Osmanlı Adalet Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı
Son dönemde Türk hukuk sisteminde yeni gelişmeler yaşanmıştır. Bunların başında anayasa değişiklikleri gelmektedir. Ayrıca Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılma hakkının tanınması da bir dönüm noktası sayılabilir. Çünkü Türkiye’nin uluslararası arenada başını ağrıtan konulardan birisi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurular gelmektedir. Bu başvuruların temel noktasını Türk adalet sisteminde tıkanmaların yaşandığı yerde çare olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin görülmesi oluşturmaktadır. Bu mahkemeden çıkan kararların çoğu Türkiye’nin aleyhine olmaktadır ve devlet ciddi tazminat cezalarına çarptırılmaktadır. Yeni getirilen düzenle hukuk sisteminin içinde buna bir alternatif getirilmiş ve mağdurların Anayasa Mahkemesi’ne başvurmalarının önü açılmıştır.Osmanlı adalet sisteminde de bireysel başvuruyla ilgili düzenlemeler mevcuttur. Osmanlı yargı sisteminde mahkemeler şer’î mahkemelerdir; bunun bir üst kurulu ise Divan-ı Hümayun’dur. Divan-ı Hümayun aslında devlet işlerinin devlet reisi olan padişah adına görüşüldüğü yani onun adına karar alınan, daha doğrusu karar almasına yardım edilen bir yerdir. Başka bir deyişle hükümdarın özel danışma organıdır. Divan-ı Hümayun adli yönden de en yüksek temyiz merciidir. Osmanlı devleti içerisinde aslında doğrudan bir temyiz usulü yoktur. Bir davadan çıkan sonuçtan hoşnut olmayanlar, Divan-ı Hümayun’a başvurabilmişler ya da Divan-ı Hümayun istediği davayı tekrar görüşüp karara bağlayabilmiştir. Divan’ın temyiz mercii olarak yüklendiği görevler, kazaskerlerce yürütülmüştür. Onlar şikayet dinleme ve davaya bakma işlemini kendi dairelerinde görmüşlerdir.
Osmanlı Adalet Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı
Son dönemde Türk hukuk sisteminde yeni gelişmeler yaşanmıştır. Bunların başında anayasa değişiklikleri gelmektedir. Ayrıca Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılma hakkının tanınması da bir dönüm noktası sayılabilir. Çünkü Türkiye’nin uluslararası arenada başını ağrıtan konulardan birisi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurular gelmektedir. Bu başvuruların temel noktasını Türk adalet sisteminde tıkanmaların yaşandığı yerde çare olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin görülmesi oluşturmaktadır. Bu mahkemeden çıkan kararların çoğu Türkiye’nin aleyhine olmaktadır ve devlet ciddi tazminat cezalarına çarptırılmaktadır. Yeni getirilen düzenle hukuk sisteminin içinde buna bir alternatif getirilmiş ve mağdurların Anayasa Mahkemesi’ne başvurmalarının önü açılmıştır.Osmanlı adalet sisteminde de bireysel başvuruyla ilgili düzenlemeler mevcuttur. Osmanlı yargı sisteminde mahkemeler şer’î mahkemelerdir; bunun bir üst kurulu ise Divan-ı Hümayun’dur. Divan-ı Hümayun aslında devlet işlerinin devlet reisi olan padişah adına görüşüldüğü yani onun adına karar alınan, daha doğrusu karar almasına yardım edilen bir yerdir. Başka bir deyişle hükümdarın özel danışma organıdır. Divan-ı Hümayun adli yönden de en yüksek temyiz merciidir. Osmanlı devleti içerisinde aslında doğrudan bir temyiz usulü yoktur. Bir davadan çıkan sonuçtan hoşnut olmayanlar, Divan-ı Hümayun’a başvurabilmişler ya da Divan-ı Hümayun istediği davayı tekrar görüşüp karara bağlayabilmiştir. Divan’ın temyiz mercii olarak yüklendiği görevler, kazaskerlerce yürütülmüştür. Onlar şikayet dinleme ve davaya bakma işlemini kendi dairelerinde görmüşlerdir.
___
- Akgündüz, A. (2007). “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iye Mahkeme- leri ve Şer’iye Sicilleri”, C.X, (ss.54-68), Türkler Ansiklopedisi. Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları.
- Akgündüz, A.(1999). Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul: OSAV Yayınları.
- Akgündüz, A.; Cin H. (1990). Türk İslâm Hukuk Tarihi, C.I, İstanbul: Timaş Yayınları.
- Akgündüz, A. (2011). İslâm Ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı-I (Kamu Hukuku (Anayasa- İdare-Ceza-Usul-Vergi-Devletler Umumî Hukuku). İstanbul: OSAV Yayınları.
- Aydın B. (2005). Osmanlı Bürokrasisinde Dîvan-ı Hümâyun Defter Formlarının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi (XV-XVI. Yüzyıl), Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi. İstanbul.
- BOA, Mühimme Defteri, No:6.
- BOA, Mühimme Defteri, No:82.
