Din Eğitimi Dili Olarak Sanat ve Edebiyatın Kullanılması

Bu makalede din eğitimi dili olarak sanat ve edebiyatın kullanılması araştırılarak konuyla alakalı değerlendirmelere yer verilmiştir. İnsanlar birbirleriyle iletişimlerini sadece düz yazı ve sözle kurmamış, sanat ve edebiyatı bir iletişim ve etkileşim aracı olarak kullanmışlardır. Din eğitiminde söz ve düz yazının dışında başka iletişim ve etkileşim dillerinin olup olmadığının araştırılması, yapılan çalışmayı önemli kılmaktadır. Sanat ve edebiyatın din eğitimi dili olması açısından önemini ortaya koyma amacıyla yapılan bu çalışmada, doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Dinî kaynaklarda eğitimin içeriğiyle alakalı bilgilere yer verildiği gibi din eğitiminin dili ve üslubu üzerinde de durulmuştur. Kur’an’da “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütlerle davet et ve onlarla en güzel şekilde mücadele et” ayetiyle din eğitiminde dil ve yönteme dikkat çekilmiştir. Hz. Peygamber’in “Müjdeleyin nefret ettirmeyin, kolaylaştırın zorlaştırmayın” buyruğu, din eğitimi dil ve üslubunun önemli ilkeleri arasında yer almıştır. Kur’an’da Hz. Peygamber’in insanlara dini anlatırken yumuşak huylu olduğu; katı ve kabalıktan uzak durduğu belirtilmiş ve aksi durumda insanların etrafından uzaklaşacağı belirtilmiştir. Hz. Peygamber’in bu tavrı dil ve üslup açısından din eğitimcileri için örnek gösterilmiştir. Din eğitiminde tavsiye edilen dil ve üslup, yapılan işin bir hikmetinin olması; kaba, sert davranışlardan uzak durulması; kolaylaştırıcı ve müjdeci bir tavır takınılması olarak özetlenmiştir. Bu tavsiyeler, dinin en temel kaynaklarında yer almış ve konuyla ilgili genel geçer ilkeler olmuştur. Bu ilkelerin muhatabın genel durumuna bakılmadan uygulanması istenmiştir. Allah Teala Hz. Musa ve kardeşi Hz. Harun’u Firavun’a dini anlatmak üzere görevlendirdiği zaman “Ona (Firavun’a) yumuşak söz söyleyin, olur ki öğüt dinler yahut içi titreyerek Allah'ın azabından korkar, azgınlığından vazgeçer” buyurmuştur. İnsanoğlunun fıtraten güzele ve güzelliğe karşı eğilim içerisinde olduğu bilinmektedir. Estetik ve güzellikte insanları etkileyen bir yolun olduğu varsayılmaktadır. Sanat ve edebiyatın etkileyici gücünün günümüzde din eğitiminde bir araç olarak kullanılması, dinî bilgi ve ahlakî mesajların iletilmesinde önemli rol oynamaktadır. Çağımızın dili olan sanat ve edebiyat, tarihte din eğitimi konusunda etkili bir yöntem olarak kullanılmıştır. Sanat ve edebiyat; söz ve davranışı güzelleştiren, hikmeti ve güzelliği ortaya çıkaran; mesajın etkili bir şekilde muhatabına ulaşmasını sağlayan olgu olarak görülmüştür. Geleneğimizde en büyük sanatçının Allah olduğu kabul edilmiş ve kâinatta görülen güzelliklerin Allah’ın “cemal” sıfatının bir tezahürü olduğuna inanılmıştır. Dinî mesajların etkileme gücünde, kullanılan dil, mesajın veriliş biçimi, kişilerin sosyal konumu ve psikolojik durumları önemli faktörler olarak görülmüştür. Dini anlatan kişilerden dinin güzelliklerini, dinî emir ve yasakların hikmetini insanların anlayabilecekleri şekilde sunmaları beklenmiştir. Din eğitiminin önemli kaynaklarından biri olan Kur’an-ı Kerim ve hadisler ’in sanat ve edebiyat açısından eşsiz bir yere sahip olduğu görülmektedir. Kur’an’ı insanlara tebliğ eden ve onu açıklayan Hz. Peygamber’in Arap dilini en güzel şekilde konuşuyor olması; dini tebliğ ederken takındığı üslup ve tavır; din dilinin önemine işaret etmektedir. Kur’an ve sünnetin muhtevasında kıssa ve hikâyelere yer verilmesi, mecaz, teşbih gibi edebi sanatların kullanılması din eğitimi dili hakkında ipuçları vermektedir. Günümüzde iletişim ve etkileşim dilleri olan sanat ve edebiyatın din eğitiminde kullanılmasının araştırılması çalışmayı önemli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, Din Eğitimi Dili, Din Dili, Din ve Edebiyat, Din ve Sanat, Religious Language, Religion and Literature, Religion and Art

