Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Vakıf Taşınmazlarının Mekânsal Dönüşüm Süreçleri: Ankara Örneği

Tarih boyunca çeşitli toplumlarda aynı düşünce temelinde kurulup gelişen ve karşılıksız yardım esa- sına dayanan vakıf kurumu, Türk kültür ve geleneğinde farklı boyutlar kazanmış, 20. Yüzyıla kadarolan süreçte Anadolu coğrafyasının vazgeçilmez unsuru olmuştur. Türkiyede bugün merkezi ve yerelyönetimlerce yürütülmeye çalışılan temel kamu hizmetlerinin pek çoğu, asırlar boyunca bu kurumtarafından sağlanmıştır. Gerek bu hizmetlerin yürütülmesi, gerekse daha başka amaçlarla vakfedilenyapılı/yapısız binlerce taşınmaz, aynı coğrafyadaki mekânsal gelişmenin itici gücünü oluşturmuştur.Bu çalışmanın amacı, Türk vakıflarının mekân boyutunu oluşturan söz konusu taşınmazların Cumhu- riyet tarihi boyunca geçirdiği dönüşüm sürecinin, üst ölçekte tüm Türkiyede alt ölçekte ise BaşkentAnkara özelinde politika ve mekân boyutuyla irdelenmesidir. Tarihsel süreçte, vakıf taşınmazları Cum- huriyet öncesi dönemde temel olarak kamu hizmetlerinin sağlanmasında kullanılırken, erken Cum- huriyet döneminde yeni Başkentin kentsel gelişimindeki en önemli aktörü olmuştur. Günümüzdeise Vakıflar Genel Müdürlüğünün taşınmaz değerlendirme politikalarının etkisiyle yeni bir dönüşümsürecine girmiştir.

Spatial Transformation Processes of Immovable Pious Foundation Properties From the Early Republic to Today: Ankara Case

The pious foundation which is established by the idea of gratuitous aid in various societies through- out history has gained a different dimension in Turkish culture and tradition and has become a vitalcomponent until the 20th century in the Anatolian geography. Many of the basic public services thatare carried out by local and central government have been provided by this institution for centuries.Thousands of structured and unstructured properties of the pious foundations that are consecratedfor various aims have become the driving forces of spatial development of the same geography. Thepurpose of this study is to explicate the transformation process of the Turkish pious foundation prop- erties during the Republican history with its space and policy dimensions, both in Turkey in a generalsense and deeply in Capital Ankara in the local scale. In the historical process, it is observed thatwhile the pious foundation properties had been used for providing mainly the public services of thesocieties before the establishment of the Republic, they acted as crucial actors in the urban develop- ment of the new Capital in the early periods of the Republic. Currently, they have been faced with anew dimension of transformation with the effect of the property evaluation policies of the GeneralDirectorate of Foundations.

PDF

___

ABB, (1993). Bir Zamanlar Ankara, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi. Akgün, S. (1984). Kurtuluş Savaşının Mekânsal Stratejisi ve Ankaranın Başkent Seçilmesi Kararının İçeriği, Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 223- 224. Akgün, N. (1996). Burası Ankara, Ankara: Ankara Kulübü Yayınları. Aktüre, S. (1978). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi, Ankara: ODTÜ Mi- marlık Fakültesi, 1. Baskı. Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi. Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimari Eserleri, İstanbulun Fethi Derneği Neşriyatı. Alada, A. B. (2008). Osmanlı Şehrinde Mahalle, İstanbul: Sümer Kitabevi. Cansel, E. (1988.). Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı, Vakıflar Dergisi, 20: 321-323 Cengizkan, A. (2004). Ankaranın İlk Planı 1924-25 Lörcher Planı, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı-Arka- daş Yayınları, 1. Baskı. Güneri, H., (1977). Vakıf İşletmeleri, Vakıflar Dergisi, 11: 25-47. Halaçoğlu, Y. (1984). Osmanlılarda Vakıf Müessesesi, I. Vakıf Haftası, Ankara: Vakıflar Genel Müdür- lüğü. 98-100. Kandemir, S. (1932). Ankara Vilayeti, Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası. Kayaoğlu, İ. (1977). Vakfın Menşei Hakkındaki Görüşler, Vakıflar Dergisi, 11: 49-56. Köprülü, F. (1974). Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü, Vakıflar Dergisi, 2: 1-32. Kuran, T. (2001). The Provision of Public Goods under Islamic Law: Origins, Impact, and Limitations of the Waqf System, Law & Society Review, 35 (4): 841-897. Öztürk, N. (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Özdemir, R., (1998). 19. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Tankut, G. (1990). Bir Başkentin İmarı: 1929-1939, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi. Tekeli, İ. (1982). Türkiyede Kentleşme Yazıları, Ankara: Turhan Kitabevi. Tunçer, M. (2001). Ankara (Angora) Şehri Merkez Gelişimi 14.-20.yy, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. VGM, (1937). Cumhuriyetten Önce ve Sonra Vakıflar Tarih Kongresi ve Sergisi Münasebetiyle Türk Tarih Kurumuna Takdim Olunan Rapor, İstanbul: Vakıflar Umum Müdürlüğü. VGM, (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Vakıflar, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. VGM, (2000). Emlak İşleri El Kitabı, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. VGM, (2008). Ankara Vakıf Eserleri Müzesi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. Yavuz, Y. (1984). 1923-1928 Ankarasında Konut Sorunu ve Konut Gelişmesi, Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 235-256. Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin 1870-1927, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü-TMMOB Mimarlar Odası Ortak Yayını. Yılmaz, E. (1996). Hukuk Sözlüğü, Ankara: Yetkin Yayınları, 5. Baskı.