Hakan DEMİR, Fatma Meral HALİFEOĞLU, Hale DEMİR KAYAN

Şanlıurfa Bedesteni (Kazaz Pazarı) Üzerine Mimari Bir Değerlendirme

Bedestenler mücevher, değerli taşlar, silâhlar, müzeyyen koşum takımları ile değerli kumaşların satıldığı yerlerdi. Genel olarak kapalı çarşı, arasta gibi yapılar bedesten ile karıştırılmaktadır. Oysaki hanlar, pazarlar ve arastaların arasından bir kale gibi olması nedeniyle sıyrılan bedestenler, şehirlerde merkezi konumda ve tek olmaları sebebiyle de farklıdır. Şanlıurfa Bedesteni, Şanlıurfa ili, Eyyübiye ilçesi, Pınarbaşı Mahallesi tarihi hanlar-çarşılar bölgesinde yer almaktadır. Yapının kuzeyinde Gümrük Hanı, güneyinde Koltukçu Pazarı, doğusunda Hanönü Çarşısı, batısında Sipahi Pazarı bulunmaktadır. Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman zamanında, 1566 tarihinde, Urfa Valisi Behram Paşa tarafından yaptırıldığı tahmin edilmektedir. İpeğin el ile işlenerek oluşturulması anlamına gelen ‘Kazazlık’; ürünlerinin yapılarak satıldığı bedesten, bu sanatın önemini yitirmesi sonucu değişmiş ve yöresel kıyafetlerin satıldığı bir yer halini almıştır. Halen Rızvan Ahmet Paşa Vakfı mülkiyetinde olan Şanlıurfa Bedesteni’nde ilgili vakıf tarafından kiralanan mekânlar, kullanıcıları tarafından yöreye özgü kıyafet, vb. ürünlerin satıldığı dükkânlar olarak işlevini sürdürmektedir. Bu çalışmada; Şanlıurfa Bedesteni (Kazaz Pazarı)’nin mimari ve yapısal özellikleri ile yapının bedesten tipolojisindeki yeri anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bedesten, Geleneksel Ticari Alan, Arasta Plan Tipi Bedesten

An Architectural Evaluation on Şanlıurfa Bedesten (Kazaz Pazarı)

Bedestens were marketplaces for the trade of precious metals, gems, weapons, ornamental harnesses, and fabrics. Buildings like the covered market and the arasta are generally confused with the bedesten. However, bedestens, which distinguish themselves from inns, bazaars, and arastas because they resemble castles, are distinctive in that they are in the middle of cities. Şanlıurfa Bedesteni takes place in Şanlıurfa province, Eyyübiye district, Pınarbaşı district, in the historical inns-markets region. The building’s boundaries are Gümrük Han to the north, Koltukçu Market to the south, Hanönü Bazaar to the east, and Sipahi Market to the west. As estimated that it was built by the Governor of Urfa, Behram Pasha, in 1566, during the reign of the Ottoman Sultan Suleiman the Magnificent. The word “Kazazlık” which refers to the hand-crafting of silk, has lost its significance. Therefore, the bedesten where silk products made and sold has changed into a store where local clothes are sold. The Rızvan Ahmet Pasha Waqf continues to rent out spaces in the Şanlurfa Bedesteni, where users continue to operate stores where they sell goods as local clothes. This study explains the architectural and structural features of Şanlıurfa Bedesten (Kazaz Pazarı) and the place of the building in the bedesten typology.

Keywords:

Bedesten, Traditional Commercial Area, Arasta Type Bedesten,

PDF

___

Aygör, Erkan (2021). “Beyşehir Bedesteni ve Bedestenlerin Plan Etüdü”. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (25), 167-192.
Cezar, Mustafa (1985). Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Demir, Hakan (2022). Şanlıurfa Tarihi Bedesteninin (Kazaz Pazarı) Restorasyon ve Koruma Çalışması. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
Eyice, Semavi (1992). “Bedesten”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA), (5), İstanbul: TDV Yayınları, 302-311.
Güler, Selahaddin Eyyubi (2004). Urfa Tarihi. Şanlıurfa Dersanesi Kültür Yayınları-1. Ankara.
Hasol, Doğan (2019). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. Yem Yayın, İstanbul.
İnalcık, Halil (1997). İstanbul’un İncisi: Bedesten. İktisat ve Din, ed. Mustafa Özel, İstanbul: İz Yayıncılık.
İnan, Kenan (1996). “Bedestenlerin Türk Ticari Mimarisindeki Yeri ve Trabzon Bedesteni”. OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), (7), 119-134.
Karakaş, Mahmut (2012). Şanlıurfa ve İlçelerinde Kitabeler. Konya: Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Kürkçüoğlu, Ahmet Cihat (1993). Şanlıurfa Camileri. Ankara: ŞURKAV Yayınları.
Kürkçüoğlu, Ahmet Cihat (2009). Yıldız Albümleri’nde Urfa. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Yayınları.
Kürkçüoğlu, Ahmet Cihat ve Kürkçüoğlu, S. S. (2011). Şanlıurfa Çarşıları, Hanları ve El Sanatları. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları.
Kürkçüoğlu A.Cihat ve Güler Selahaddin Eyyubi (2010). Tarih ve Turizm Şehri Şanlıurfa. Şanlıurfa: (ŞURKAV) Yayınları, Yayın No:31 Birinci Basım.
Öncel, Fernaz (2007) Geleneksel Ticaret Dokusu İçinde Kayseri Hançerli Sultan Vakfı Bedesteni’nin Koruma Sorunları ve Değerlendirilmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Özdes, Gündüz (1998). Türk Çarşıları. Tepe Yayınları, Ankara.
Özme, Adil (2005). “Urfa (Ruha) Şehir İçi Hanları”. Vakıflar Dergisi, (29), 287-343.