadığı ve bu nedenle ekonomik büyümenin daha ziyade fiziki yatırımlara dayalı meydana geldiği sonucuna ulaşılmıştır.

An analysis of the relationship between human capital and economic growth in Turkey

The aim of this paper is to test empirically the effect of human capital investment on economic development by using time series methods for the period 1981–2006 in Turkey. We employ the real per capita growth rate as a depented variable and physical capital and human capital as indepented variables. Growth rate of total fixed capital is used for total physical capital variables. In case of human capital; the share of total education expenditure in GDP, the share of total health expenditure in GDP and rate of school enrollment are used by turns. The main hypothesis is to test whether the primal factor is human capital in Turkish economic development. To test this hypothesis we use Romer’s (1990) Endogenous Technological Change Model (ETCM). The Engle-Granger two step co-integration method is used with time series.The econometric results indicate that physical and human capital accumulation affects positively Turkish economic development. But, when we apply model selection criterion, the main result of this paper show that the Turkish economy has acchieved endogenous growth depending on physical capital rather than human capital.

PDF

___

Atik, H. (2006): Beşeri Sermaye, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme, Ekin Kitabevi, Bursa.
Ay, A. ve P. Yardımcı (2006): “Türkiye’de Fiziksel ve Beşeri Sermaye Birikimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Var Modeli İle Analizi (1950-2000)”, 5. Uluslararası Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 3-5 Kasım 2006, Kartepe, Kocaeli, Türkiye.
Becker, G. S. (1962): “Investing in Human Capital: A Theoretical Analysis”, Journal of Political Economy, 70(2): 9-49.
Barro, R.J. (1992): Human Capital and Economic Growth. In. Kansas City Fed Pub.: Policies for Long Run Economic Growth. Jackson Hole, Wyoming, Agust: 27-29.
Barro, R.J. (1998): Human Capital and Growth in Cross-Country Regression, Harvard University Press.
Bassanini, A. and S. Scarpetta (2001): “Does Human Capital Matter For in OECD Countries? Evidence From Pooled Mean-Group Estimates”, OECD Economics Department, Working Papers, No:282.
Blankenau, W. F. and Simpson N. B. (2004): “Public Education Expenditures and Growth”, Journal of Development Economics”, 73(2): 583-605.
Bloom, D.E., Canning, D. and Sevilla, J. (2001): “The Effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence”, NBER Working Paper Series, No: 8587.
Bozkurt, H. ve S. Doğan (2003): “Eğitim İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye için Koentegrasyon Analizi”, II. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, İzmit.
Cingi, S. ve Güran, M.C. (2003): “Türkiye‟de İktisadi Kalkınmayı Tehdit Eden Sorun: Eğitim”, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2):109-137.
Çoban, O. (2003): “Eğitim, Beşeri Sermaye ve İktisadi Büyüme Etkileşimi: Türkiye Üzerine
Ekonometrik Bir İnceleme (1980-1997)”, II. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, İzmit.
Denison, E.F. (1961): The Sources of Economic Growth in the United States, New York, Committee for Economic Development.
Denison, E.W. (1962): “Education, Economic Growth and Gaps in Information”, The Journal of Political Economy, 70(5):124-128.
Devlet Planlama Teşkilatı (2002):Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Büyüme ve Verimlilik: 197 –2000, DP Yayın No: 2665.
Engelbrecht, H.J. (2003): “Human Capital and Economic Growth: Cross Section Evidence for OECD Countries”, The Economic Record, 79(1):40-51.
Engle, R.F. ve C.W.J. Granger (1987): "Cointegrationand and Error Correction: Representation, Estimation and Testing", Econometrica, 55:251-276.
Engle, R.F.ve B.S. Yoo (1991):"Cointegrated Economic Time Series: An Overview with New Results",R.F. Engle ve C.W.J. Granger (ed.), Long Run Economic Relationships:Readings in Cointegration, Oxford University Press, New York.
Ergen, H. (1999): “Türkiye’de Eğitimin Ekonomik Büyümeye Katkısı”, Ekonomik Yaklaşım, 35(10):21-56.
Erkan, H. (2000): Bilgi Uygarlığı İçin Yeniden Yapılanma, 1. baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
