KORHAN ESAT, GÜROL SEYİTOĞLU, Berkan ECEVİTOĞLU, BÜLENT KAYPAK

Abdüsselam Kıstırılmış Tektonik Kaması: KB Orta Anadolu'da daralma rejimiyle ilişkili bir Geç Senozoyik yapısı

KB Orta Anadolu'da yer alan Ankara'nın batısındaki Neojen öncesi temel birimler, kabuktaki daralmanın etkisiyle yükselerek Neojen ve daha genç sedimanter birimleri deforme eder ve kesit görüntüsünde bir tektonik kama yapısı oluşturur. Eş yaşlı olarak doğu kenarı bindirme/ters, batı kenarı ise normal faylarla sınırlı bu yapı Abdüsselam Kıstırılmış Tektonik Kaması (AKTK) olarak isimlendirilmiştir. AKTK'nin çevresinde ve kuzey ve güney devamında yer alan Neojen ve daha genç birimlerdeki daralmayla ilişkili deformasyon yapıları, bölgede Orta Pliyosen'den günümüze KB-GD yönlü bir daralma rejiminin etkin olduğunu gösterir. Ankara şehir merkezinin batısında yer alan ve olasılıkla aktif olan bu kama yapısıyla ilişkili faylar, bölgedeki yoğun yapılaşma ve diğer önemli tesisler düşünüldüğünde deprem riski açısından dikkate alınmalıdır.

Abdüsselam Pinched Crustal Wedge: a Late Cenozoic structure related to the contractional regime in the NW Central Anatolia

The Neogene and younger sedimentary units, which are located in the W of Ankara, NW central Anatolia, have been uplifted and deformed by the pre-Neogene basement rocks due to the crustal contraction. Thus, a tectonic wedge structure has been formed in cross-section view. This structure having coeval thrust and normal faults at its eastern and western boundaries, respectively, is called as Abdüsselam Pinched Crustal Wedge (APCW). The contraction related deformation structures in the Neogene and younger sedimentary units around the APCW and along its northern and southern continuation show that the NW-SE-directed contractional regime has been active in the region since Middle Pliocene. Therefore, the faults related to the APCW located in the west of Ankara city center should be taken into consideration for the earthquake risk when considering the dense settlement and the other important facilities in the region.

