OSMANLI PAYİTAHTINDA ESNAF TEŞKİLATI: LONCALARIN HUKUKİ AÇIDAN İNCELENMESİ*

Esnaf loncaları, Osmanlı Devleti’nin sosyo-ekonomik hayatı bakımından önem arz eden müesseselerdir. Devletin kuruluşunda etkili olduğu söylenen ahi teşkilatı ve fütüvvet ile ilişkilendirilen loncalar, yükseliş dönemi itibariyle kendisini etkin şekilde göstermeye başlamıştır. Hem ekonomik hayatta hem de sosyal hayatta bir düzen sağlanması noktasında loncalar ciddi rol oynamıştır. Bununla birlikte, bu kurumun Osmanlı hukukunda somut bir karşılığını bulmak mümkün değildir. Loncaların fütüvvet ve ahilik geleneklerine dayandığını kabul edersek, ilk yazılı kurallarının fütüvvetnamelerde yer aldığını söyleyebiliriz. Osmanlı kanunnamelerinde loncaları ilgilendiren dolaylı hükümler bulunmakla birlikte, bu hükümler esasında esnafın iş rutinlerini düzenleyen hükümlerdir. Loncaların teşkilat yapısını ve ifa ettiği vazifeleri belirleyen münhasır bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Bununla birlikte kadı sicillerine bakıldığında, devletin loncaların yazılı olmayan kurallarını bildiğini ve kabul ettiğini, kadı mahkemelerinde bu kurallarla yargılamalar yaptığını görebiliriz. Lonca teşkilatında çok sayıda görevlinin ismi geçmektedir. Şeyh, kethüda, nakib, çavuş, duacı, yiğitbaşı, ehl-i hibre, ihtiyar heyeti bunlardandır. Bu görevlilerin de zamana ve mekâna göre farklı konumlar aldıkları gözlenmiştir. Loncalar genel belediye hizmetlerinin bir kısmını ifa etmiş, esnaflığa ilişkin nizamı sağlamış, narhın belirlenmesinde etkili olmuş, esnaf arasındaki kimi uyuşmazlıkların kadıya intikal etmeden çözülmesine çalışmış, kadıya intikal eden uyuşmazlıklarda bilirkişi görevi görmüş, orta sandığı ile esnafın ve esnaf yakınlarının ihtiyaçlarına cevap vermiştir. Bu makalede, bahsedilen durumların yakından incelenmesine çalışılmıştır. Çalışma İstanbul ile sınırlı olması ve meseleyi hukuki açıdan incelemesi bakımından hususileşmektedir. Kaynak olarak hukuk tarihi eserlerinin yanı sıra kanunnameler ve bilhassa kadı sicillerinden faydalanılmıştır, somut vakıalar incelenmiştir. Çalışma, esnaf teşkilatının iç düzeni ve işleyiş sistemi bakımından önemli bir tecrübeyi dikkatlere sunmaktadır.

ARTISAN ORGANIZATIONS IN THE OTTOMAN CAPITAL CITY: LEGAL EXAMINATION OF GUILDS

Guilds were important institutions in terms of the socio-economic life of the Ottoman Empire. The guilds associated with the ahi organization and futuwwa, which are said to have been influential in the establishment of the state, started to show themselves effectively as of the rise period. Guilds played a serious role in ensuring order in both economic and social life. However, it is not possible to find a concrete equivalent of this institution in Ottoman law. If we accept that the guilds are based on the futuwwa and ahi-order traditions, we can say that the first written rules were included in the futuvvetnames. Although there are indirect provisions concerning the guilds in the Ottoman qanunnames, these provisions are essentially the provisions regulating the work routines of the tradesmen. There is no exclusive legal regulation that determines the organizational structure and duties of the guilds. However, when we look at the kadi registers, we can see that the state acknowledged unwritten rules of the guilds and made judgments in the kadi courts with these rules. There were many participants in the guild organization. Sheikh, kethuda, nakib, duacı, yigitbasi, ehl-i hibre, council of elders were among them. These participants took different positions according to period and location. Guilds performed some of the general municipal services, ensured the order regarding tradesmen, were effective in determining the maximum price, tried to resolve disputes between tradesmen before they were referred to the kadi, acted as an expert in disputes submitted to the judge, and responded to the needs of the tradesmen and their relatives with the middle fund. In this article, these situations are examined in detail. The study is special in that it is limited to Istanbul and examines the issue from a legal point of view. As a source, besides the legal history works, qanunnames and especially kadi registries were used, and concrete cases were examined. The study presents an important experience in terms of the internal order and functioning system of the tradesmen's organization.