Freyssinet, J. (1985): Azgelişmişlik İktisadı, (Çev. T. Öcal, M. A. Kılıçbay), Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Yayın No: 36, Ankara.
Granger, C. W. J. (1986): "Developments in the Study of Cointegrated Economic Variables", Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 48(3):213-228.
Granger, C. W. J. (1993): “What are We Learning about the Long-run?”, The Economic Journal, 103:303-317
Grossman, G. M. and Helpman, E. (1991): Innovation and Growth in the Global Economy, Cambridge, Mass. , MIT Press.
Güngör, N. D. (1997): “Education and Economic Growth in Turkey 1980-1990: A Panel Study”, METU Studies in Development, 24(2):185-214.
Günsoy, G. (2001): “İnsani Gelişme Kavramı Çerçevesinde Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Afyon Kocatepe Üniversitesi I.I.B.F. Dergisi, III(1):215-227.
Güvenen O. (1992): “Human Development Report: A Statistician’s View”, Report on The First National Human Development Conference- Ankara, 7-8 September 1992, UNDP, Ankara.
Hakkio, C. S. ve M. Rush (1991): "Cointegration: how short is the long -run?", Journal of International Money and Finance, 10:571-581.
Hargreaves, C.P. (1994): Nonstationary Time Series Analysis and Cointegration, Oxford University Press, New York.
Johansen, S. (1988): "Statistical Analysis of Cointegration Vectors", Journal of Economic Dynamics and Control, 12:231-254.
Johansen, S. ve K. Juselius (1990): “Maximum Likelihood estimation and Inferance on Cointegration: with Application to the demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52:169-210.
Jones, I. C. (2001): İktisadi Büyümeye Giriş, Literatür Yay. İstanbul.
Justman, M. and M. Teubal (1991): "A structuralist perspective on the role of technology in economic growth and development", World Development, 19(9):1167-1183.
Karagül, M. (2003): "Beseri Sermayenin Ekonomik Büyümeyle İliskisi ve Etkin Kullanımı", Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi (5), Antalya http://www.akdeniz.edu.tr/iibf/yeni/genel/dergi/Sayi05/11Karagul.pdf (Erisim:28/06/2006).
Karagül, M. ve M. Masca (2005): “Sosyal Sermaye Üzerine Bir İnceleme”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1:37-52.
Kibritçioğlu, A.(1998),”İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri”, AÜ,Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:53, N0:1-4: 207-230
Kwiatkowski, D., P.C. Phillips, P. Schmidt ve Y. Shin (1992): “Testing the Null Hypothesis of Stationarity against the Alternative of a unit Root:: How Sure are we that Economic Time Series Have a Unit Root?” Journal of Econometrics, 54:159-178.
Madalla, G.S. (1992): Introduction to Econometrics, Second Edition, Macmillan.
Mankiw, G., D. Romer ve D. Weil (1992): “A Contribution to the Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, 152:407-437.
Mankiw, G., D. Romer ve D. Weil (1992): “A Contribution to the Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics 152:407-437.
McDermott, C.J. (1990): “Cointegration: Origins and Significance for Economists”, New Zeland Economic Papers, 24:1-23.
Milli Eğitim Bakanlığı (2008), Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2007, Ankara.
Perman, R. (1991): “Cointegration: An Introduction to the Literature”, Journal of Economic Studies, 18(3):3-30.
Phillips, P.C.B. ve S. Ouliaris (1990):“Asymptotic Properties of Residual-based Tests for Cointegration”,Econometrica, 8:165-193.
Phillips, P.C.B. ve M. Loretan (1991): “Estimating Long-run Economic Equilibria”, Review of Economic Studies, 58:407-436.
Romer, P.M. (1986): Increasing Returns and Long-Run Growth, Journal of Political Economy, 94:1002-1037.
Romer, P.M. (1987): “Growth Based on Increasing Returns Due to Specialization”, American Economic Review, 77:56- 62.
Romer, P.M. (1990): “Endogenous Technological Change”, Journal of Political Economy, 98 (5):71-102.
Romer, P.M. (1994): “The Origins of Endogenous Growth”, The Journal of Economic Perspectives, 8(1):3-22.
Sab, R. and Smith, S.C. (2001). “Human Capital Convergence: International Evidence”, International Monetary Fund (IMF) Working Papers, WP: 01/32, March-01.
Saikkonen, P. (1991): “Asymptotically Efficient Estimation of Cointegration Regression”, Econometric Theory, 7:1-21.
Sarı, R. ve U. Soytaş (2006): “Income and Education in Turkey: A Multivariate Analysis”, Education Economics, 14(2):181-196.
