Rus İşgalinden Sonra Erzurum ve Van Vilayetlerinde Zirai Problemler ve Bu Problemlere Çözüm Arayışları (1918-1920)
Dört yıl süren Birinci Dünya Savaşı’nın
etkilediği coğrafyalardan biri de hiç şüphesiz Doğu Anadolu’dur. Birinci Dünya
Savaşı’nın ilerlediği yıllarda bölgenin büyük oranda savaş alanına dönüşmesi bölgede
sosyo-ekonomik sorunların ve mekânsal tahribatın daha fazla hissedilmesine
neden olmuştur. Doğu Anadolu’nun jeostratejik ve sosyo-ekonomik açıdan önemli
vilayetleri Erzurum ve Van ise, söz konusu sorunlardan ve tahribattan nasibini
fazlasıyla almıştır. Diğer doğu vilayetlerinden farklı olarak her iki vilayetin
hem Rus işgaline hem de Ermeni zulmüne maruz kalması, yaşanan problemlerin çözümünü
bir hayli zorlaştırmıştır.
Savaş ve işgal yılları sonrasında, vilayetlerdeki
yaşamın normale dönmesi için gereken faaliyetler içinde en hayati olanı zirai
faaliyetler olmuştur. Vilayetlerin yöneticileri zirai faaliyetlerdeki
sorunların çözümünü diğer sorunlardaki gibi kolayca zamana yayma imkanı
bulamamıştır. Ziraat meselesi iaşe
temininde sürekliliğin belirleyicisi olduğundan, Erzurum ve Van’a atanan
valiler için ziraatla ilgili konular hep öncelikli olmuştur.
Bu kapsamda işgalin bittiği 1918 yılında
iki vilayetin zirai durumu ve ziraatında yaşanan problemlerin araştırılması
önemlidir. “Zirai faaliyetlerin yeniden başlaması ve geliştirilmesi için
merkezi-yerel ve askeri idarenin tutumu nasıldır?”, “Ziraatın geliştirilmesinde
en fazla uğraş gerektiren konu nedir?”, “Problemlerin
halledilmesinin önündeki engeller nelerdir?”,
sorularına arşiv kayıtları ve dönemin kaynakları temelinde cevap aranmıştır.
Agricultural problems and seeking for a solution to these problems after the Russian invasion in the Provinces of Erzurum and Van
There is no doubt that Eastern Anatolia
is among the geographical regions which was affected during I. World War that
lasted four years. Socio-economic problems and spatial destruction were felt
widely because major part of the region was used as a battlefield, especially
in last years of the war. Erzurum and Van, important provinces of Eastern
Anatolia in terms of geostrategy and socio-economy, were affected by such
socio-economic problems and destruction on a large scale. Erzurum and Van
differ from other Eastern Anatolia provinces in that other Eastern Anatolia
provinces was occupied by only Russia whereas Erzurum and Van not only was
occupied by Russia but also was exposed to persecution of Armenian, which made
harder solving the problems in Erzurum and Van.
After the year of war and invasion,
agricultural activity is one of the most important activities to return the
life in Erzurum and Van to normal. The directors of Erzurum and Van could not
have plenty of time to solve the problems of agricultural activities unlike
other activities. Agricultural issue, determinant of continuity of food supply,
was primary for the governors who was assigned to Erzurum and Van.
In this context, it is crucial to research
these two province's agricultural situation and problems of
agricultural activity in 1918 when the invasion ended. Based on archive records
and sources of the era, answers were searched for the questions like; Which
attitude did central-local and military government have in order to start again
and develop the agricultural activity? What is the most onerous topic to
develop agriculture? What was the obstacles which prevent problems from being
overcame?