PDF

___

Allmendinger, R.W., Reilinger, R., and Loveless, J., 2007. Strain and rotation rate from GPS in Tibet, Anatolia, and the Altiplano. Tectonics, 26, TC3013, doi:10.1029/2006TC002030.
Allmendinger, R.W., Cardozo, N.C., and Fisher, D., 2012. Structural Geology Algorithms: Vectors and Tensors. Cambridge University Press, Cambridge.
Benda, L., 1971. Grundzüge einer pollenanalytischen Gliederung des türkischen Jungtertiärs. Beihefte zum Geologischen Jahrbuch, 113, 46s.
Benda, L., Innocenti, F., Mazzuoli, R., Radicati, F., and Steffens, P., 1974. Stratigraphic and radiometric data of the Neogene in Northwest Turkey. Z. deutsch. geol. Ges., 125, 183-193.
Benda, L., and Meulenkamp, J.E., 1990. Biostratigraphic correlations in the Eastern Mediterranean Neogene. Newsletters on Stratigraphy, 23(1), 1-10.
Bernor, R.L., Scott, R.S., Fortelius, M., Kappelman, J., and Şen, Ş., 2003. Equidae (Perissodactyla). In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.220-281.
Brelie, G.V.D., 1957. Ankara vilayetine bağlı Kayı-Bucuk linyit kömürü zuhurunun yaş durumu hakkında palinolojik tetkikler. MTA Dergisi, 50, 30-35.
Burchfiel, B.C., and Royden, L.H., 1985. North-south extension within the convergent Himalaya region. Geology, 13, 679-682.
Burchfiel, B.C., Zhiliang, C., Hodges, K.V., Yuping, L., Royden, L.H., Changrong, D., and Jiene, X., 1992. The south Tibetan detachment system, Himalayan orogen: Extension contemporaneous with and parallel to shortening in a collisional mountain belt. Special Paper of Geological Society of America, 269, 48 pp.
Burg, J.P., Brunel, M., Gapais, D. Chen, G.M., and Liu, G.H., 1984. Deformation of leucogranites of the crystalline main central sheet in southern Tibet (China). Journal of Structural Geology, 6, 535-542.
Chemenda, A.I., Mattauer, M., Malavieille, J., and Bokun, A.N., 1995. A mechanism for syncollisional rock exhumation and associated normal faulting: Results from physical modeling. Earth and Planetary Science Letters, 132, 225-232.
Demirbağ, H., 2005. Çiledağ Polatlı bölgesinin tektonik evrimi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Demirci, C.Y., 2000. Structural analysis in Beypazarı- Ayaş-Kazan-Peçenek Area, NW of Ankara. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Dönmez, M., Akçay, A.E., Türkecan, A., Evcimen, Ö., Atakay, E. ve Görmüş, T., 2009. Ankara ve yakın çevresinin Tersiyer volkanitleri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No: 11164, Ankara (yayımlanmamış).
Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş ve Şaroğlu, F., 2013. Türkiye Diri Fay Haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi 30, Ankara.
Esat, K., 2011. Ankara çevresinde Orta Anadolu'nun neotektoniği ve depremselliği. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Esat, K., Kaypak, B., Işık, V., Ecevitoğlu, B. ve Seyitoğlu, G., 2016. Eskişehir Fay Zonu'nun güneydoğu bölümünü oluşturan Ilıca Kolu: Orta Anadolu'da sağ yanal doğrultu atımlı aktif bir yapı (The Ilıca branch of the southeastern Eskişehir Fault Zone: an active rightlateral strike-slip structure in central Anatolia, Turkey). MTA Dergisi (Bulletin of the Mineral Research and Exploration), 152, 25-37.
Esat, K. ve Seyitoğlu, G., 2010. Neotectonics of North Central Anatolia: a strike-slip induced compressional regime. Tectonic Crossroads: Evolving Orogens of Eurasia-AfricaArabia, Middle East Technical University, Ankara, Abstracts, p.38.
Fossen, H., 2000. Extensional tectonics in the Caledonides: Synorogenic or postorogenic? Tectonics, 19, 213-224.
Gökten, E., Kazancı, N. ve Acar, Ş., 1988. Ankara kuzeybatısında (Bağlum-Kazan arası) Geç Kretase-Pliyosen serilerinin stratigrafisi ve tektoniği. MTA Dergisi, 108, 69-81.
Gökten, E., Özaksoy, V., and Karakuş, K., 1996. Tertiary volcanic and tectonic evolution of the Ayas-Güdül-Celtikci region, Turkey. International Geology Review, 38, 926-934.
