İslam İnanç Ekollerinde “Emr-i Bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker”

Öz: Bu çalışmama İslam’da bireyin kamuya karşı sorumluluk alanı ile bağlantılı bir ilkesini; “Emr-i bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker”i İslam İnanç Ekolleri içerisinde nasıl algılandığını ve nasıl uygulandığını ele alacaktır. Bundaki amacım birey- kamu ilişkisinde, bireyin özgürlük alanlarının ihmal edildiği yönündeki varsayımımdır. Bu girişten sonra, çalışmada İslam inanç ekollerinin konuya ilişkin yaklaşımları ve bu yaklaşımlarına kaynak teşkil eden metinlere yer verilecektir. Çalışmamızda ekollerin kronolojik tarihlerini göz önünde bulunduran bir sıralama takip edeceğiz. Bundaki amacımız özellikle “Emr-i bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l- Münker” ilkesinin ekollerde ele alınışının erken dönem İslam Siyasal Tarihi ile önemli oranda bir ilişkisi olduğu anlayışımız sebebiyledir. İslam siyaset kuramının birlikte yaşam, özgürlük ve adalet iddia ve idealleri çerçevesinde konuya İslam teolojik mezhepleri yakın ilgi göstermişlerdir. Ekollerin “Emr-i bi’l-Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker” ilkesine yoğun ilgilerine karşın, farklı yaklaşımlar gösterdikleri de söylenebilir. İslam geleneği içerisinde bu kurucu ilke birey özgürlüğü ve kamu düzeni arasındaki gerilimler nedeniyle politik yorumları da beraberinde getirmiştir. “Haricî” ekoller her bir Müslüman için gereken bir sorumluluk olarak yorumlamış ve “ayn-i vacib” olduğunu dile getirmişlerdir. Diğer ekoller ise bu ilkeyi ” kifa-i bir vucûb” olarak kabul etmişlerdir. Diğer yandan Mu’tezile ekolü bu ilkeyi usulu’l-hamse’ den biri olarak kabul etmiştir. İslam siyaset geleneğinin önemli bileşenlerinden olan ilke mezhepler arasında farklı uygulamalara konu olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kelam, , Mezheb, , Ma’ruf, , Münker, , Emr,

“El- Emr-i Bi'l- Ma’ruf And Nehyi Ani'l-Münker” in the Islamic Faith Schools

Abstract: In my study, I will discuss “El- Emr-i bi'l- Ma’ruf and Nehyi Ani'l-Münker” In The Islamıc Faıth Schools” which is a principle related to the responsibility of the individual in public in Islam. In the introductory part of my study, I aim to make an introduction in connection with the freedom field of this principle. My aim in this is my assumption that the individual's freedom areas are neglected in the individual-public relationship. After this introduction, the approaches of Islamic belief schools on the subject and the texts that constitute the sources of these approaches will be included. In our study, we will follow a sequence that takes into account the chronological dates of schools. Our aim is to understand that the handling of the principle of “Al- Amr-i bi'l- Ma’ruf and Nehyi Ani'l-Munker” in the Islamic faith schools have a significant relationship with the early Islamic Political History. Within the framework of the claims and ideals of coexistence, freedom and justice of Islamic political theory, Islamic theological sects have paid close attention to the subject. It can be said that schools have different approaches despite their intense interest in the principle of “Al- Amr-i bi'l- Ma’ruf and Nehyi Ani'l-Munker” Within the Islamic tradition, this founding principle has brought political interpretations with it due to tensions between individual freedom and public order. Harijî schools, interpreted it as a necessary responsibility for every Muslim and stated that it was “wajib al- aynî”. Other schools accepted this principle as "wujub al-kifai ". On the other hand, the school of Mu'tezile has accepted this principle as one of the usul al-hamsa. The principle, which is one of the important components of the Islamic political tradition, has been the subject of different practices among sects.

