Gıda Kaynaklı Protozoon Enfeksiyonların İnsan Sağlığı Açısından Önemi

Bu derlemede insan sağlığı açısından önemli olan bazı protozoonların gıdalarla alınması sonucu insanlarda meydana getirdiği çeşitli patolojik bozukluklar ele alınmıştır. Protozoon enfeksiyonları; protozoonun sayısı, cinsi, insanların genel sağlık durumu ve protozoonun etkilediği organlara bağlı olarak insanlarda farklı patolojik değişikliklere neden olmaktadır. Toplumun her yaştaki bireylerinde rastlanmakla birlikte genellikle çocuklarda erişkinlere nazaran daha sık görülmekte ve daha şiddetli seyretmektedir. Enfeksiyon, dışkıyla bulaşmış su ve gıdalarla ya da protozoonların enfeksiyöz formlarını içeren çiğ ya da az pişmiş etlerin yenilmesiyle meydana gelmektedir. Protozoonlar gıdalara uygulanan ısı, dondurma gibi işlemlerle yıkımlanmakta fakat bazı gıdaların pişirilmeden tüketilmesi sonucu insanlarda önemli sağlık sorunlarına neden olmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Protozoon, gıda, halk sağlığı

Gıda Kaynaklı Protozoon Enfeksiyonların İnsan Sağlığı Açısından Önemi

Keywords:

-,

PDF

___

1. Adams MR, Moss OM (1995): Food Microbiology. Royal Society Chemistry, England, p.:398.
2. Akçay Ş, Pamukçu M, Baran S (1950): Bir köpekte ilk toxoplasmose observasyonu. Türk Vet Hek Dern Derg, 47-48: 245-254.
3. Aktas M, Babür C, Karaer Z, Dumanlı N (2000): Elazığ yöresinde sığırlarda Sabin-Feldman (SF)Testi ile Anti-Toxoplasma gondii antikorlarının belirlenmesi. Turk J Vet Anim Sci, 24: 535-538.
4. Anon (1995): Amebiasis. Bug Bytes, 2 (12):1-2. 5.Anon (1996): Surveillance for foodbreak disease outbreaks-Unites States. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR 45:1-65.
6.Anon (1997a): You can prevent toxoplasmosis. http://www.thebody.com/cdc/toxo 1297.html. Erişim tarihi:14.12.2005.
7.Anon (1997b): Drinking water inspectorate fact sheet Isospora belli . http://www.awwarf.com/newprojects /pathegeons/ISOSPOR.html. Erişim tarihi:14.12. 2005.
8.Anon (1997c): Outbreaks of cyclosporiosis, United States. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR 46:451.
9.Anon (1998): Foodborne outbreak of cryptosporidiosis,Spokane, Washington. Centers for Disease Control and Prevention, MMWR 47:27.
10.Anon(1999):Toxoplasmosis.http://www.theboy .com/cdc/oiguide/guidelmos5html.Erişim tarihi: 14.12.2005.
11.Anon (2000a):Toxoplasmosis.http://www.martin. parasitology.mcgillca/jimspage/biol/toxoplas.htm. Erişim tarihi: 14.12.2005.
12.Anon (2000b): Congenital Toxoplasmosis. http://www.trojovsky.net/toxo/toxoinf.htm. Erişim tarihi: 14.12.2005.
13.Anon (2000c): Sarcocystis spp.http://cvm.msu.edu /courses/mic569/docs/parasite/Sarco.html. Erişim tarihi: 14.12.2005.
14.Anon (2000d): Intestinal parasites. Sarcocystis spp.http:www.cdfound.to.it/html/sarco1.htm. Erişim tarihi: 14.12.2005.
15.Anon (2000e): Amebiasis. Public health division.http://www.hna.ffh.vic.gov.au/phb/hprot/idci/am. html . Erişim tarihi: 14.12.2005.
16.Anon (2000f): New York State Department Of Health. What is Amebiasis. http://www.medhelp.org /lib/amebic.htm. Erişim tarihi: 14.12.2005.
17.Anon (2000g):Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook. U.S. Food & Drug Administration.
18.Arcari M, Baxendine A, Bennett CE (2000): The ciliates, coccidia, microsporidia. Diagnosing medical parasites though coprological techniques, 2: 6-9.
19.Arness MK, Brown JD, Dubey JP, Neafie RC, Granstrom DE (1999): An outbreak of acute eosinophilic myositis attributed to human Sarcocystis parasitis. Am. J Trop Med.Hyg, 61(4): 548-553.
20.Arslan MÖ, Umur Ş (1997): Kars ve Erzurum yöresi sığırlarında sarcocystiosis'in yaygınlığı. T Parazitol Derg, 21(4):417-420.
21.Atambay M, Daldal N, Çelik T (2003): Malatya'da ishalli dışkılarda Cryptosporidium spp. araştırılması.T Parazitol Derg, 27(1):12-14.
22.Babür C, Esen B, Bıyıkoğlu G (2001): Yozgat’ta koyunlarda Toxoplasmosis gondii’nin seroprevalansı. Turk J Vet Anim Sci, 25:283-285.
23.Babür C, Kılıç S, Özkan AT, Esen B (2002): Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığında 1995- 2000 yılları arasında çalışılmış Sabin-Feldman Dye Test sonuçlarının değerlendirilmesi. T Parazitol Derg, 26(2):124-128.
24.Barnard RJ, Jackson GJ (1984): Giardia lamblia: The transfer of human infections with foods. In Giardia and Giardiasis : Biology, Pathogenesis and Epidemiology, ed. Erlandsen, S.L., Meyer, E.A., Plenium, New York, p.:365-387.
25.Bavunoğlu I, Tabak F, Mert A, Hondor N, Öztürk R, Aktuğlu Y (2000): Isospora belli'nin etken olduğu bir kronik ishal olgusu. İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Dergisi, 5(1):79-82.
26.Büget E, Boral ÖB, Uysal HK, Ağırbaşlı H, Yalman N, Anak S, Can E, Gedikoğlu G (2000):Türkiye'de ilk kez belirlenen Cyclospora cayetanensis etkenli diyare olgusu. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi. 30(3-4):162-165.
27.Cheng TG (1986): General Parasitology, 2ed. New York, Academic Press.
28.Costa-Cruz JM, Cardoso ML, Marques DE (1995): Intestinal parasites in school food handlers in the city of Uberlandia, Minas Gerais, Brazil.Rev Inst Med Trop Sao Paulo ,37(3):191-6.
29.Demirel MM, İnceboz T, Yegane S (2001): Çocukluk döneminde gastroenterite neden olan bağırsak parazitlerinin araştırılması. T Parazitol Derg, 25(4):367- 369.
30.Deng MQ, Cliver DO (1999): Cryptosporidium parvum studies with dairy products. Int. J. Food Microbiol., 46(2):113-121.
31.Desmonts G, Couvreur J, Alison F, Baudelot J, Gerbeaux J, Lelong M (1965): Etude epidemiologique sur la toxoplasmose.: De l’ influence de la cuisson des viandes de boucherie sur la frequence de l’ infection humaine. Rev Franc.Etudes Clin Biol, 10:952- 958.