Saygılı, Ş., C. Cihan ve H. Yurtoğlu (2002): Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Büyüme ve Verimlilik: 1972-2000, DPT Yayınları No:2665, Ankara.
Saygılı,İ.C. Cihan ve Z.A. Yavan,(2005):“Eğitim ve Büyüme”,içinde:“Türkiye İçin Sürdürülebilir Büyüme Stratejileri Konferansı”, TÜSİAD - Koç Üniversitesi, Ekonomik Araştırma Forumu, Tartışma Tebliğleri, Yayın No: EAF/2005-06/001.
Schultz, T.W. (1961): “Investment in Human Capital”, The American Economic Review, 51(1):1-17.
Schultz, T.W. (1968): “Education and Economic Growth: Return to Education”, Readings in the Economics of Education, UNESCO, France, pp.277-292.
Schultz, T. P.(1992): “The Role of Education and Human Capital in Economic Development: An Empirical Assessment”, Yale University Discussion Paper, Economic Growth Center, , No: 670.
Schultz, T.W. (2002): “Why Governments Should Invest More to Educate Girls”, World Development, 30(2):207-225.
Schütt, F. (2003): The Importance of Human Capital for Economic Growth, Institute for World Economics and International Management Working Papers, Universität Bremen, Bremen, 4-35.
Solow, R. (1957): “Technical Change and The Aggregate Production Function”, The Review of Economics and Statistics, 39(3):312-320.
Solow, R.M. (1996): “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, The Quarterly Journal of Economics, 70:65-94.
Smith, A. (1997): Ulusların Zenginliği, Çeviren: Ayşe Yunus ve Mehmet Bakırcı, Alan Yayıncılık, İstanbul.
Taban S. ve M. Kâr (2006): “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme; Nedensellik Analizi, 1969- 2001”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1):159-181.
Taban, S. (2004): “Türkiye‟de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Testi”, III. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Eskişehir.
Tansel, A. ve Güngör, N.D. (2003): “Türkiye‟den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama”, II. Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 17-18 Mayıs 2003, İzmit.
Taymaz E. (1994): “Sanayi ve Teknoloji Politikaları: Amaçlar Ve Araçlar”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 20(4):551:567.
Tiryakioğlu, M. (2008): “Gelişmekte Olan Ülkelerin Çıkmazı: Beşeri Sermaye Yoksulluğu”, Ege Akademik Bakış, 8(1):319-337.
Tuğcu, C.T. (2006): “Yüksek Öğretimin İktisadi Büyüme Performansı Üzerindeki Rolü: 1980–2005 Türkiye Örneği”, 5. Uluslararası Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 3-5 Kasım 2006, Kartepe, Kocaeli, Türkiye.
Tunç, M. (1998): “Kalkınmada İnsan Sermayesi: İç Getiri Oranı Yaklaşımı ve Türkiye Uygulaması”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 13(1):83-106.
Türkmen, F. (2002): “Eğitimin Ekonomik ve Sosyal Faydaları ve Türkiye‟de Eğitim Ekonomik Büyüme İlişkisinin Araştırılması”, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No.2655, Eylül, Ankara.
Ucal, M.Ş. (2006): “Ekonometrik Model Seçim Kriterleri Üzerine Kısa Bir İnceleme”, C.Ü İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2):41-56.
Utkulu, U. (1994) :“Cointegration Analysis: Introductory Survey with Applications to Turkey”, M. Güneş, Ş. Üçdoğruk ve M.V. Pazarlıoğlu (ed.), 1. Ulusal Ekonometri ve İstatistik
Sempozyumu Bildirileri İçinde, (Kasım 1993), 303 (24), İzmir.
Utkulu, U. (1997): “How to Estimate Long-run Relationship in Economics: An Overview of Recent Approaches”, DEÜ.İİBF Dergisi, 12(2):39-48.
UNDP (1996): Human Development Report-1996, Oxford University Press, NewYork.
UNDP (2006): Human Development Report 2007-2008, Statistics in the Human Development Report.
World Bank (1999): World Development Report: Knowledge for Development, Oxford University Press, USA.
World Bank (2006): Education Sector Policy Paper, Third Edition, World Bank Washington D.C., U.S.A.
Yumuşakİ. G. ve Y.Tuna(2001):“BeşeriKalkınmaİndeksiveTürkiyeAnalizi”, http//:www.bilgiyonetimi.orgcm.htm,
Yumuşak, İ.G. (2004): “Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye Açısından Kadın Eğitiminin Ekonomik ve Sosyal Boyutu Üzerine Bir Değerlendirme”, Disiplinler arası Kadın Sempozyumu, İstanbul.
Yumuşak, İ.G. ve Kar, A.(2000). Nüfus artış hızının düşürülmesi iktisadi kalkınmayı artırır mı? Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1):97-104