- Ekinci, E. B. (2008), Osmanlı Hukuku, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
- Gümrükçüoğlu, S. O. (2012), “Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,61-1, 179-180
- İnalcık H. (2000). Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2000.
- İnalcık H. (1957). “Mahkeme”, İslam Ansiklopedisi, C:VII, (ss.146-151), Ankara: MEB Yayınları.
- İnalcık H. (1988). “Şikâyet Hakkı: “Arz-ı Hâl ve ‘Arz-ı Mahzar’lar”, Osmanlı Araştırma- ları, 7-8, 33.
- İpşirli M. (1991). “Arzuhal”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. III, (ss.447-448), Ankara: TDV Yayınları.
- İpşirli M. (2003), “Mahzar”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVII, (ss. 398-401), Ankara: TDV Yayınları.
- İpşirli M. (1991). “Osmanlılarda Cuma Selâmlığı”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul.
- Koçu, R. E. (1958). “Ateş İstidası”, İstanbul Ansiklopedisi, C.III, (ss.1272), İstanbul: Tan Matbaası.
- Koçu, R. E. (1958). “Başa Hasır Yakmak”, İstanbul Ansiklopedisi, C.IV, (ss.2166-2167), İstanbul: Tan Matbaası.
- Mumcu, A. (1986). Divan-ı Hümayun, 2.Bs, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları
- Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 2. Bs, Ankara: Cedit Neşriyat.
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2000). Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul: Devlet Arşiv- leri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Pakalın M. Z. (1951). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, İstanbul:Milli Eğitim Basımevi.
- Resmi Gazete, No. 27894, 3.4.2011.
- Resmi Gazete, No.27580,13.5.2010.
- Sakaoğlu, N. (1993). “Arzuhalciler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.I, (ss.335- 336.) İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1984a). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı Merkez Teşkila- tı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1984b). Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kuru- mu Yayınları.
- Akgündüz, A. (2007). “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iye Mahkeme- leri ve Şer’iye Sicilleri”, C.X, (ss.54-68), Türkler Ansiklopedisi. Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları.
- Akgündüz, A.(1999). Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul: OSAV Yayınları.
- Akgündüz, A.; Cin H. (1990). Türk İslâm Hukuk Tarihi, C.I, İstanbul: Timaş Yayınları.
- Akgündüz, A. (2011). İslâm Ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı-I (Kamu Hukuku (Anayasa- İdare-Ceza-Usul-Vergi-Devletler Umumî Hukuku). İstanbul: OSAV Yayınları.
- Aydın B. (2005). Osmanlı Bürokrasisinde Dîvan-ı Hümâyun Defter Formlarının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi (XV-XVI. Yüzyıl), Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi. İstanbul.
- BOA, Mühimme Defteri, No:6.
- BOA, Mühimme Defteri, No:82.
- Ekinci, E. B. (2008), Osmanlı Hukuku, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
- Gümrükçüoğlu, S. O. (2012), “Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,61-1, 179-180
- İnalcık H. (2000). Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2000.
- İnalcık H. (1957). “Mahkeme”, İslam Ansiklopedisi, C:VII, (ss.146-151), Ankara: MEB Yayınları.
- İnalcık H. (1988). “Şikâyet Hakkı: “Arz-ı Hâl ve ‘Arz-ı Mahzar’lar”, Osmanlı Araştırma- ları, 7-8, 33.
- İpşirli M. (1991). “Arzuhal”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. III, (ss.447-448), Ankara: TDV Yayınları.
- İpşirli M. (2003), “Mahzar”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVII, (ss. 398-401), Ankara: TDV Yayınları.
- İpşirli M. (1991). “Osmanlılarda Cuma Selâmlığı”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul.
- Koçu, R. E. (1958). “Ateş İstidası”, İstanbul Ansiklopedisi, C.III, (ss.1272), İstanbul: Tan Matbaası.
- Koçu, R. E. (1958). “Başa Hasır Yakmak”, İstanbul Ansiklopedisi, C.IV, (ss.2166-2167), İstanbul: Tan Matbaası.
- Mumcu, A. (1986). Divan-ı Hümayun, 2.Bs, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları
- Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 2. Bs, Ankara: Cedit Neşriyat.
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2000). Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul: Devlet Arşiv- leri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Pakalın M. Z. (1951). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, İstanbul:Milli Eğitim Basımevi.
- Resmi Gazete, No. 27894, 3.4.2011.
- Resmi Gazete, No.27580,13.5.2010.
- Sakaoğlu, N. (1993). “Arzuhalciler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.I, (ss.335- 336.) İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1984a). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı Merkez Teşkila- tı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1984b). Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kuru- mu Yayınları.
- ISSN: 2146-1333
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: Yalova Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Osmanlı Adalet Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı
1921 Maarif Kongresi’nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri Ve Önemi
Küreselleşen Emek Piyasalarında Yeni Bir Olgu: Yetenek Yönetimi
Murat ALAKEL, Ahmet Safa YILDIRIM
Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Edebiyatı’nda Tenkidin Genel Seyri
Yapısal İşlevselci Teori ve Toplumsal Tabakalaşma
Osmanlı Dönemi Diyarbakır Hanları Üzerine Bir İnceleme