Keywords:
Erzurum, Van, Seed, Agriculture,
___
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA DH.ŞFR BOA DH-İ-UM-EK BOA İ.DUİT BOA MV. BOA BEO BOA DH.İ.UM BOA DH-SN-THR
- Süreli Yayınlar Albayrak Gazetesi İler Gazetesi Tanin Gazetesi A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Düstur, II. Tertip, XI, Erişim 02/08/2017 https://acikerisim.tbmm.gov. tr/xmlui/handle/11543/71 Düstur, II. Tertip, X, Erişim 02/08/2017 https://acikerisim.tbmm.gov. tr/xmlui/bitstream/handle/11543/71/199609316-c10.pdf?sequence=10& isAllowed=y
- Kitaplar Akçora, Ergünöz, Van ve Çevresinde Ermeni İsyanları (1896-1946), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1994 Altınay, Ahmet Refik, Kafkas Yollarında, Yayına Hazırlayan, Ahmet Tavan, İzmit 2012 Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, Cilt III 1914-1922, Remzi Kitapevi, İstanbul 1972 Karabekir, Kazım, “İstiklal Harbimiz” II, Emre Yay. İstanbul 1995 Kıranlar, Safiye, “Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923)”, TTK yay. Ankara 2013 Küçükuğurlu, Murat, “Erzurum Belediye Tarihi-1 Osmanlı’dan Cumhuriyet’e (1866-1930)”, Dergah Yayınları, İstanbul 2008 Müderrisoğlu, Alpekin, “Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1990 Öğün, Tuncay, “Kafkas Cephesinin I. Dünya Savaşındaki Lojistik Desteği””, Ankara 1999 Öğün, Tuncay, Unutulmuş Bir Göç Trajedisi Vilayat-ı Şarkiye Mültecileri (1915-1923)” , Ankara 2004 Selvi, Haluk, “Milli Mücadele'de Erzurum (1918-1923)”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2000
- Makale ve Tezler Akgümüş, Dilek, Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşında Van ve Çevresinde Asayiş Problemleri, İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011 Akıncı, Emre, Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun Finansmanı ve Savaşan Diğer Devletlerle Karşılaştırılması, İ.T.Ü. Sos. Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009 Çavdar, Necati, Birinci Dünya Harbi Sonunda İstanbul’da Kömür Kıtlığı ve Buna Bağlı Sıkıntılara Çözüm Arayışları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 30(89) Temmuz (2014) Çevik, Mehmet, "1918’den Sonra Van’da Ermenilik Faaliyetleri", Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Van,1990 Çevik, Mehmet, “Milli Mücadelede Van”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun 1995 İpek, Nedim, “Birinci Dünya Savaşında Karadeniz ve Doğu Anadolu’da Cereyan Eden Göçler”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 12, Sayı 1 Kaya, Erol, “I. Dünya Savaşında Erzurum ve Çevresinden Göç Eden Müslümanların Dönüşleri ve İskanları”, Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 1993 Kaya, Erol, “I.Dünya Savaşında Erzurum Mültecileri”,23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum, I. Uluslar arası Sempozyumu (23-25 Temmuz 2002) Yayına Haz. Yavuz Aslan, Salim GÖKÇEN, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Ankara 2003 Öncü, Ali Servet, “1908-1923 Yılları Arasında Erzurum Vilayeti’nin İdari ve Sosyo Ekonomik Durumu”, Atatürk Üniversitesi / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2006 Sarı, Mustafa, “Osmanlıdan Cumhuriyete Bir Devlet Adamı: Haydar(Vaner) Bey”, Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2004 Selvi, Haluk, “Milli Mücadelede Van’da Valiler Sorunu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Sayı: 136, Ocak - Şubat (2002) Selvi, Haluk, “Mondros Mütarakesi’nden Sonra Vilâyât-ı Şarkıyye’de Nüfus”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Cilt: XVII / Temmuz (2001) Sayı: 50 Tosun, Ulvi Ufuk, “Erzincan ve Erzurum’da Ermeni Vahşeti (1918)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2015) 19 (1): 1-20, Erzurum Yüksel, Mevlüt, “I. Dünya Savaşı’nda Erzurum’un İlk İşgal Günleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 37 Erzurum (2008)
- ISSN: 2149-9535
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Serkan YAZICI