Macar Milli Kimliğinin Bir Parçası Olarak Osmanlı/Türk Karşıtı Hafıza Mekanları

Küresel dünya düzeninde, sahip oldukları şiddet araçları ve sınırlarının “seçici geçirgenliğiyle” (bazı ekonomik yetkilerini ulus-aşırı birimlere devretmelerine rağmen) hala en revaçta olan siyasal birim ulus-devletlerdir. Zira ulus-devletler siyasal alandaki hâkimiyetlerinin yanı sıra, uyruklarına sundukları kimlikle de gündemdedirler ve günümüzde (birkaç örnek dışında) hiçbir siyasal oluşum, milli kimliği imleyen sembollerden daha popüler semboller yaratamamışlardır. Yalnızca ulus-devlet kuran ya da etnik boğazlaşmalara sebebiyet veren bir ideoloji olarak algılanmaması gereken milliyetçilik, ulus-devletlerin ve milli kimliklerin içlerinde barındırdıkları onca eşitsizliğe rağmen günümüzde hala en geçerli olgular olarak canlı kalmalarını sağlayan yegâne görüngüdür. Dolayısıyla milliyetçilik, ulusların ve ulus-devletlerin yeniden üretiminde hayati rol oynayan bir konumdadır. Ulusların yeniden üretiminde, standartlaştırılmış kamusal eğitim (özellikle tarih eğitimi), edebi eserler ile kültürel üretimler önemli roller oynasa da günümüzde bireyin hafızasına görsel katkılar sunarak ezberci tarih eğitiminin soyutluğunu somuta bürüyen hafıza mekânları (lieux de mémoire) da önemli paya sahiptirler. Bu makalede Macaristan’daki Osmanlı/Türk karşıtı hafıza mekânları (Mohaç, Eğri, Sigetvar), Macar ulusunun kolektif hafızasında önemli bir yere sahip olan ‘Osmanlı/Türk hâkimiyeti dönemi’ göz önünde bulundurularak incelenecektir. Bu incelemenin sonuçları ile günümüzde Macaristan’ın en önemli siyaset gündemi haline getirilen ve Macarların ulusal kimliğinin yeniden üretiminde önemli bir yere sahip olduğu düşünülen göçmenlik karşıtlığı anlamlandırılmaya ve bu ikisi arasında bir bağ kurulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Milliyetçilik, Hafıza Mekanları, Kolektif Hafıza, Osmanlı İmparatorluğu, Ortaçağ Macar Krallığı

Anti-Ottoman/Turk Realms of Memory in Hungary as a Component of Hungarian National Identity

Despitehaving given up some economical authorities, nation-states are still the most powerful political forms due to having monopoly of violence andcontrol over its borders. Besides, there is no other political form that could create more popular symbols than those implying national identity which nation-states provide.Nationalism is not only about building nation-states or giving reason for ethnic conflicts, but it is also the only phenomenon that can keep nation-states and national identities actual. Therefore nationalism has a vital role in the reproduction of nations and nation-states although both include inequalties and struggles. Although common history education and literary workshave the biggest share in the reproduction of a nation, creating realms of memory (lieux de mémoire) which provide visual sources of remebrance, also play an important role. In this study, places of realms of anti-Ottomans/Turks in Hungary (Mohács, Eger, Szigetvár)referring Ottoman times are to be explained. Due to having an important role in Hungarian collective memory, images of Ottoman times are still actualas they are represented in places like Mohács, Eger and Szigetvár. Here, a probable connection between these images and the most important current political agenda, namely anti-migration, is to be examined.

Keywords:

Nationalism, Realms of Memory, Collective Memory, Ottoman Empire, Kingdom of Hungary,