PDF

___

“Osmanlı’dan Günümüze Yerel Yönetimler ve Belediyecilik”, Devlet Arşivleri Başkanlığı ve Türkiye Belediyeler Birliği, Ankara, 2021.
Akgündüz, Ahmed (1990) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-I. Kitap: Fatih Devri Kanunnameleri, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
Akgündüz, Ahmed (1990) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-II. Kitap: II. Bayezid Devri Kanunnameleri, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
Akgündüz, Ahmed(1991) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-III. Kitap: Yavuz Sultan Selim Devri Kanunnameleri, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
Akgündüz, Ahmed(1992) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-IV. Kitap: Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
Akgündüz, Ahmed (1993) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-VI. Kitap: Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
Akgündüz, Ahmed (1996) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-IX. Kitap: I. Ahmed, I. Mustafa ve II. Osman Devirleri Kanunnameleri, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Akgündüz, Ahmed (2016) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-XI. Kitap: III. Ahmed, I. Mahmud ve II. Mahmud Devirleri Kanunnameleri, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Akgündüz, Ahmed (2011) İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı-Kamu Hukuku, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Akgündüz, Ahmed (2017) İslâm’da İnsan Hakları Beyannamesi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Akıntürk, Turgut (1994) Medeni Hukuk, 5. Baskı, Ankara, Savaş.
Akman, Mehmet (2007) “Örf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:34, s.93-94.
Apaydın, H. Yunus (2001) "Karz", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:24, s.520-525.
Argunhan, Betül (2020) “Osmanlı Hukuku’nda Yaşam Hakkı (1453-1566)”, (Yüksek Lisans) İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Arslan, Hüseyin (2015) “Ahîlik Teşkilatı’nın Sosyo-İktisadi Yapısı ve Örneklik Değeri”, Akademik Bakış Dergisi, S:49, s.248-271.
Avcı, Mustafa (2021) Türk Hukuk Tarihi, 10. Baskı, Ankara, Atlas Akademi.
Aydın, Mehmet Âkif (2021) Türk Hukuk Tarihi, 18. Baskı, İstanbul, Beta.
Aykanat, Mehmet (2015) “Osmanlı Sosyal Güvenlik Hukukunda Temel Kurumlar”, (Doktora), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aykanat, Mehmet (2016) Osmanlı Sosyal Güvenlik Sistemi/Hukuku, Ankara, Türkiye Adalet Akademisi.
Baer, Gabriel (1974) “Türk Loncalarının Yapısı ve Bu Yapının Osmanlı Sosyal Tarihi için Önemi”, (Çev. Sami Ferliel), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C:8-12, S:14-23, s.99-119.
Barkan, Ömer Lütfi (1942) “XV. Asrın Sonunda Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar: II-Kanunnâme-i İhtisab-ı Bursa (1502)”, Tarih Vesikaları, C:II, S:7, s.15-40.
Barkan, Ömer Lütfi (1985) “Osmanlı İmparatorluğunda Esnaf Cemiyetleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası-Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan’a Armağan”, C:XLI, S:1-4, s.39-46.
Bayram, Selahattin (2012) “Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S:21, s.81-115.
Bozkurt, Gülnihal (2020) Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Canatar, Mehmet (2002) "Kethüdâ", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:25, 332-334.
Cin, Halil/Akgündüz, Ahmed (2017) Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Cin, Halil/Akyılmaz, Gül (2021) Türk Hukuk Tarihi, 13. Baskı, Konya, Sayram.
Çağatay, Neşet (1982) “Anadolu’da Ahilik ve Bunun Kurucusu Ahi Evren”, Belleten, C:XLVI, S:182, s.423-436.
Demir, Abdullah (2019) Mufassal Türk Hukuk Tarihi, Ankara, Astana.
Devellioğlu, Ferit (2017) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 33. Baskı, Ankara, Aydın Kitabevi.
Dinçkol, Abdullah (2015) Hukuka Giriş, 11. Baskı, İstanbul, Der.
Dönmez, İbrahim Kâfi (2010) "Şahıs", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:38, s.270- 273.
Ekinci, Ekrem Buğra (2018) İslam Hukuku, 3. Baskı, İstanbul, Arı Sanat.
Ergin, Osman Nuri (1995) Mecelle-i Umûr-i Belediyye, C:1, İstanbul, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
Ergin, Osman Nuri (2017) Muhtasar Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul, Kültür A.Ş.
Erkal, Mehmet (1992) “Beytülmâl”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:6, s.90-94.
Gölpınarlı, Abdülbâki (1953) “Burgazi ve ‘Fütüvvetname’si”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:15, S:1-4, s.76-153.
Gölpınarlı, Abdülbâki (1955a) “Şeyh SeyyidGaybî oğlu Şeyh SeyyidHuseyn’in “Fütüvvet-Nâme”si”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:17, S:1-4, s.27-72.
Gölpınarlı, Abdülbâki (1955b) “Fütüvvet-Nâme-i Şeyh SeyyidHuseynibniGaybî”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:17, S:1-4, s.73-176.
Gözler, Kemal (2014) Hukuka Giriş, 11. Baskı, Bursa, Ekin.
Gül, Abdulkasim (2020) “18. Yüzyılda Yeniçeri Teşkilatı”, (Doktora), Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Güneş, Kadir (2013) Alfabetik Türkçe-Arapça Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul, Mektep.
Güvel, A. Övünç (2020) “Roma Hukukunda Tüzel Kişiler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:69, S:2, s.483-499.
Halaçoğlu, Yusuf (2021) XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Halaçoğlu, Yusuf (1994) "Dellâl", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:9, s.145-146.
Işıktaç, Yasemin (2010) Hukuk Başlangıcı, İstanbul, Filiz.
İnalcık, Halil (2016) Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnalcık, Halil (2019) İstanbul Tarihi Araştırmaları, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnanır, Ahmet (2014) “XVI. Yüzyıl Osmanlı Fetvalarında Ahilik”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S:36, s.103 138.
İnce, Erdal (2020) “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Teşkilatı ve İkinci Meşrutiyet Döneminde Esnafa Yönelik Teşvik Politikaları” (Doktora), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İpşirli, Mehmet (1992) "Bilâd-ı Selâse",TDV İslâm Ansiklopedisi, C:6, s.151- 152. İslamoğlu, Abdullah (2017) “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Loncaları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası-Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı, C:LXXV, s.447-456.
Kal’a, Ahmet (1995) "Esnaf", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:11, s.423.
Kal’a, Ahmet (2003) “Lonca”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C:27, s.211-212.
Karaman, Hayrettin (2007) Anahatlarıyla İslam Hukuku (1-2-3) 12. Baskı, İstanbul, Ensar.
Karamursal, Ziya (1989) Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Karslı, Abdurrahim (2014) Medeni Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, İstanbul, Alternatif.
Kazıcı, Ziya (1988) "Ahî Baba", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:1, s.527-528.
Kazıcı, Ziya (1988) "Ahîlik", TDV İslâm Ansiklopedisi, C:1, s.540-542.
Kılınç, Ahmet/Yıldırım, Davut (2021) “Tanzimat Dönemi Düalist Hukuk Yapısının Şahsa Karşı İşlenen Suçlara Yansıması”: Koyuncu, Nuran/Yıldız, Abdülkadir (Editörler), Necmettin Erbakan Hukuk Araştırmaları-Kamu Hukuku, s.171-230.
Kılınç, Ahmet (2016) “Osmanlı Devleti’nde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Olarak Muslihûn: Osmanlı Arabuluculuğu”, Gedikli, Fethi (Editör), II. Uluslararası Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul, On İki Levha, s.15-83.
Kılınç, Ahmet (2022) Osmanlı Yargılama Hukukunda Bilirkişilik, 2. Baskı, Ankara, Adalet.
Koçu, Reşad Ekrem (2016) Tarihte İstanbul Esnafı, 3. Baskı, İstanbul, Doğan Kitap.
Koyuncu, Miyase (2008) “18. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Esnafı (İstanbul ve Bursa Örnekleri)”, (Doktora), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koyuncu, Nuran (2016) “Osmanlı Hukukunda Esnaf Gediği”, Gedikli, Fethi (Editör), I. Uluslararası Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, 13-14 Mayıs 2016, İstanbul, On İki Levha, s.365-388.
Köprülü, M. Fuad (1981) Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, İstanbul, Ötüken.
Köse, Murtaza (2009) İslam Hukuku Açısından Hükmi Şahsiyet, İzmir, Işık Akademi.
Kütükoğlu, Mübahat S. (2020) Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısı, 2. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Mahiroğlulları, Adnan (2008) “Selçuklu/Osmanlı Döneminde Kurumsal Bir Yapı: Ahilik/Gedik Teşkilatı ve Sosyo-Ekonomik İşlevleri”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S:54, s.139-154.
Ocak, Ahmet Yaşar (1996) “Fütüvvetnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:13, s.264-265.
Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami (2012) Medeni Hukuk, 18. Baskı, İstanbul, Vedat, 2012.
Oğuzman, M. Kema/Seliçi, Özer/Oktay-Özdemir,Saibe (2010) Kişiler Hukuku, 10. Baskı, İstanbul, Filiz.
Oktay, Tarkan (2011) İstanbul Şehremaneti, İstanbul, Yeditepe.
Ortaylı, İlber (1996) “Galata”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C:13, s.303.
Özbek, Özgül (2017) “Kavânîn-i Yeniçeriyân (İnceleme-Metin-Dizin)”, (Doktora), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sarıkaya, Mehmet Saffet (2010) “Bektaşî ve Alevî Kültürünün Yazılı Kaynağı Olarak Fütüvvetnameler”: Bulut, Halil İbrahim, Anadolu’da Aleviliğin Dünü ve Bugünü, Sakarya, Sakarya Üniversitesi Yayınları.
Sertoğlu, Mithat (2015) Osmanlı Tarih Lügati, İstanbul, Kurtuba Kitap.
Şafak, Ali (1994) “Ehl-i Vukuf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:10, s.531-533.
Şahin, İlhan (2013) “Yiğitbaşı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:43, s.549-550.
Şemsettin Sami (2004) Kamûs-ı Türkî, İstanbul, Kapı.
Taeschner, Franz (1953-1954) “İslam Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilatı)”, (Çev. Fikret Işıltan), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:15, S:1-4, s.3-32.
Tarus, İlhan (1947) Ahiler, Ankara, Çalışma Bakanlığı.
Topak, Mustafa (2016) “Ahî Dâ’î ve Türkçe Manzum Ederi: Fütüvvetnâme-i Tarsûsî (İnceleme-Metin)”, (Yüksek Lisans), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Uludağ, Süleyman (2010) “Sülemî, Muhammed b. Hüseyin”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:38, s.53-55.
Uyar, Gülgün (2006) “Nakib”, TDV İslam Ansiklopedisi, C: 32, s.321-322. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2015) Osmanlı Tarihi, 1. Cilt, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
Ülgener, Sabri F. (2015) Zihniyet ve Din-İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı, İstanbul, Derin.
Yazıcı, Nesimi (1996) “Lonca Sisteminin İşsizlik Sigortasıyla İlgisi Üzerine Bazı Düşünceler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C:XXXV, s.155-165.
Bab Mahkemesi 11 Numaralı Sicil (H. 1081 / M. 1670-1671) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Salih Kahriman – Mümin Yıldıztaş; Arapça çeviri: Mehmet Akman; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli, İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
Bab Mahkemesi 197 Numaralı Sicil (H. 1162-1163 / M. 1749-1750) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Nedim Pakırdağ – Abdullah Sivridağ; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
BOA, Kurum: C..BLD., Yer: 90-4495, Tarih: H-09-04-1141 (M-12-11-1728).
BOA, Kurum: İE.DH, Yer: 32-2795, Tarih: H-20-12-1119 (M-13-03-1708).
Düstur, Tertip II, C:2.
Düstur, Tertip II, C:5.
Düstur, Tertip II, C:4.
Galata Mahkemesi 580 Numaralı Sicil (H. 1221-1222 / M. 1806-1808)/ proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Yılmaz Karaca – Mümin Yıldıztaş; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil (H. 1138-1151/M.1726-1738) / hazırlayanlar Fuat Recep, Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Rasim Erol, Salih Kahriman; Arapça metin Mehmet Akman; kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu; proje yönetmeni M. Âkif Aydın; ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) 2010.
İstanbul Mahkemesi 44 Numaralı sicil (H. 1193-1194 / M. 1779-1780)/ proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; hazırlayan Fikret Sarıcaoğlu; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 1201-1203 / M. 1786-1787)/ proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Rıfat Günalan; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul: Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 78 Numaralı Sicil (H. 1216-1217 / M. 1801-1803) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Ayhan Işık – Esra Yıldız – Salih Kahriman; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli, İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 94 Numaralı Sicil (H. 1222-1223 / M. 1807-1809)/ proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Salih Kahriman – Yılmaz Karaca; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 97 Numaralı Sicil (H.1217-1225 / M. 1802-1810) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Mürsel Sarı – Ayhan Işık – Numan Yekeler; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 137 Numaralı Sicil (H.1236-1238 / M 1821-1822) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Ayhan Işık – Esra Yıldız; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.
İstanbul Mahkemesi 148 Numaralı Sicil (H. 1241-1242 / M. 1826-1827) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın; editör Coşkun Yılmaz; çeviri yazı / mukabele Fatma Zehra Beyaz – Fikret Sarıcaoğlu; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul, Kültür AŞ, 2019.