SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ VE ÇELİŞMELİ YARGILAMA İLKELERİ BAĞLAMINDA İDARİ YARGILAMA USULÜNDE SEBEP İKAMESİ

Yargısal içtihatlarla gelişen sebep ikamesi, iptal davalarını inceleyen idari yargı organlarının, idarenin işlemini dayandırdığı sebebin hukuka aykırı olduğunu tespit etmesine rağmen yargılama sırasında tespit ettiği bir başka sebebi esas almak suretiyle işlemi iptal etmemesi olarak tarif edilebilir. Uygulamada ve öğretide çeşitli yönleriyle tartışılan sebep ikamesi, bu çalışmada silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri bakımından ele alınacaktır. Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri adil yargılanma hakkının iki alt ilkesi olarak karşımıza çıkmakta olup, idari yargılama usulü bakımından da önemli güvenceleri barındırmaktadır. Silahların eşitliği ilkesi, yargılamanın tarafları arasında adil dengenin kurulmasını ve bir taraf lehine diğer taraf aleyhine olacak uygulamalardan kaçınılmasını amaç edinirken, çelişmeli yargılama ilkesi ise dava dosyasına dâhil olan her türlü delil, görüş ve açıklamalardan tarafların bilgi sahibi olması ve bunlar hakkında görüş sunabilmesi imkânını sağlamayı amaçlar. Söz konusu ilkelerin sebep ikamesi bakımından ele alınmasıyla dikkat çekici sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bugüne kadar öğreti ve özellikle Anayasa Mahkemesi tarafından çelişmeli yargılama ilkesi yönüyle ele alınmış olan sebep ikamesi, bu ilkenin yanında silahların eşitliği ilkesi yönüyle de ele alınarak, uygulamanın bu ilke bakımından neden olabileceği sakıncaların tespit edilmesine çalışılmıştır.

SUBSTITUTION OF MOTIVES IN ADMINISTRATIVE JURISDICTION WITHIN THE CONTEXT OF EQUALITY OF ARMS AND ADVERSARIAL TRIAL PRINCIPLES

Substitution of motives improved by judicial case laws, can be explained as the administrative judicial bodies examining annulment actions, not rescinding the action according to another motive they have determined during the trial, although they have determined that the motive on which the administration bases its action, is unlawful. The substitution of motives discussed in both the practice and the doctrine from various aspects, will be studied in terms of equality of arms and adversarial trial principles. Equality of arms and adversarial trial are two sub-principles of right to a fair trial and provide significant guarantees for administrative trial procedures. While the principle of equality of arms aims to establish a fair balance between the parties in the trial and to avoid substantial disadvantage of a party vis-à-vis the other party, the principle of adversarial trial aims to ensure that the parties know and discuss any evidence, claim or explanation included in the case file. Remarkable results are obtained by studying the abovementioned principles in terms of substitution of motives. The substitution of motives, which has been dealt with by the doctrine and especially by the Constitutional Court in terms of the principle of adversarial trial, will be studied in terms of the principle of equality of arms in addition to this principle, and it has been tried to determine the disadvantages which the practice may cause in terms of this principle.