Using Art And Literature As the Language of Religious Education

In this article, the use of art and literature as the language of religious education has been researched and evaluations related to the subject have been given. People did not establish their communication with each other only in prose and verbal, but they used art and literature as a means of communication and interaction. Investigation of whether there are other communication and interaction languages apart from speech and prose in religious education makes the study important. In this study, which was carried out to reveal the importance of art and literature in terms of being the language of religious education, the document analysis method was used. In the religious resources, information about the content of education is given, as well as information and suggestions about the language of religious education and the style of the educator. In the verse, "Invite to the way of your Lord with wisdom and good advice, and fight them in the best way", it is emphasized that attention should be paid to the language and style to be used while performing religious teaching and guidance activities. The Prophet's command "Give good news, do not make hate, make it easy, do not make it difficult" is seen as an important principle of the language and style of religious education. The verse, which states that the Prophet was mild-tempered and stayed away from harshness and rudeness while he was preaching, showed the Prophet as an example in religious education. Among the recommended language and style in religious education, there is a wisdom in what we do, avoiding rude and harsh behaviours, and adopting a facilitating and heraldry attitude, and these recommendations are included in the most basic sources of religion. The general situation of the addressee did not change the recommended language of religious education. When Allah Almighty sent Prophet Musa and his brother Harun to explain religion to Pharaoh, he said, "Speak softly to him, so that he may listen to advice or tremble and fear Allah's punishment and give up his anger." It is known that human beings are naturally inclined towards beauty and niceness. It is assumed that there is a way that affects people in aesthetics and beauty. The use of the impressive power of art and literature as a tool in religious education today plays an important role in the transmission of religious knowledge and moral messages. Art and literature, the language of our age, has been used as an effective method in religious education in history. Art and literature have been seen as a phenomenon that beautifies speech and behaviour, reveals wisdom and beauty, and enables the message to reach its addressee effectively. In our tradition, it has been accepted that the greatest artist is Allah, and it is believed that the beauties seen in the universe are a manifestation of Allah's attribute of "cemal". The language used, the way the message was delivered, the social position and psychological status of the people were seen as important factors in the power of religious messages. People who talk about religion are expected to present the beauties of religion and the wisdom of religious orders and prohibitions in a way that people can understand. It is seen that the Qur'an and hadiths, which are one of the important sources of religious education, have a unique style in terms of art and literature. The fact that the Prophet, who conveyed the Qur'an to people and explained it, spoke the Arabic language in the most beautiful way, his style and attitude while preaching the religion, indicating the importance of the language of religion. The inclusion of stories and stories in the content of the Qur'an and the Sunnah, and the use of literary arts such as metaphors and similes give clues about the language of religious education. Today, researching the use of art and literature, which are the languages of communication and interaction, in religious education makes the study important.

Keywords:

Religious Education, Religious Education Language, Religious Language, Religion and Literature, Religion and Art,