32.Dubey JP, Speer CA, Fayer R (1989): Sarcocystosis of Animals and Man., CRC press, USA, p.:67-92.
33.Dubey JP, Speer CA, Fayer R (1990): Cryptosporidiosis of Man and Animals. CRC press, USA, p.: 199.
34.Ellin MD (1996): Cryptosporidium and cyclospora. Food Research Institute Briefing, p.:1-5.
35.Fahnehjelm KT, Malm G, Ygge J, Engman ML, Maly E, Evengard B (2000): Ophthalmological findings in children with congenital toxoplasmosis. Acta Ophthalmol Scand, 78: 569-575.
36.Fayer R (1982): Other protozoa. In: CRD Handbook Series in Zoonosis, ed. J.H. Steele, p.:187-197.
37.Fayer R (1995): Effects of sodium hypochlorite expsure on infectivity of Cryptosporidium parvum for neonatal BALB/c mice. Appl Environ Microbiol, 61:844-846.
38.Frazier WC, Westhoff DC (1988): Food Microbiology. Fourth edition, p.:554.
39.Gonzalez NI, Diazz JM, Perez AJ (1999): Chorioretinitis caused by toxoplasma in children.http://www.query.fcgi.cmd=Retrive&db=PubMe d&list. Erişim tarihi: 14.12.2005.
40.Goodgame RW (1996): Understanding intestinal spore forming protozoa: Cryptosporidia, Microsporidia, Isosopora and Cyclospora. Ann Int Med, 124:429-441.
41.Harp JA, Fayer R, Pesch BA, Jackson GJ (1996): Effect of pasteurization on infectivity of Cryptosporidium parvum in water and milk. Appl Environ Microbiol, 62:2866-2868.
42.Hökelek M, Eroğlu C, Uyar Y, Sancak R, Kılınç M (2000): İlköğretim çağındaki çocuklarda, barsak parazitlerinin ağırlık ve boy persentil değerlerine etkisinin araştırılması. T Parazitol Derg, 24(1):43-46.
43.Islam A, Stoll BJ, Ljungstrom L, Biswas J, Nazrul H, Huldt G (1988): The prevalence of Entamoeba histolytica in lactating women and in their infants in Bangladesh. Trans R Soc Trop Med Hyg, 82(1):99-103.
44.İnceboz T, Sarı B, Orhan V (2002): Gastrointestinal şikayetleri olan olgularda Cryptosporidium araştırılması. T Parazitol Derg, 26(2):149-150.
45.Jay JM (1992): Foodborne animal parasites. Modern Food Microbiology. Fourth edition, p.:611-639. 46.Juliano W (2000): Isosporiosis.http://www. infecto.com/Parasitology%20course/isosporiosis.htm. Erişim tarihi: 14.12.2005.
47.Kara H, Özcan K, Tanrıverdi S, Koltaş S (1999): Anne kanı, kordon kanı ve amniyon sıvısında Toxoplasma IgG ve IgM antikorlarının gösterilmesi. T Parazitol Derg, 23(2):115-118.
48.Karagenç Tİ, Ertabaklar H, Ulutaş B, Aypak S, Ertuğ S (2005): Aydın yöresindeki sığırlarda Toxoplasma gondii’nin seroprevalansı. YYÜ Vet Fak Derg , 16 (1):67-70.
49.Karaman Ü, Akkaya N, Aycan ÖM, Atambay M, Daldal N (2004): Malatya halk sağlığı laboratuvarında 1997-2001 yılları arasında saptanan bağırsak parazitlerinin epidemiyolojik olarak dağılımı. İnönü Üniversitesi Tıp Fak Derg, 11(1) 25-28.
50.Kaya S, Demirci M, Demirel R, Arıdoğan BC, Öztürk M, Şirin C. (2004): Isparta şehir merkezinde bağırsak parazitleri prevalansı. T Parazitol Derg, 28(2):103-105
51.Kayran E, Yılmaz U, Östan İ, Özbilgin A (2002): Manisa yöresinde toxoplasmosis şüpheli kişilerde Toxoplasma gondii’ye karşı oluşmuş IgG ve IgM antikorlarının dağılımı. T Parazitol Derg, 26(2):137- 139.
52.Köksal F (2002): Kaynak sularının giardia ve cryptosporidium yönünden incelenmesi.Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 32(3-4):275-277.
53.Lalla F, Rinaldi E, Santoro D, Nicolin R, Tramarin A (1992): Outbreak of Entamoeba histolytica and Giardia lamblia infections in travellers returning from the tropics. Infection., 20(2):78-82.
54.Levine ND (1985): Veteriner Protozoology. Lowa Satate University Press, Ames, p.:413.
55.Lopez CE, Juranek DD, Sinclair Schultz MG (1978): Giardiasis in Amerikan travelers to Madeira Island, Portugal. Am.J Trop Med Hyg, 27:1128-1132.
56.Marth EH, Steele JL (1998): Toxoplasmosis. Appl Dairy Microbiol, p.:361-369.
57.Mc Dougald LR (1998): Intestinal protozoa important to poultary. Poult Sci, 77(8):1156-1158.
58.Milli Ü, Hazıroğlu R (1997): Veteriner Patoloji, Tamer Matbacılık, Ankara., s.:125-137.
59.Mirdha BR, Singh S, Anand B (1993): Transient Isospora belli infection in a normal child, Indian. J Pediatr, 60:229-308.
60.Mohammed OB, Davies AJ, Hussein HS, Daszak P (2000): Sarcocystis infections in gazelles at the king khalid wildlife research centre, Saudi Arabia. The Vet Record, 19:218-221.
61.Monge R, Arias ML (1996): Presence of various pathogenic microorganisms in fresh vegetables in Costa Rica. Arch Latinoam, 46(4):292-4.