PDF

___

AB komisyonu Polonya, Çekya ve Macaristan’ı mahkemeye verdi. (2017, 7 Şubat). https://www.dw.com/tr/ab-komisyonu-polonya-%C3%A7ekya-ve-macaristan%C4%B1-mahkemeye-verdi/a-41692311 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
Ágoston, G. (2013). Osmanlı’da savaş ve serhad. (K. Şakul, çev.). İstanbul: Timaş
Anderson, B. (2015). Hayali cemaatler. (İ. Savaşır, çev.). İstanbul: İletişim
Bart, I. (1999). Hungary & the Hungarians the keywords: a concise dictionary of facts and beliefs, customs, usage & myths. (J. Sollosy, çev.). Budapeşte: Corvina.
Billig, M. (2002). Banal milliyetçilik. (C. Şişkolar, çev.). İstanbul: Gelenek
Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar?. (A. Şenel, çev.). İstanbul: Ayrıntı
Dávid, G. (1994). Eğri. Ankara: Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/egri adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Dávid, G. (2005). Mohaç. Ankara: Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/mohac adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Dávid, G. (2009). Sigetvar. Ankara: Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/sigetvar adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Dávid, G. & Fodor, P. (2002). Hungarian studies in Ottoman history. F. Adanır &S. Farouqhi (Edt.). The Ottomans and the Balkans a discussion of historioghraphy içinde (s. 305-351). Lieden-Boston-Köln: Brill.
Demirkan, T. (2018, 9 Nisan). Macaristan’da seçimler Viktor Orban’ın ezici zaferiyle sonuçlandı. http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43694004 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
Dobó Square. (2015, 24 Haziran). https://www.eger.hu/en/tourism/sights-257/c/dobo-square adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Dreisziger, N. F. (2001). Thousand years of Hungarian survival: an introduction. Hungarian Studies Review Vol. XXVIII Nos. 1-2, 1-71.
Dunai, M. (2017, 2 Mart). Hungary builds new high-tech border fence - with few migrants in sight. https://www.reuters.com/article/us-europe-migrants-hungary-fence/hungary-builds-new-high-tech-border-fence-with-few-migrants-in-sight-idUSKBN1692MH adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
Dünyanın konuştuğu o görüntü. (2015, 9 Eylül). https://www.cnnturk.com/video/dunya/dunyanin-konustugu-o-goruntu adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
Eckhart, F. (2010). Macaristan tarihi. (İ. Kafesoğlu, çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu
Fodor, P. (1991). Macaristan’a yönelik Osmanlı siyaseti 1520-1541. (Ö. Kolçak çev.). https://www.academia.edu/9280494/P%C3%A1l_Fodor_Ottoman_Policy_Towards_Hungary_1520-1541_Macaristan_a_Y%C3%B6nelik_Osmanl%C4%B1_Siyaseti_1520-1541 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Fodor, P. (2000). In quest of the golden apple. İstanbul: ISIS Press
Fodor, P. (2014). Önsöz. N. Pap (Edt.). Kanuni Sultan Süleyman’ın Sigetvar’daki hatırası içinde (s. 7-10).
Fodor, P. & Császtvay, T. (2015). Geyza Gardonyi ve eseri. Géza Gárdónyi, Eğri yıldızları (E. Şalikoğlu, çev.) içinde (s. 11-17). İstanbul: Birleşik
Foerk, E. (2016). Macaristan’daki tarihi Türk eserleri. (K. Zsófia, çev.). Budapeşte: TİKA
Fogorasi, K. (2016). Önsöz. G. Papp (Edt.). Written in spaces içinde (s. 7).
Gárdónyi, G. (2015). Eğri yıldızları. (E. Şalikoğlu, çev.). İstanbul: Birleşik.
Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet. (C. Atay, çev.). İstanbul: Kalkedon
Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. (B. Uçar, çev.). Ankara: Heretik
Halbwachs, M. (2018). Kolektif Hafıza. (B. Barış, çev.). Ankara: Heretik
Hancz, E. & Nagy, K. (2016). Az oszmán kori Mohács. (E. Hancz, çev.). Macaristan: Szülőföld Könyvkiadó
Hobsbawm, E. J. (2014). 1780’den günümüze milletler ve milliyetçilik. (O. Akınhay, çev.) İstanbul: Ayrıntı
İnalcık, H. (2015). Osmanlı imparatorluğu klasik çağ İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kiss, G. (2015). Eğri yıldızlarının Türkçe ikinci baskısına önsöz, Géza Gárdónyi, Eğri yıldızları (E. Şalikoğlu, çev.) içinde (s. 9-10). İstanbul: Birleşik
Kovács, A. A., Nagy Á., Nagy-Csere, Á. & Gyökös E. (2016). Written in Spaces. (Çev: N. Bodóczky). Budapeşte: National Heritage Institute
Molnár, J. (1993). Macaristan’daki Türk anıtlar Ankara: Türk Tarih Kurumu
Nagy, K., Hancz, E. & Schnell T. (2018). Mohaç Hatıra Kitabı İstanbul: Beykoz Belediyesi
Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. (M. E. Özcan, çev.). Ankara: Dost Kitabevi
Oltermann, P. (2018, 3 Şubat). Can Europe’s new xenophobes reshape the continent https://www.theguardian.com/world/2018/feb/03/europe-xenophobes-continent-poland-hungary-austria-nationalism-migrants adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
Özkırımlı, U. (2016). Milliyetçilik kuramları: eleştirel bir bakış İstanbul: Doğubatı
Pálffy, G. (2001). The impact of Ottoman rule on Hungary. Hungarian Studies Review Vol. XXVIII Nos. 1-2, 109-133.
Perjés G. (1992). Mohaç meydan muharebesi. (Ş. Baştav, çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu
Pintér, T. K. & Sudár B. (2015). Macaristan’da Osmanlı Türk mimarisi. (T. Demirkan, çev.). Macaristan: Türkinfo Yayınları
Provided there are Christians there will be a spiritual upturn. (2016, 30 Eylül). http://www.kormany.hu/en/the-prime-minister/the-prime-minister-s-speeches/provided-there-are-christians-there-will-be-a-spiritual-upturn adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Ricoeur, P. (2017). Hafıza, tarih, unutuş. (M.E. Özcan, çev.). İstanbul: Metis
Romsics I. (2016). A short history of Hungary. (M. Caples, çev.). Budapeşte: Osiris.
Smith, A. D. (2016). Milli kimlik. (B.S. Şener, çev.). İstanbul: İletişim
Welkey, R. (2016, 8 Eylül). Inauguration of the Zrinyi statue to remember 16th century Hungarian heroes of Szigetvár. https://hungarytoday.hu/inauguration-zrinyi-statue-remember-16th-century-hungarian-heroes-szigetvar-27822/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.03.2019)
Yılmaz, M. E. (2015). Sigetvar’da Türk mimarisi İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti