Saday Azadoğlu ALİYEV, ALİ SARI

Belemnitlerin ontojenezinde iz element dağılımları

Bu çalışmada, Kretase yaşlı belemnitlerin kafeslerini oluşturan mevsimsel tabakalardan alınan karbonat bileşikliörnekler araştırılmıştır. Belemnitlerin ontojenez gelişimi boyunca oluşan bu tabakalarda Mg, Mn, Fe, Cu ve Sr elementlerinin dağılımı Neohibolites ve Belemnitella cinslerine ait bireylerin kafeslerinde incelenmiştir. Belemnitlerinaynı ve farklı cinslerine ait olan türler, çeşitli cinsler ve filojenetik kollar arasındaki taksonomik ilişkiler bu elementlerin konsantrasyonları kapsamında araştırılmış olup, değişik taksonların farklı element içeriklerine sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Taksonlar arasındaki süre arttıkça, bu farklılıkların da arttığı saptanmıştır. Başka bir ifadeyle,bireylerden cinslere ve ailelere doğru gittikçe morfolojik farklılıklarla beraber, kimyasal bileşimine yönelik olarakfarklılıklar da artmaktadır. Dolayısıyla, incelemeler sonucunda elementlerin belemnitler için dağılım özelliklerinintaksonomik açıdan gösterge özellikleri taşıdıkları belirlenmiştir. Belemnitlerin kavkılarını oluşturan tabakalar değişik renk fonları ile belirgindirler. Değişik koyu ve açık renklerde olan bu tabakalar, ardalanma özelliği taşımaktadırlar. Bu özellik ise, yaşamsal ortamın paleocoğrafik durumunun çeşitliliğine, sürekliliğine ve şiddetine bağlıdır. Değişik renk fonlarının oluşumu ortamın organik madde ve kil miktarıyla ilişkilidir. Tabakaların değişik renklerde olması, aynı zamanda belemnitlerin yaşının belirlenmesinde de kullanılabilir

Anahtar Kelimeler:

Belemnitella, filojenez, iz element, ontojenez, taksonomi

Trace element distributions in belemnite ontogenesis

Keywords:

-,

PDF

___

Ali-Zade, A.A., Aliyev, S.A. ve Sarı, A., 2002. Belem- nit kafeslerinin mineralojik bileşiminin ay- rıntılı öğrenilmesi. Yerbilimleri, 1, 48-60.
Aliyev, S.A., 1982. Belemnitlerin filojenez gelişimine yönelik kimyasal element bileşiminin deği- şimi. Azerbaycan Devlet Üniversitesi, Pa- leobiyojeokimyanın Sorunları Dergisi, 1, 13-20.
Aliyev, S.A., 1984. Azerbaycanın Kretase belemnitle- rinin ontojenezinde Sr/Mg oranı. Azerbay- can Bilimler Akademisi, Yerbilimleri, Jeolo- ji serisi, 5, 205-212.
Aliyev, S.A., 1994. Kretase belemnitlerinin bireysel olarak kafeslerindeki Sr/Mg oranının deği- şimi. Azerbaycan İlmi-Tekniki İnformasyon Enstitüsü Dergisi, 2, 90-102.
Aliyev, S.A. ve Büyükutku, A., 1999. Doğu Azerbay- can’ın Ponsiyen havzalarının fasiyes özel- liklerinin biyojeokimyasal kriterleri. MTA Dergisi, 121, 175-183.
Aliyev, S.A. ve Sarı, A., 2002. Holosen molluskların- da iz element birikimi (GB Marmara). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergi- si, 1, 153-162.
Berlin, T.S. ve Habakov, A.V., 1970. Jura ve Erken Tebaşir belemnit kafeslerinin mineralojik bileşimi. Geokhimiya Dergisi, 12, 1511- 1519.
Fabriçius, F., Friedrichsen, H., und Jacobshagen, V., 1970. Palaotemperaturen und palaoklima in Ober Trias und Lias der Alpen. Geologie Rundschau, 59, 805-826.
Kabanov, G.K., 1967. Belemnit kafesleri. SSRİ, Pale- ontologiya Dergisi, 114, 114-123 (Rusça).
Kolesnikov, Ç.M., 1974. Paleontolojide paleobiyokim- yasal ve mikroyapısal incelemeler. Nauka Yayınevi, Moskova, 158 s (Rusça).
Kozlova, L.Y., Kiprikova, Y.L., Naydin, D.P. ve Saks, V.N., 1973. Belemnit kafeslerinde halka- şeklindeki tabakaların tabiati hakkında. Geologiya ve Geofizika Dergisi, 9, 38-49 (Rusça).
Maklin, V.Z., 1971.Belemnitidlerin incelenme yön- temleri. Geologiya ve Geofizika, 6, 292- 303 (Rusça).
Naydin, D.P., 1969. Geç Kretase Belemnitlerinin Morfolojisi ve Paleobiyolojisi. Moskova Devlet Üniversitesi Yayınevi, Moskova (Rusça).
Saks, V.N. ve Nalnyayeva, T.İ., 1964. Kuzey SSRİ Geç Jura ve Erken Kretase belemnitleri. Nauka Yayınevi, Moskova (Rusça).
Saks, V.N., Anikina, G.A., Kiprikova, E.L. ve Polyako- va, İ. D., 1972. Belemnit rosrumlarında Mg ve Sr eski deniz havzaları sularının sıcak- lık göstergesidir. Geologiya ve Geofizika Dergisi, 12, 103-110 (Rusça).
Stevens, G.R., and Clayton, R.N., 1971. Oxygen iso- tope studies on Jurassic and their bioge- ographic significance. Journal of Geology and Geophysics, 4, 151-169.
Teys, R.V. ve Naydin, D.P., 1973. Organojen Karbo- natlarda Oksijenin İzotopik Bileşimi ve Pa- leotermometriya. Nauka Yayınevi, Mosko- va (Rusça).
Zolotaryov, V.N., 1975. Mollusk kavkılarının yapısı ve paleosıcaklık analizi. Deniz Biyolojisi Ens- titüsü Dergisi, 4, 114-140 (Rusça).