Spatial Transformation Processes of Immovable Pious Foundation Properties From the Early Republic to Today: Ankara Case / Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Vakıf Taşınmazlarının Mekânsal Dönüşüm Süreçleri: Ankara Örneği

AbstractThe pious foundation which is established by the idea of gratuitous aid in various societies throughout history has gained a different dimension in Turkish culture and tradition and has become a vital component until the 20th century in the Anatolian geography. Many of the basic public services that are carried out by local and central government have been provided by this institution for centuries. Thousands of structured and unstructured properties of the pious foundations that are consecrated for various aims have become the driving forces of spatial development of the same geography. The purpose of this study is to explicate the transformation process of the Turkish pious foundation properties during the Republican history with its space and policy dimensions, both in Turkey in a general sense and deeply in Capital Ankara in the local scale. In the historical process, it is observed that while the pious foundation properties had been used for providing mainly the public services of the societies before the establishment of the Republic, they acted as crucial actors in the urban development of the new Capital in the early periods of the Republic. Currently, they have been faced with a new dimension of transformation with the effect of the property evaluation policies of the General Directorate of Foundations.Keywords: Pious foundation, immovable properties of pious foundations, spatial transformation, Ankara.ÖzTarih boyunca çeşitli toplumlarda aynı düşünce temelinde kurulup gelişen ve karşılıksız yardım esasına dayanan vakıf kurumu, Türk kültür ve geleneğinde farklı boyutlar kazanmış, 20. Yüzyıla kadar olan süreçte Anadolu coğrafyasının vazgeçilmez unsuru olmuştur. Türkiye’de bugün merkezi ve yerel yönetimlerce yürütülmeye çalışılan temel kamu hizmetlerinin pek çoğu, asırlar boyunca bu kurum tarafından sağlanmıştır. Gerek bu hizmetlerin yürütülmesi, gerekse daha başka amaçlarla vakfedilen yapılı/yapısız binlerce taşınmaz, aynı coğrafyadaki mekânsal gelişmenin itici gücünü oluşturmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türk vakıflarının mekân boyutunu oluşturan söz konusu taşınmazların Cumhuriyet tarihi boyunca geçirdiği dönüşüm sürecinin, üst ölçekte tüm Türkiye’de alt ölçekte ise Başkent Ankara özelinde politika ve mekân boyutuyla irdelenmesidir. Tarihsel süreçte, vakıf taşınmazları Cumhuriyet öncesi dönemde temel olarak kamu hizmetlerinin sağlanmasında kullanılırken, erken Cumhuriyet döneminde yeni Başkent’in kentsel gelişimindeki en önemli aktörü olmuştur. Günümüzde ise Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün taşınmaz değerlendirme politikalarının etkisiyle yeni bir dönüşüm sürecine girmiştir.Anahtar Kelimeler: Vakıf, vakıf taşınmazları, mekânsal dönüşüm, Ankara.

Anahtar Kelimeler:

-

PDF

___

ABB, (1993). Bir Zamanlar Ankara, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.
Akgün, S. (1984). "Kurtuluş Savaşının Mekânsal Stratejisi ve Ankara’nın Başkent Seçilmesi Kararının İçeriği", Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 223-224.
Akgün, N. (1996). Burası Ankara, Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
Aktüre, S. (1978). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 1. Baskı.
Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimari Eserleri, İstanbul’un Fethi Derneği Neşriyatı.
Alada, A. B. (2008). Osmanlı Şehrinde Mahalle, İstanbul: Sümer Kitabevi.
Cansel, E. (1988.). "Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı", Vakıflar Dergisi, 20: 321-323
Cengizkan, A. (2004). Ankara’nın İlk Planı 1924-25 Lörcher Planı, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı-Arkadaş Yayınları, 1. Baskı.
Güneri, H., (1977). "Vakıf İşletmeleri", Vakıflar Dergisi, 11: 25-47.
Halaçoğlu, Y. (1984). "Osmanlılarda Vakıf Müessesesi", I. Vakıf Haftası, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. 98-100.
Kandemir, S. (1932). Ankara Vilayeti, Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası.
Kayaoğlu, İ. (1977). "Vakfın Menşei Hakkındaki Görüşler", Vakıflar Dergisi, 11: 49-56.
Köprülü, F. (1974). "Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü", Vakıflar Dergisi, 2: 1-32.
Kuran, T. (2001). “The Provision of Public Goods under Islamic Law: Origins, Impact, and Limitations of the Waqf System”, Law & Society Review, 35 (4): 841-897.
Öztürk, N. (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özdemir, R., (1998). 19. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Tankut, G. (1990). Bir Başkentin İmarı: 1929-1939, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
-
Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de Kentleşme Yazıları, Ankara: Turhan Kitabevi.
Tunçer, M. (2001). Ankara (Angora) Şehri Merkez Gelişimi 14.-20.yy, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
VGM, (1937). Cumhuriyetten Önce ve Sonra Vakıflar Tarih Kongresi ve Sergisi Münasebetiyle Türk Tarih Kurumu’na Takdim Olunan Rapor, İstanbul: Vakıflar Umum Müdürlüğü.
VGM, (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Vakıflar, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
VGM, (2000). Emlak İşleri El Kitabı, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
VGM, (2008). Ankara Vakıf Eserleri Müzesi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
Yavuz, Y. (1984). “1923-1928 Ankara’sında Konut Sorunu ve Konut Gelişmesi”, Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 235-256.
Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin 1870-1927, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü-TMMOB Mimarlar Odası Ortak Yayını.
Yılmaz, E. (1996). Hukuk Sözlüğü, Ankara: Yetkin Yayınları, 5. Baskı.
Aksoy, Z. (2010), Kentsel Alanda Vakıf Taşınmazlarının Dönüşümü: Başkentlik Sürecinde Ankara Örneği, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.