İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması’na Göre Türkiye’deki 1. Düzey Bölge Belediyelerinin Katı Atık Yönetiminin Değerlendirilmesi
Katı atıklar ile ilgili toplanma, depolanma ve bertaraf edilme gibi sorumluluklar belediyelere aittir. Günümüzde; teknolojinin ilerlemesi, tüketim alışkanlıklarının artması ve sanayinin gelişmesi ile birlikte katı atıklar çevre için göz ardı edilemeyecek bir problem halini almış ve belediyelere düşen iş zorlaşmıştır. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması’na (İBBS) göre Türkiye’de; İstanbul, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere on iki adet Düzey 1 bölgesi mevcuttur. Bu çalışmada, üç girdi ve iki çıktı kullanarak bu bölgelere ait belediyelerin katı atık yönetimindeki etkinlikleri Veri Zarflama Analizi (VZA) ile değerlendirilmiştir. Girdi olarak, “kişi başına düşen ortalama atık miktarı”, “bölgedeki belediye sayısı” ve “belediye çevre harcamaları”; çıktı olarak ise “belediye çevre gelirleri” ve “çöp depolama sahalarında bertaraf edilen atık miktarı” seçilmiştir. VZA modellerinden Charnes-Cooper-Rhodes (CCR) ile bölgelerden yalnızca iki tanesi; Banker-Charnes-Cooper (BCC) ile ise yedi bölge etkin olarak bulunmuştur. Ardından, bir diğer VZA modeli olan Süper Etkinlik (SE) ile tüm bölgeler sıralanmış ve bulunan sonuçlar Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSİS) yönteminden elde edilen sonuçlar ile karşılaştırılmıştır. Son olarak, etkin olmayan birimleri etkin duruma getirmek için yapılması gereken değişiklikler analiz edilerek iyileştirme önerileri sunulmuş ve çalışma sonlandırılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
katı atık yönetimi, süper etkinlik, topsis, veri zarflama analizi
Assessment of Solid Waste Management of Level 1 Regional Municipalities in Turkey According to Classification of Statistical Region Units
The municipalities are responsible for the collection, storage and disposal of solid wastes. Today, with the advancement of technology, increasing consumption habits and the development of industry, solid wastes have become a problem that cannot be ignored for the environment and in this regard, the task of municipalities has become difficult. According to Statistical Regional Units Classification, Level 1 regions in Turkey are Istanbul, West Marmara, Aegean, East Marmara, Western Anatolia, the Mediterranean, Central Anatolia, West Black Sea, Eastern Black Sea, Northeastern Anatolia, the Middle East Anatolia and Southeast Anatolia. In this study, using three inputs and two outputs, the efficiency of municipalities in these regions in solid waste management have been evaluated with Data Envelopment Analysis (DEA). As input, the average amount of waste per capita, belediye number of municipalities in the region and municipal environmental expenditures were selected. The outputs are municipal environmental revenues and the amount of waste disposed of in landfills. According to Charnes-Cooper-Rhodes (CCR) model, there are only two effective region and according to Banker-Charnes-Cooper (BCC) model seven regions have been found effective. Then, all regions were ranked with Super Efficiency (SE), another DEA model, and the results have been compared with the results obtained from the Technique for Order Preference by Ideal Solution (TOPSIS). Finally, input-output changes for inefficient regions have been analyzed and potential improvement suggestions have been presented.
___
- [1] Şengül Ü, Eslemihan S, Eren M. “Türkiye’de istatistikî bölge birimleri sınıflamasına göre düzey 2 bölgelerinin ekonomik etkinliklerinin vza yöntemi ile belirlenmesi ve tobit model uygulaması”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 75-99, 2013.
- [2] Kayalak S, Kiper T. “İstatistiki bölge birimleri nomenklatörü’ne (nuts) göre Türkiye’de bölgesel farklılıklar”. TÜCAUM IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 25-26 Mayıs 2006.
- [3] Yılmaz S, Dericioğlu T, Elliott I.A, Özden M.S. “Kalkınma birliklerinden kalkınma ajanlarına yönelirken”. 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, İstanbul, Türkiye, 25-26 Ekim 2007.
- [4] Karakaya İ. İstanbul İçin Stratejik Kentsel Katı Atık Yönetimi Yaklaşımı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2008.
- [5] Kayalıdere K, Kargın S. “Çimento ve tekstil sektörülerinde etkinlik çalışması ve veri zarflama analizi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 196-219, 2004.
- [6] Kıran B. Kalkınmada Öncelikli İllerin Ekonomik Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 2008.
- [7] Budak H. “Veri zarflama analizi ve Türk bankacılık sektöründe uygulaması”. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(3), 95‐110, 2011.
- [8] Erpolat S. Veri Zarflama Analizi (Ağırlık Kısıtlamasız, Ağırlık Kısıtlamalı, Şans Kısıtlı, Bulanık) Türkiye’deki Özel Bütçeli İdarelerin Etkinlik Analizi, 1. Basım, İstanbul, Türkiye, Evrim Yayınevi, 2011.
- [9] Sarı Z. Veri Zarflama Analizi ile Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2015.
- [10] Perçin S, Çakır S. “Demiryollarında süper etkinlik ölçümü: Türkiye örneği”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27, 29-45, 2012.
- [11] Yayar R, Baykara H. “TOPSIS yöntemi ile katılım bankalarının etkinliği ve verimliliği üzerine bir uygulama”. Business and Economics Research Journal, 3(4), 21-42, 2012.
- [12] Özdemir M. TOPSIS, Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, 1. Basım, Bursa, Türkiye, Dora Basım-Yayın Dağıtım, 133-153, 2014.
- [13] Koyuncu O, Özcan M. “Personel seçim sürecinde analitik hiyerarşi süreci ve topsis yöntemlerinin karşılaştırılması: otomotiv sektöründe bir uygulama”. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 195-218, 2014.
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Murat GÖK