Kappelman, J., Duncan, A., Feseha, M., Lunkka, J.P., Ekart, D., McDowell, F., Ryan, T.M., and Swisher III, C.C., 2003a. Chronology. In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.41-66.
Kappelman, J., Richmond, B.G., Seiffert, E.R., Maga, A.M., and Ryan, T.M., 2003b. Hominoidea (Primates). In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.90-124.
Karaca, A., 2004. Post-Miocene deformation of the area between Alibey (Kızılcahamam) and Karalar (Kazan) villages, NW Ankara (Turkey). Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Kaymakçı, N., 2000. Tectono-stratigraphical evolution of the Çankırı basin (Central Anatolia, Turkey). Doktora Tezi, Utrecht University, Hollanda, Geologica Ultraiectina, 190, 247s.
Kaymakçı, N., Özçelik, Y., White, H.S., and Van Dijk, P.M., 2001. Neogene tectonic development of the Çankırı basin (Central Anatolia, Türkiye). TPJD Bülteni, 13(1), 27-56.
Kiratzi, A.A., 1993. A study on the active crustal deformation of the North and East Anatolian Fault Zones. Tectonophysics, 225(3), 191- 203.
Koçyiğit, A., 1991. Changing stress orientation in progressive intracontinental deformation as indicated by the neotectonics of the Ankara region (NW central Anatolia). TPJD Bülteni, 3(1), 43-55.
Koçyiğit, A., 1992. Southward-vergent imbricate thrust zone in Yuvaköy: a record of the latest compressional event related to the collisional tectonic regime in Ankara-Erzincan suture zone. TPJD Bülteni, 4(1), 111-118.
Koçyiğit, A., Türkmenoğlu, A., Beyhan, A., Kaymakçı, N., and Akyol, E., 1995. Post-collisional tectonics of Eskisehir-Ankara-Çankiri segment of Izmir-Ankara-Erzincan suture zone (IAESZ ): Ankara orogenic phase. TPJD Bülteni, 6(1), 69-86.
Kostopoulos, D.S. and Şen, Ş., 1999. Late Pliocene (Villafranchian) mammals from Sarikol Tepe, Ankara, Turkey. Mitt. Bayer. Staatsslg. Palaont. hist. Geol., 39, 165-202.
Kutluay, A., 2007. Yenikent ve civarının (KB Ankara-Türkiye) Neojen stratigrafisi ve tektoniği. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Lunkka, J.P., Kappelman, J., Ekart, D., and Sen, S., 1998. Sedimentation and lithostratigraphy. In: Pliocene vertebrate locality of Çalta, Ankara, Turkey, Şen, Ş. (ed.), Geodiversitas, 20(3), 329-338.
Lunkka, J.P., Kappelman, J., Ekart, D., Crabaugh, J., and Gibbard, P., 2003. Geology. In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.25-40.
Marrett, R. and Allmendinger, R.W., 1990. Kinematic analysis of fault-slip data. Journal of Structural Geology, 12(8), 973-986.
McKenzie, D.P., 1972. Active tectonics of the Mediterranean Region. Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society, 30, 109- 185.
Nebert, K., 1957. İç Anadolu'nun en genç jeolojiktektonik olayı hakkında bir etüd: Ankara vilayetinin (Kayı-Bucuk) civarındaki Wallachien orojenez safhasının ispatı. MTA Dergisi, 50, 16-29.
Ozansoy, F., 1957. Türkiye Tersiyer memeli faunaları ve stratigrafik revizyonları. MTA Dergisi, 49, 11-22.
Özsayın, E., Yürür, T. ve Dirik, K., 2005. Yuva ve Yakacık köyleri (Ankara kuzeybatısı, İç Anadolu) civarındaki Üst Kretase ofiyolitik karmaşı- ğı ile Miyosen birimlerinin dokanak ilişkileri ile ilgili yeni gözlemler. Yerbilimleri, 26(3), 55-59.
Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al-Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Evren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S.V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R.,
and Karam, G., 2006. GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research, 111, 1-26.
Reumer, J.W.F., 1998. Insectivores. In: Pliocene vertebrate locality of Çalta, Ankara, Turkey, Şen, Ş. (ed.), Geodiversitas, 20(3), 353-358.
Ring, U., and Glodny, J., 2010. No need for lithospheric extension for exhuming (U)HP rocks by normal faulting. Journal of Geological Society of London, 167, 225-228.
