Selmin KÖSE, Berrin İNAL TUNALI, Gülay YILDIRIM

YOĞUN BAKIMDA ÇALIŞAN HEKİM VE HEMŞİRELERİN ÖLÜM VE SAYGIN ÖLÜM İLKELERİNE İLİŞKİN TUTUMLARI

Amaç: Araştırma, hekim ve hemşirelerin saygın ölüm ilkelerini benimseme düzeylerini ve ölüme karşı tutumlarını belirlemek amacıyla gerçekleştirildi. Gereç ve Yöntem: Araştırma, Şubat–Mayıs 2018 tarihleri arasında bir vakıf üniversitesinin etik kurulundan gerekli izin alınarak yapıldı. Tanımlayıcı tipteki araştırmanın evrenini hastanenin yoğun bakım servislerinde çalışan 40 hekim ve 78 hemşire olmak üzere toplam 118 kişi oluşturdu. Örneklem hesabı yapılmadı, araştırmaya katılmayı kabul eden ve araştırma kriterlerine uyan 102 hekim ve hemşire örnekleme dahil edildi. Veriler Bilgi Formu, Saygın Ölüm İlkelerine İlişkin Tutumları Değerlendirme Ölçeği ve Ölüme Karşı Tutum Ölçeği (ÖKTÖ) kullanılarak elde edildi. Veriler SPSS 22.0 paket programında yüzdelik, ortalama, standart sapma, Mann Whitney U, Kruskal-Wallis H ve Spearman Korelasyon testleri kullanılarak değerlendirildi. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 32,62±7,3 idi. Saygın ölüm ilkelerine ilişkin tutum ölçeğinden alınan puan ortalaması 50,60±6,6’dır. Cerrahi yoğun bakımda görevli katılımcıların genel yoğun bakım ve kalp-damar cerrahisi yoğun bakımında görevli katılımcılara göre saygın ölüm ilkelerini benimseme düzeylerinin düşük olduğu belirlendi. Beş alt boyutu olan ÖKTÖ’den katılımcılar en yüksek puanı yaklaşımı kabullenmeden (43,73±14,90), en düşük puanı ölümden sakınma (6,98±3,133) alt boyutundan aldıkları saptandı. Hemşirelerin hekimlere göre yaklaşımı kabullenme alt boyut puan ortalamalarının daha yüksek olduğu belirlendi. Hemşirelerin ölüm olayının, ölümden sonraki yaşama geçiş olduğuna inandıkları görüldü. Bu konuda eğitim alanların, eğitim almayanlara göre yaklaşım kabullenme alt boyutundan aldıkları puan ortalamalarının daha yüksek olduğu saptandı. Katılımcıların saygın ölüm ilkelerine ilişkin tutumları ile ölüme karşı tutumları arasında korelasyon ilişkisi saptanmadı. Sonuç: Katılımcıların saygın ölüm ilkelerini benimseme düzeylerinin yüksek olduğu, hemşire ve hekimlerin en fazla ölüme karşı yaklaşım kabullenme tutumunu sergiledikleri, ölüm olayının, ölümden sonraki yaşama bir geçiş olduğuna inandıkları belirlendi. Bu alanlarda saygın ölüm ilkelerini benimseyen, konusunda eğitimli ve deneyimli hekim ve hemşirenin çalıştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hekim, hemşire, ölüm, yoğun bakım üniteleri

PDF

___

1. Guo Q, Jacelon CS. An integrative review of dignity in end-of-life care. Palliative Medicine 2014;28:931–940.
2. Beuks B, Nijhof AC, Meertens JH, Ligtenberg J, Tulleken J, Zijistra J. A good death. Intensive Care Med 2006;32:752-53.
3. Wasserman LS. Respectful death: amodel for end-of-life care. Clinical Journal of Oncology Nursing 2008;12:621-26.
4. Eues SK. End-of-life care ımproving quality of life at the end of life. Professional Case Managment 2007;12:339-44. 5. Duyan V. Saygın Ölüm ilkelerine ilişkin tutumları değerlendirme ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Journal Of Family Medicine And Primary Care 2014;8:25-31.
6. Ceyhan Ö, Özen B, Zincir H, Şimşek N, Başaran B. How intensive care nurses perceive good death. Death Studies 2018;42:667-72.
7. Morita T, Oyama Y, Cheng SY, Suh SY, Koh SJ, Kim HS et al. Palliative care physicians’ attitudes toward patient autonomy and a good death in east asian countries. Journal of Pain and Symptom Management 2015;50(2):190-97.
8. Terzi B, Kaya N. Yoğun bakım hastasında hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Dergisi 2011;1:21-5.
9. Cimete G. Yaşam sonu bakım: Ölümcül hastalarda bütüncü yaklaşım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2002.
10. Beckstrand RL, Collette J, Callister L, Luthy KE. Oncology nurses’ obstacles and supportive behaviors in end-of-life care: providing vital family care. Oncology Nursing Forum 2012;39:398-407.
11. Beckstrand RL, Callister LC, Kirchhoff KT. Provıdıng a “good death”: crıtıcal care nurses’suggestıons for ımprovıng end-of-lıfe care. Amerıcan Journal of Critical Care 2006;15:38-45.
12. Pierson C, Curtis J, Patrick D. A good death: a qualitative study of patients with advanced AIDS. AIDS Care 2002;14(5):587-598.
13. Özçelik H. Palyatif bakım ve ölmekte olan hastaya yaklaşım. Türkiye Klinikleri 2017;10:87-93.
14. Dağ A, Badır A. Hekim ve hemşirelerin bazı özelliklerinin saygın ölüm ilkelerine ilişkin tutumlar üzerine etkisi. DEUHFED 2017;10:186-192.
15. Yılmaz E, Vermişli S. Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin ölüme ve ölmekte olan bireye bakım vermeye ilişkin tutumları. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2015;2:41-46.
16. Sönmez Benli S, Yıldırım A. Hemşirelerde yaşam doyumu ve ölüme karşı tutum arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2017;6:167-179.
17. Wong PTP. Death attitude profile—revised: A multidimensional measure of attitudes toward death”. in R. A. Neimeyer, Death anxiety handbook: Research, instrumentation, and application Washington, DC: Taylor & Francis. 1994. p. 121-148.
18. Işık Abalı E. “Ölüme karşı tutum ölçeği” nin Türk toplumu için geçerlik ve güvenirliği. [Yüksek Lisans Tezi], İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı; 2008.
19. Özkıriş A, Güleç G, Yenilmez Ç, Musmul A, Yanış M. Hekim tutumları üzerine bir çalışma: ölüm ve ölümcül hastaya yaklaşım. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2011;24:89-100.
20. Demir A, Sançar B, Yazgan EÖ. Özcan S, Duyan V. Intensıve care and oncology nurses’ perceptıons and experıences wıth “futıle medıcal care” and “prıncıples of good death” Turkish Journal of Geriatrics 2017;20:116-124.
21. Wang L, Li C, Zhang Q, Li Y. Clinical nurses' attitudes towards death and caring for dying patients in China. Int J Palliat Nurs 2018;24:33-39. 22. Özcelik H, Aksoy F, Sonmez E, Fadiloglu Ç. Attitudes to death of nurses in Turkey and factors affecting them. Hos Pal Med Int Jnl 2018;2(6):303‒309. 23. Gama G, Barbosa F, Vieira M. Factors influencing nurses’ attitudes toward death. Int J Palliat Nurs 2012;18:267-273.