62.Nalbantoğlu S, Vatansever Z, Deniz A, Babür C, Çakmak A, Karaer Z, Korudağ E (2002): Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Sabin-Feldman (SF) ve Indirekt Floresan Antikor (IFA) testleri ile sığırlarda Toxoplasma gondii'nin seroprevalansı. Turk J Vet Anim Sci, 26:825-828.
63.Neto EC, Ancle E, Rubim R, Brites A, Sculte J, Becher D, Tuumin T (2000): Hight prevalence of congenital toxoplasmosis in Brazil estimated in a 3 year prospective neonatal screening study.http ://www.query.fcgi.cmd=Retrive&db=PubMed&list. Erişim tarihi:14.12.2005.
64.Nuhoğlu S, Kaya D, Kaya E (2001): Sağlıklı yenidoğan bebeklerin kordon serumunda eıa yöntemi ile Toxoplasma antikorlarının araştırılması. T Parazitol Derg, 25(4):329-331.
65.Okur H, Kandemir O, Şahin İ (1995): Bayburt'ta koyun ve sığırlarda Sarcocystis spp. araştırılması. T Parazitol Derg, 19(1):113-118.
66.Olson ME, Ceri H, Morck DW (2000): Giardia Vaccination. Parasitol Today,16(5):213-217.
67.Ortega YR, Roxas CR, Gilman RH, Cabrera L, Taquiri C, Sterling CR (1997): Isolation of Cryptosporidium parvum and Cyclospora cayetanensis from vegetables collected in markets of an endemic region in Peru. Am.J Trop Med Hyg, 57 (6):683-686.
68.Oryan A, Moghaddar N, Gaur Sn (1996): The distribution of Sarcocystis species, their transmission and pathogenesis in sheep in fars province of Iran. Vet Res Commun, 20(3):243-253.
69.Osterholm MT, Forfang JG, Ristinen TL, Daan AG, Washburn JW, Godes Jr, Rude Ra, 70.Peterson LR, Cartter ML, Hadler JL (1998): A foodborne outbreak of Giardia lamblia. J Inf Dis, 157:846-848.
71.Riemann HP, Meyer ME, Theis JH, Kelso G, Behymer DE (1975): Toxoplasmosis in an infant fed unpasteurized goat milk. J Pediat, 87:573-576.
72.Rose BJ, Slifko TR (1999): Giardia, Cryptosporidium and Cyclospora and their impact on foods: A review. J Food Prot, 62(9): 1059-1070.
73.Rosso S, Miotti T (1991): Prevalence of intestinal parasitoses in a sample of Italian and immigrant workers employed in the food sector of Turin. Epidemiol, 13(47):55-8.
74.Santos FF, Lopez AMO, Castiblanco V, Mazas ME (1999): Effect of salinity, temperature and storage time on mouse experimental infection by Cryptosporidium parvum. Vet Parasitol, 87: 1-7.
75.Savini G, Robertson ID, Dunsmore JD (1996): Viability of the sporocysts of sarcocystis cruzi after exposure to diffferent temperatures and relatives humidities. Vet Parasitol, 31(3-4): 153-160.
76.Saygı G (1998): Temel Tıbbi Parazitoloji. Esnaf Ofset Matbaacılık, Ankara.
77.Sevgili M, Babür C, Nalbantoğlu S, Karaş G, Vatansever Z (2005): Determination of seropositivity for Toxoplasma gondii in sheep in Şanlıurfa province. Turk J Vet Anim Sci, 29:107-111.
78.Smith HV (1993): Cryptosporidium and Giardia as agents of food borne disease. J Food Prot, 56:451-461.
79.Soulsby EJL (1986): Helminths, Artropods and Protozoa of Domesticated Animals Bailliere Tindall, p.:809.
80.Steinhart CE, Doyle ME, Cochrane BA (1996): Food Safety. Department of Food Microbiology and Toxicology University of Wisconsin, Madison, 10th edition, p.:561-564.
81.Sterling CR, Ortega YR (1999): Cyclospora: An enigma worth unraveling. Emerge Infect Disease, 5(1):48-53.
82.Tavmergen E, Oruç S, Tavmergen EN, Ak M, Çapanoğlu R (1993): İnfertilite olgularında toksoplazmoz prevalansının araştırılması. İnf Derg, 7(3- 4):317-320. 83.Teglas MR, Little SE, Latimer KS, Dubey JP (1998): Sarcocystis associated encephalitis and myocarditis in a turkey. J Parasitol, 84(3):661-663.
84.Türk M, Şener AG, Orhon M, Candüz K, Yurtsever SG, Türker M (2004): Atatürk Eğitim ve Araştırma hastanesi klinik mikrobiyoloji laboratuvarında ocak 2002- haziran 2003 yılları arasında saptanan bağırsak parazitlerinin dağılımı. T Parazitol Derg, 28(2):100-102.
85.Uga S. ONO K, Kataoka N, Safriah A, Tantul IS, Dachlon YP, Ranuh IG (1995): Contamination of soil with parasitic eggs in Surabaya, Indonesia. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi.cmd=Pub Med&lıst. Erişim tarihi:14.12.2005.
86.Uzun A, Tekay F, Karaşahin Ö, Yeşilmen S, Topçu M, Gül K (2004):Diyarbakır il merkezinde farklı bölgelerdeki beş ilköğretim okulunda bağırsak parazitlerinin araştırılması. T Parazitol Derg, 28(3):133-135.
87.Williamson AL, Donoghue PJO, Upcroft JA, Upcroft P (2000): Immune and pathophysiological responses to different strains of Giardia duodenalis in neonatal mice. Int. J Parasitol, 30:129-136.