Rojay, B. and Karaca, A., 2008. Post-Miocene deformation in the south of the Galatean Volcanic Province, NW of central Anatolia (Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences, 17, 653- 672.
Saraç, G., 1994. Ankara yöresindeki karasal Neojen çökellerinin Rhinocerotidae (Mammalia-Perissodactyla) biyostratigrafisi ve paleontolojisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara (yayımlanmamış).
Sarıca, N. and Şen, Ş., 2003. Spalacidae (Rodentia). In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.141-162.
Seyitoğlu, G., Kazancı, N., Karakuş, K., Fodor, L., Araz, H., and Karadenizli, L., 1997. Does continuous compressive tectonic regime exist during Late Paleogene to Late Neogene in NW central Anatolia, Turkey? Preliminary observations. Turkish Journal of Earth Sciences, 6, 77-83.
Seyitoğlu, G., Kazancı, N., Karadenizli, L., Şen, Ş., Varol, B., and Karabıyıkoğlu, T., 2000. Rockfall avalanche deposits associated with normal faulting in the NW of Çankırı Basin: Implications for the postcollisional tectonic evolution of the Neo-Tethyan suture zone. Terra Nova, 12, 245-251.
Seyitoğlu, G., Ecevitoğlu, B., Işık, V., Esat, K., Akkaya, İ. ve Sağol, Ö., 2006. Yuvaköy (Ankara) kuzeyinde Üst Kretase ofiyolitik melanj ile Neojen birimler arasındaki tektonik sınırın niteliği hakkında jeolojik ve jeofizik veriler. Yerbilimleri, 27(3), 163-171.
Seyitoğlu, G., Aktuğ, B., Karadenizli, L., Kaypak, B., Şen, Ş., Kazancı, N., Işık, V., Esat, K., Parlak, O., Varol, B., Saraç, G., and İleri, İ., 2009.
A late Pliocene - Quaternary pinched crustal wedge in NW central Anatolia, Turkey: a neotectonic structure accommodating the internal deformation of the Anatolian plate. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52(1), 121-154.
Seyitoğlu, G., Esat, K. ve Kaypak, B., 2017. KB İç Anadolu'daki ana neotektonik yapılardan biri: Beypazarı Kör Bindirme Zonu ve ilişkili fay-ilerleme kıvrımları (One of the main neotectonic structures in the NW central Anatolia: Beypazarı Blind Thrust Zone and related fault-propagation folds). MTA Dergisi (Bulletin of the Mineral Research and Exploration), 154, doi (tr): 10.19076/mta.30800, doi (en): 10.19111/bmre.42566.
Sirel, E., 1975. Polatlı (GB Ankara) güneyinin stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 181-192.
Şen, Ş., 1998. Rodentia and Lagomorpha. In: Pliocene vertebrate locality of Çalta, Ankara, Turkey Şen, Ş. (ed.), Geodiversitas, 20(3), 359-378.
Şen, Ş., Bouvrain, G., and Geraads, D., 1998. Paleoecology, biogeography and biochronology. In: Pliocene vertebrate locality of Çalta, Ankara, Turkey, Şen, Ş. (ed.), Geodiversitas, 20(3), 497-510.
Şen, Ş., 2003. Muridae and Gerbillidae (Rodentia). In: Geology and Paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey. Fortelius, M., Kappelman, J., Şen, Ş., Bernor, R.L. (eds.), Columbia University Press, pp.125-140.
Şengör, A.M.C., 1980. Türkiye'nin neotektoniğinin esasları. Türkiye Jeoloji Kurumu yayını, 40 s.
Şengör, A.M.C., Görür, N., and Şaroğlu, F., 1985. Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. The Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, Special Publication, 37, 227-264.
Tekkaya, İ., 1970. Orta Sinap'ta bulunan Gazella deperdita Gervais (n. Var)'ye ait bir boynuz. MTA Dergisi, 74, 95-97.
Temel, A., Yürür, T., Alıcı, P., Varol, E., Gourgaud, A., Bellon, H., and Demirbağ, H., 2010. Alkaline series related to Early-Middle Miocene intra-continental rifting in a collision zone: An example from Polatlı, Central Anatolia, Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 38, 289-306.
Yin, A., 1993. Mechanics of Wedge-Shaped Fault Blocks 1. An elastic solution for compressional wedges. Journal of Geophysical Research, 98(B8), 14245-14256.
Yürür, M.T., Temel, A., and Köse, O., 2002. Evidences of extensional tectonics at the southern boundary of the Galatean Volcanic Province, NW central Anatolia. Türkiye Jeoloji Bülteni, 45(1), 85-98.