PDF

___

Akıncı, Müslüm (2008) İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı, Ankara, Turhan Kitabevi.
Akıncı, Müslüm (2010) “İdari Yargılama Hukukunda Savunmada Fırsat Eşitliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:1, S:2, s.33-51.
Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil (2019) Türk İdare Hukuku, 11. Baskı, Ankara, Savaş Yayınevi (2019a).
Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil (2019) Açıklamalı – İçtihatlı Türk İdari Yargılama Hukuku, Ankara, Savaş Yayınevi (2019b).
Aslan, Zehreddin (2001) “Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S: 23-24, s.53-58.
Atay, E. Ethem (2008) “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl (11 Mayıs 2007), Ankara, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No:74.
Azrak, Ali Ülkü (2000) “İptal Davalarının Objektif Niteliği”, Hukuk Kurultayı 2000, C:1, Ankara Barosu Yayını, s.331-336.
Cenan, Eren (2019) İdari Yargıda Hakkaniyete Uygun Yargılanma İlkesi, Ankara, Adalet Yayınevi.
Ceylan, Erol (2017) “Ceza Muhakemesi Açısından Silahların Eşitliği İlkesi”, (YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çağlayan, Ramazan (2016) “İdari Yargılama Hukukunda Yargı Yerinin Sebep İkame Yetkisi” Danıştay Dergisi, S: 141, s.9-41.
Çağlayan, Ramazan (2020) İdari Yargılama Hukuku, 12. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
Dırbalı Öztürk, Çağla (2019) “Türk İdari Yargı Hukukunda Sebep İkamesi Kavramı”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dinç, Güney (2005) “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Silahların Eşitliği”, TBB Dergisi, S: 57, s.283-306.
Doğru, Osman/Nalbant, Atilla (2012) İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (Açıklama ve Önemli Kararlar), Ankara, Avrupa Konseyi-Yargıtay Başkanlığı.
Evren, Çınar Can (2008) “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:XII, S:1-2, s.701-723.
Gözler, Kemal (2019) İdare Hukuku, C.1, 3. Baskı, Bursa, Ekin Basım Yayın.
Gözübüyük, A. Şeref (2013) Yönetsel Yargı, 33. Baskı, Ankara,Turhan Kitabevi.
Günday, Metin (2015) İdare Hukuku, 10. Baskı, Ankara, İmaj Kitabevi.
Güran, Sait (1977) Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay Üzerine Yapısal Bir Deneme, İstanbul.
Hanağası, Emel (2016) Medeni Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği, Ankara, Yetkin Yayınları.
Harris, D.J./O’boyle, M./Bates, E.P./Buckley, C.M. (2013) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, çev. Mehveş Bingöllü Kılcı-Ulaş Karan, Avrupa Konseyi, Ankara.
Hasoğlu, Aynur (2019) “Danıştay Kararları Işığında İdare Hukukunda Sebep İkamesi Kavramı”, ERÜHFD, C: XIV, S: 1, s.147-173.
İbiş, Recep (2013) Vergi Yargılamasında Re’sen Araştırma, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık.
İnceoğlu, Sibel (2013) İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler), 4. Baskı, İstanbul, Beta.
İnceoğlu, Sibel (2019) Adil Yargılanma Hakkı (Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi -4), Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi, 2. Baskı, Ankara.
Kaplan, Gürsel (2020) “Düzeltilebilir Hukuka Aykırılıklarla Malul İdari İşlemleri İptal Edilmekten Kurtarmak Amacıyla Başvurulan Yargısal Çözümler” Prof. Dr. Metin Günday Armağanı, C:1, Ankara, Atılım Üniversitesi Yayını, s.595-637.
Kara, Burkay Can (2020) İptal Davasında Sebep İkamesi, Ankara, Yetkin Yayınları.
Karahanoğulları, Onur (2015)İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, 3. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
Karahanoğulları, Onur (2019) İdari Yargı İdarenin Hukuka Zorlanması, Ankara, Turhan Kitabevi.
Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe (2006) Muhakeme Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Baskı, İstanbul, Arıkan Basım Yayım Dağıtım.
Onar, Sıddık Sami (1966) İdare Hukukunun Umumi Esasları, C:1, 3. Baskı, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası.
Öztürk, K. Burak (2020) “İdari İşlemin Sebep Unsuru: Yeni Bir Tanım Denemesi”, Prof. Dr. Metin Günday Armağanı, C:2, Atılım Üniversitesi Yayını, s.1033-1051.
Sarıaslan, Osman (2018) “Bireysel Başvuru Süreciyle Değişen Yargısal Paradigma ve Adil Yargılanma Hakkı Ekseninde İdari Yargıda Re’sen Araştırma İlkesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl:6, S:12, s.647-692.
Söyler, Yasin (2017) “İdari Yargılama Usul Hukukunda Sebep İkamesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:8, S:31, s.533-566.
Sunay, Zuhal Aysun (2016) İptal Davalarında Gerekçeli Karar Hakkı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
Taner, Fahri Gökçen (2021) Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, 2. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
Türkoğlu Üstün, Kamile (2019) İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler, Ankara, Seçkin Yayınevi.
Ulu, Güher (2021) “İdari İşlemin Sebep Unsuru ve Yargısal Denetimi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ulusoy, Ali D. (2013) İdari Yaptırımlar, İstanbul, Oniki Levha Yayınları.
Ulusoy, Ali D. (2020) Yeni Türk İdare Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
Vitkauskas, Dovydas/Dikov Grigoriy (2017) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Adil Yargılanma Hakkının Korunması (Uygulamacılar İçin El Kitabı), Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi kapsamında Türkçe’ye çevrilmiş baskı.
Yasin, Melikşah (2015) İdari Yargılama Usulünde İspat, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
Yeşilova, Bilgehan (2009) “Yargılama Diyalektiği ve Silahların Eşitliği”, TBB Dergisi, S:86, s.47-101.
Yılmaz, Ejder (2005) Hukuk Sözlüğü (Öğrenciler İçin), 3. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
Yılmaz, Yunus (2006) “İdare Hukukunda Sebep Unsuru ve Sebep İkamesi”, AYİM Dergisi, S:21, s.83-106.
Yılmaz, Harun (2020) “İdari Yargıya İlişkin Bireysel Başvuru Kararlarında Silahların Eşitliği İlkesi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, S:19, s.27-46.
Yılmaz Özel, Nurcan (2016) Adil Yargılanma Hakkı Kriterlerinin Türk İdari Yargılama Hukuku Açısından Muhtemel ve Gerçekleşen Etkileri, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
Zrvandyan, Arman (2021) İdari Yargıda Avrupa Adil Yargılanma Standartlarına İlişkin Emsal Kararlar, Avrupa Konseyi/Folke Bernadotte Akademisi yayını, “İdari Yargının Etkinliğinin Artırılması ve Danıştayın Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi” Ortak Projesi kapsamında gerçekleştirilen çeviri, Ankara.
Anayasa Mahkemesi kararları için, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları için, https://hudoc.echr.coe.int/
İdari yargı kararları için, UYAP Bilişim Sistemi.