PDF

___

Ağırakça, Ahmed. “Hz. Ömer’in Müslüman Olması Meselesi ve Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Artuklu Akademi 4/1 (2017), 1-20.
Akün, Ömer Faruk. “Divan Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/389. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Altıntaş, Ramazan. İslam Düşüncesinde Tevhit ve Estetik İlişkisi. İstanbul: Suffe Yayınları, 1997.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
Aybey, Salih. “Din Eğitiminde Verimliliği Sağlayan Önemli Bir Etken: Din Dili”. F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/23 (2018), 165-182.
Aziz, Aysel. İletişime Giriş. İstanbul: Hiperlink Yayınları, 2012.
Bazin, Andre. çev. İbrahim Şener. Sinema Nedir? İstanbul: Doruk Yayınevi, 2013.
Bilhan, Saffet. Eğitim Felsefesi. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 1991.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîhu’l-Buhârî. 1-8 Cilt. düz. Şaban Kurt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Canım, Rıdvan. Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2010.
Cezeri, İbnü’l-Esir. en-Nihaye fi garibi’I-hadis ve’l-eser. Beyrut: Daru İhyai’’t-Türasi’l-Arabi, 1963.
Cürcânî, Abdülkâhir. Delailü’l-İ’caz Söz Dizimi ve Anlambilim. çev. Osman Güman. İstanbul: Litera yayıncılık, 2008.
Çelebioglu, Amil. “Süleyman Nahifi’nin Hicretü’n-Nebi Adlı Mesnevisi”. Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi 2 (1986), 53-54.
Çetin, Oktay. “Dilin Din Eğitimindeki Rolü”. Uluslararası Globalleşme Sürecinde Kırgızistan’da Din Bilimleri ve Ahlak Bilgisi Öğretiminin Meseleleri Sempozyumu (21-22 Mayıs 2007). 345-352. Bişkek: Bişkek Ltd, 2008.
Çınar, Aliye. “Din Dili: Dini Sembol ve Ritüel”. Dindarlık Olgusu. 325-337. Bursa: Kur’an Araştırmaları Vakfı, 2006.
Dewey, John. Yarının Mektepleri. çev. S. Celal Antel. İstanbul: Devlet Matbaası, 1938.
Ebu Davud, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistani. Sünen-i Ebi Davud. “Edeb”. 18. I-V Cilt. İstanbul: Çağrı Yay., 1981.
Er, Hamit. “Din ve Sanat”. Öneri: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi 2/9 (1998), 252-255.
Gazali, İmam. Kimyâ-i Saadet. çev. Ömer Dönmez. İstanbul: Hisar Yayınları, 2011.
Gökalp, Halûk. Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları, 2011.
Görmez, Mehmet. Kalbin Erbaini. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Guênon, Rene. Sanatlar ve Modern Sanat Anlayışı. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
Güzel, Abdurrahman. Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
Kavcar, Cahit. Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayınları, 1999.
Koç, Turan. İslam Estetiği. İstanbul: İsam yay, 2014.
Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz yay, 2013.
Köknel, Özcan. İnsanı Anlamak. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1987.
Kumartaşlıoğlu, Satı. Manzum Dini Hikayeler-Bir Mecmua Örneğinde. Konya: Palet Yayınları, 2017.
Müslim, Müslim b. Haccâc. el-Müsnedü’s-Sahîh. Kâhire: Mektebetü’r-Rihâb, 2008.
Nasr, Seyyit Hüseyin. İslam Sanat ve Maneviyatı. çev. Ahmet Demirhan. İstanbul: İnsan Yayınları, 1. Basım, 1992.
Nasr, Seyyit Hüseyin. İslâm ve Modern İnsanın Çıkmazı. çev. Ali Ünal - Sara Büyükduru. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
Ören, Şenkaya. “Sanatın Doğuşunda İletişimle Aralarındaki Varoluşsal Birliktelik Ve Sanat Eyleminde Psikolojik İletişimin Önemi”. Atatürk İletişim Dergisi 8 (Ocak 2015), 209-210.
Özbilgen, Erol. “Kültür ve Sanatlar Arasındaki İlişkiler Kuramı”. İzlenim 32 (1996), 11-17.
Türk Dil Kurumu. Erişim 15 Haziran 2022. https://www.tdk.gov.tr/
Tokat, Latif. “Dinin Sembolik Dili”. Milel ve Nihal; İnanç-Kültür-Mitoloji 6/1 (Nisan 2009), 75-98.
Turgay, Nurettin. “Kurânâ Göre Estetik ve Güzel Sanatlar”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2000), 171-178.
Tülücü, Süleyman. “Muallakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/308-310. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
Ünsal, Hadiye. Erken Dönem Mekki Surelerin Tahlili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
Yaman, Ertuğrul. “Susmanın Erdemi”. Din ve Hayat 22 (Haziran 2014), 120-123.
Yeniterzi, Emine. Divan Şiirinde Na’t. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.