Ayşe DOLUNAY SARICA, Yeliz COŞKUN, Umut Haydar COŞKUN

VELAYET DAVALARINDA ÇOCUKLARIN DURUŞMA SALONUNDA DİNLENMESİNE İLİŞKİN HAKİM, AVUKAT VE UZMAN GÖRÜŞLERİ

“Çocuğun üstün yararı” varsayımı gerekçesine dayanılarak, Yargıtay içtihatları aile mahkemelerinde idrak çağını yedi olarak kabul etmiş ve 2017 yılından bu yana aile mahkemelerinde sekiz yaşından gün almış çocukların hâkimler tarafından dinlenmesi uygulaması başlatılmıştır. Gelişim alanyazını ise, çekişmeli davalarda bireyin doğru kararlar almasını sağlayan soyut düşünme yetisinin 12-14 yaşlarda belirli bir aşamaya geldiğine ve her bireyde farklı bir gelişim seyri izlediğine dair bulgulara işaret etmektedir. Bu çerçevede yeni uygulamanın, gerçekten de çocuğun üstün yararı ilkesine hizmet edip etmediğine dair bilimsel sonuçlara gereksinim olduğu düşünülmüş ve aile mahkemelerinde görev yapan alan çalışanlarının gözlem ve görüşlerine başvurmanın verimli sonuçlar ortaya koyacağına inanılmıştır. Dolayısıyla bu araştırmanın amacı, sekiz yaşından gün alan çocukların aile mahkemelerinde dinlenmeleri uygulamasına yönelik hâkim, avukat ve aile mahkemesi uzmanlarının görüşlerinin belirlenmesidir. Araştırma, nitel araştırma modellerinden betimsel yöntem şeklinde desenlenmiştir. Her gruptan 15 olmak üzere İzmir Adliyesi Aile Mahkemelerinde görev yapan toplam 45 hâkim, avukat ve aile mahkemesi uzmanıyla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş, elde edilen dökümler tümevarımsal analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Analizlerden üç ana tema ortaya çıkmıştır: (1) yeni uygulamanın sürece getirileri, (2) yeni uygulamanın bireyler üzerindeki etkileri, (3) yeni uygulamaya ilişkin genel değerlendirme ve öneriler. Katılımcıların büyük çoğunluğu yeni uygulamanın iş yükünü artırdığı ve zaman kaybına yol açtığını, süreçte en yoğun yıprananların çocuklar olduğunu, aynı zamanda ailelerin de birtakım güçlüklerle karşılaştığını ifade etmişlerdir. Katılımcılar ayrıca çocuk dinleme yaşının sekize çekilmesinin de doğru bir uygulama olmadığını vurgulamışlardır. Katılımcıların önerileri ise, eski sistemin yeniye kıyasla daha işlevsel olduğu yönündedir. Bu bulgular doğrultusunda, yeni uygulamanın revize edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Aile mahkemesi, Yargıtay İçtihatları, Velayet, İdrak Çağı