Keywords:

Kalam, , Sect, , al-Ma’ruf, , al-Münker, , al-Amr, ,

PDF

___

Aslan, İbrahim. " El-Uṣûlu’l-Ḫamse’nin Ḥanbelî yorumu: el-Ḳâḍî Ebû Yalâ el-Ferrâ örneği." Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (2012), 55-84.
Buhari, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhari thk. İzzuddīn Ḍillî, İmâd eṭ-Ṭayyâr, Yâsir Ḥasen. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2014.
Bulut, Halil İbrahim . "Dini Şiddetin Fikri Arka Planı Olarak Haricilik ve Günümüze Yansımaları." Usul İslam Araştırmaları 11/ 11 (2009), 41-54.
Dalkıran, Sayın. "Hâricîlerin "El-Emru Bi’l-Ma’rûf Ve’n-Nehyu Ani’l-Münker" Anlayışı.» Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/1 (2004), 199-223.
Dhakwân, Sâlim ibn. Epistle of Salim Ibn Dhakwān çev. Fritz Zimmermann ve Patricia Crone. Oxford: Oxford University Press, 2001.
Dinâverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd. Ahbâru't-Tıvâl, thk. Abdu’l Mûn’im Amir. Bağdat: Daru İhyai’l-Kutubu’l-Arabi, 1960.
Doğan, İsa. "Zeydiyye Mezhebi." Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1989): 83-107. Ebu Yusuf, Yakub b İbrahim. Kitabu'l Harac. Beyrut: Daru'l Ma'rife, 1979.
Bağdadî, Abdülkahir. el-Fark Beyne’l-Fırâk thk.Muhammed Osman el-Huşi. Kahire: Mektebetü İbn Sina, ts.
Sâbûnî, Nureddin. Mâturidiyye Akâidî çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İFAV, 2015.
Eş'arî, Ebu’l-Hasen,. Makâlâtu’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallîn thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 2 cilt. Beyrut: Mektebetu'n Nahdatu'l Mısriye, 1950.
Fığlalı, Ethem Ruhi. İbâdiye’nin Doğuşu Ve Görüşleri. Ankara : Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1983. Goldziher, Ignace. Introduction to Islamic theology and law, çeviri. çev. Andras Hamori ve Ruth Hamori . Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1981.
İbn Hişâm, Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2009.
İbni Kayyim el Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekir. et-Turuku’l-Hükmiyye fi’s Syâseti’ş-şer’iyye thk. Nâyif b. Ahmed el-Hamed. 2 Cilt. Mekke: Dâru Âlemu'l-Fevaid, 1428.
Kâdî Abdulcebbâr. Şerhu'l-Usuli'l-Hamse, (Mu'tezilenin Beş İlkesi). 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
Kalhâtî, Ebû Abdullah Muhammed b. Saîd el-Ezdî. el-Keşf ve’l-Beyân thk. Seyyide İsmâ’îl Kâşif. 2 Cilt. Umman, 1980.
Kallek, Cengiz. "Hisbe." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, 133-143. Türkiye Diyanet Vakfı , 1998.
Kasım b. Sellam, Ebu Ubeyd. Kitâbu’l-Emvâl thk. Muhammed Ammara. Kahire-Beyrut: Daru'ş Şuruk, 1989.
Kutlu, Sönmez. "Mürcie Mezhebi: Doğuşu, Fikirleri, Edebiyatı ve İslam Düşüncesine". Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, 168-210.
Mâturîdî, Ebu Mansur. Te’vilatü’l-Kur’an thk. Bekir Topaloğlu. 18 Cilt. İstanbul: Daru'l-Mizan, 2005.
Mâturîdî, Ebu Mansur. Kitâbu't-Tevhîd thk. Fethullah Huleyf. İskenderiye: Daru'l Camiatu'l- Mırsiye, 1978.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan, Muhammed b. Habîb. el-Ahkâmu’s-Sultâniyye thk. Ahmed Câd. Kahire: Dâru'l-Hadis, 2006.
Murtaza Mutahhari. Hz. Hüseyin'in Emr-i Ma‟rûf ve Nehy-i Münkeri çev. Hasan Almaz. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
Muslim b. el-Haccac, el-Kuşeyrî. Sahihu Muslim thk. Yâsir Ḥasen, İzzuddīn Ḍilî, İmād eṭ-Ṭayyâr. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2014.
Pezdevî, Ebü’l-Yusr. Usûlu’d-dîn thk. Ömer Vefîk ed-Dâvûk. Beyrut: Daru'l Beşâiru'l- İslamiye, 1998.
Râzi, Fahruddin. el-Mahsûl fî ‘İlmi Usûli’l-Fıkh thk. Şuayb Arnavut. Dimeşk: Muessesetu’r-Risâle, 2008.
Taberî, Ebû Ca’fer İbn Cerîr. "Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk nşr. Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts.
Tehânevî, Muhammed Ali. Mevsû’atu Keşşâfi Istılahâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm thk. Ali Dahruc. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1996.
Watt, W. Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
Zemahşerî, Ebu'l-Kasım. El- Keşşaf. 5 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.