Oyuncunun Sanatı Olarak Aksiyon Yaratmak: Stanislavski, Brecht, Grotowski

Aksiyon kavramı 20. yüzyıldan itibaren Batılı tiyatro kuramları içinde oyuncunun sanatı üzerine geliştirilen düşünceler içinde önemli bir yer tutmaktadır. Farklı tiyatro uygulamacıları/kuramcılarının bu kavrama getirdiği yeni yorumlar onlara ait kendine özgü tiyatro ve oyunculuk anlayışlarına biçim vermiştir. Bu makale oyuncunun sanatının her şeyden önce aksiyon(lar) yaratmak olduğu fikrini temel alarak, 20. yüzyılda yaşamış üç önemli tiyatro insanı olan Konstantin Stanislavski, Bertolt Brecht ve Jerzy Grotowski’nin aksiyon kavramına yaklaşımlarının ne olduğunu karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Amaç bu üç sanatçının her birine ait özgün oyunculuk anlayışının daha derinlikli bir şekilde kavranmasını sağlamaktır. Bu bağlamda Stanislavski’nin geliştirdiği fiziksel aksiyon, Brecht’in karakterin aksiyonuna eklenmesini istediği oyuncu aksiyonu ve Grotowski’nin savunduğu literal aksiyon kavramlarına yakından bakılarak aralarındaki benzerlik ve farklılıklar tartışılmıştır. Sonuçta bu üç yaklaşımın hepsinde oyuncunun sanatının itkilerin keşfi aracılığıyla aksiyonlar yaratmak olarak kabul edildiği ortaya konmuştur. Bununla birlikte, Stanislavski karakterin itkilerinin keşfi aracılığıyla oyuncunun fiziksel aksiyon çizgisinin oluşturmasına odaklanmakta, Brecht karakterin itkileri yanında oyuncunun karakterin aksiyonlarına karşı geliştireceği tavrın da keşfedilmesi gereğini savunmakta, Grotowski ise oyuncuyu gündelik yaşamın dışına taşıyan ve ona bir insan olarak gelişiminde yol gösteren özel aksiyonların ortaya çıkmasına yol açacak itkilerin peşine düşmektedir.

Anahtar Kelimeler:

oyunculuk, aksiyon, Stanislavski, Brecht, Grotowski

Creating Action as Actor’s Art: Stanislavski, Brecht, Grotowski

In Western theatre theories starting from the 20th century, the concept of action has occupied an important place within the thoughts that have been developed on the actor’s art. New interpretations of this concept by different theatre practitioners/theorists have shaped their distinctive understandings of theatre and acting. Based on the idea that the actor’s art is primarily creating action(s), this article investigates comparatively how Konstantin Stanislavski, Bertolt Brecht and Jerzy Grotowski, three important theatre people of the 20th century, have approached the concept of action. The purpose is to provide a deeper comprehension of the specific understandings of acting that belong to these three artists. In this context, the article explores the concepts of physical action as developed by Stanislavski, actor’s action that Brecht wished to add to the character’s action, and the concept of literal action as argued by Grotowski, while it discusses the similarities and differences between them. In conclusion, the article puts forward that in all these three approaches, the actor’s art has been considered as creating actions by discovering impulses. Nevertheless, Stanislavski focuses on the formation of the series of physical actions through discovering character’s impulses, Brecht defends the necessity to discover the attitude of the actor towards the actions of the character besides the impulses of the character, and Grotowski pursues impulses, which would lead to the emergence of special actions that take the actor out of everyday life and guide them as a vehicle in the way of being cultivated as a human being.

Keywords:

Acting, action, Stanislavski, Brecht, Grotowski.,

PDF

___

Act. (t.y.a). In Tureng- Turkish English Dictionary. Retrieved from https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/act
Actor. (t.y.b). In Tureng- Turkish English Dictionary. Retrieved from https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/actor
Aksiyon. (t.y.). Türk Dil Kurumu Sözlükleri içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?kelime=aksiyon
Benedetti, J. (2004). Stanislavski: An introduction. New York: Routledge.
Bentley, E. (2005). Stanislavski ve Brecht (E. Çete, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 183-190.
Brecht, B. (2005a). Stanislavski üzerine notlar (E. Çete, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 169-182.
Brecht, B. (2005b). Tiyatro için küçük organon (A. Cemal, Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
Carnicke, S. M. (2003). Stanislavsky in focus: An acting master for the twenty-first century. Oxon and New York: Routledge.
Coger, L. I. (2005). Stanislavski fikir değiştiriyor (F. Güllü, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 163-168.
Grotowski, J. (1994a). Aksiyon Literal’dir (H. Bahçeci, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 5, 171-175.
Grotowski, J. (1994b). Bir kaynaklar tiyatrosuna doğru gezinti (Ç. Genç, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 5, 177-180.
Grotowski, J. (1994c). Kaynaklar tiyatrosu (Ç. Genç, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 5, 185-189.
Grotowski, J. (1994d). Sen birinin oğlusun (S. Saral, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 5, 195-207.
Grotowski, J. (1995). From the theatre company to art as vehicle. In T. Richards, At work with Grotowski on physical actions (p. 115-135) (T. Richards, M. A. Moos and J. Grotowski, Trans.). London: Routledge.
Grotowski, J. (2002). Yoksul tiyatroya doğru (H. Yetişkin, Çev.). İstanbul: Tavanarası Yayıncılık.
Grotowski, J. (2005). Tiyatro Kumpanyası’ndan araç olarak Sanat’a. T. Richards, Grotowski ile fiziksel eylemler üzerine çalışmak (s. 155-180) (H. Yıldız ve A. Candan, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Kolankiewicz, L. (2010). Grotowski mistik bir ustaydı (A. A. Kaim, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 17, 89-100.
Moore, S. (2005). Fiziksel aksiyonlar yöntemi (F. Güllü, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 159-162.
Mumford, M. (2005). Brecht Stanislavski’yi araştırıyor: Sadece taktik bir hamle mi? (D. Çavdar, C. Tanır ve O. Uysal, Çev.). Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 191-218.
Pavis, P. and Shantz, C. (1999). Action. In Dictionary of the theatre: Terms, concepts, and analysis (p. 9-13). Toronto: University of Toronto Press.
Richards, T. (2005). Grotowski ile fiziksel eylemler üzerine çalışmak (H. Yıldız ve A. Candan, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Schechner, R. (2013). Play. In Performance studies: An introduction (p. 89-122). New York and London: Routledge.
Tanyel, B. ve Esen, U. (1996). Stanislavski ve oyunculuk yöntemi üzerine. Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 6, 337-359.
Turner, V. (1982). From ritual to theatre: The human seriousness of play. New York: Theatre Communications Group.
Yaralı, E. ve Karaboğa, K. (2005). Sistem’in kısa tarihçesi. Mimesis Tiyatro/Çeviri Araştırma Dergisi, 11, 117-157.
Zarrilli, P. (2013). Introduction: Acting as psychophysical phenomenon and process. In R. Loukes, J. Daboo and P.B. Zarrilli (Ed.), Acting as psychophysical phenomenon and process (p. 1-50), Hampshire and New York: Palgrave MacMillan.