PDF

___

Altındağ, Özgür / Sağlam, Mehmet: Boşanma Sürecinde Çocukların Haklarının Belirlenmesi ve Korunmasında Aile Mahkemesi Uzmanlarının Rol ve İşlevleri, Uluslararası Katılımlı Çocuk İhtiyaçları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Mutlu Çocuklar Derneği Yayınları, Ankara 2012.
Ardıç, Oğuzhan: Medeni Hukuk. Seçkin Yayınevi, Ankara 2008.
Baker, Amy / Eichler, Amy: The Linkage Between Parental Alienation Behaviors And Child Alienation. Journal of Divorce & Remarriage, 2016, 57.7. 475-484.
Buz, Sema / Düzyurt, Kübra/ Sağlam, Mehmet: Aile Mahkemesinde Çalışan Sosyal Çalışma Görevlilerinin Sosyal İnceleme Raporlarına İlişkin Değerlendirmeleri: Ankara Adliyesi Örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 2015, 26.2, 7-30.
Dumontheil, Iroise: Development of Abstract Thinking During Childhood and Adolescence: The Role of Rostrolateral Prefrontal Cortex.
Developmental Cognitive Neuroscience, 2014, 10, 57-76.
Eekelaar, John: The Interest of The Child and The Child’s Wishes: The Role of Dynamic Self-Determinism. In Alston, Philip (Ed.)., The Best Interests Of The Child: Reconciling Culture And Human Rights, Clarendon Pres, Oxford 1994, 129-148.
Elam, Kit / Sandler, Irwin / Wolchik, Sharlena / Tein, Jein Yun: Non-Residential Father–Child Involvement, Interparental Conflict and Mental Health of Children Following Divorce: A Person-Focused Approach. Journal of Youth and Adolescence, 2016, 45, 581-593.
Erbay, Ercüment / Akgül Gök, Fulya / Yüceer Kardeş, Tuba: Aile Mahkemelerine Başvuran ve Boşanma Sürecinde Olan Ailelerin Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015, 1.1, 139-154.
Erdem, Mehmet: Aile Hukuku, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2018.
Filiz, Orhan: Türkiye’de Aile Mahkemeleri Uygulaması Ve Uygulamanın Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Aile ve Toplum Dergisi, 2011, 7.25, 73-96.
Gardner Richard: Recent Trends in Divorce and Custody Litigation”. Academy Forum. 1985, 29, 3-7.
Günay-İnan, Esra: Aile Hukukunda Geçici Hukuki Himaye Tedbirleri. Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
Kılıç, Çiğdem: Aile Mahkemelerinde Görev Yapan Uzmanların Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2013, 14.2, 273-290.
Meşe, İlknur: Sosyal Değişim Sürecinde Aile ve Kadın, İn Elmas, Nazım (Ed.), Kadın ve Aile Hayatı, Pegem Yayınları, Ankara 2017, S. 137-161.
Miles, Matthew / Huberman, Alan Michael: Qualitative Data Analysis. Sage Pub, Londra 1994.
Neale, Bren: Dialogues with Children: Children, Divorce and Citizenship. Childhood. 2002, 9.4, 455-475
Neale, Bren: “SMART, Carol. Good to Talk?: Conversations with Children After Divorce”. Young Voice, East Molesey 2001.
Öngider Gregory, Nilgün: Boşanma mı Yoksa Çocuk için Evliliği Sürdürmek mi? Çocuğun Psikolojik Uyumu Açısından Önemli bir Soru”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2016, 8.3, 275-289.
Özcan, Cem: Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2017, 9, 383-396.
Özel, Çağlar / Tatar, Erol: Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Kararları Üzerine Genel bir Değerlendirme. Sosyoekonomi, 2008, 7.7, 49-88.
Polat, Oğuz / Güldoğan, Evin. Uzman Görüşünün Boşanma Davalarında Velayetin Saptanmasındaki Önemi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2015, 118, 243-254.
Ranieri, Sonia / Molgora, Sara / Tamanza, Giancarlo / Emery, Robert: Promoting Coparenting After Divorce: A Relational Perspective on Child Custody Evaluations in Italy. Journal of Divorce & Remarriage, 2016, 57.5, 361-373.
Uysal-Koğ, Oya / Başer, Neş’e. Görselleştirme Yaklaşımının Matematikte Öğrenilmiş Çaresizliğe ve Soyut Düşünmeye Etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 2011, 2.3, 89-108.
Ünal, Fatma: Aile Eğitiminde Ebeveyn Hakları ile İlgili Yasalar ve Etik Kurallar, İn Temel, Zeynep Fulya (Ed.), Aile Eğitimi ve Erken Çocukluk Eğitiminde Aile Katılım Çalışmaları, Anı Yayıncılık, Ankara 2015, S. 109-155.
Van Oers, Bert. Meaningful Cultural Learning by Imitative Participation: The Case of Abstract Thinking in Primary School. Human Development, 2012, 55.3, 136-158.
Viry, Gil: Coparenting and Children’s Adjustment to Divorce: The Role of Geographical Distance From Fathers. Journal of Divorce & Remarriage, 2014, 55.7, 503-526.
Vorderstrasse, Donna Jo: A Judicial Perspective on Child Custody Evaluations. In Goldstein, Mark (Ed.), Handbook of Child Custody, Springer, London 2016, S. 17-20.
Yenisey, Feridun: Mağdur Çocuk Haklarına İlişkin Öneriler. Uğur Eğitim Pazarlama ve Yayıncılık, İstanbul 2017.