Hâlid-i Bağdâdî’nin Son Halifesi Kastamonulu Ahmed-i Siyâhî - Hayatı, Eseri ve Vakfiyesi -

Ahmed-i Siyâhî, XIX. yüzyılda Kastamonu’nun yetiştirdiği âlim sûfîlerdendir. Osmanlı döneminde Kastamonu’da pek çok tarikat temsil edilirken Nakşîlik’in Hâlidiyye kolu ise Ahmed-i Siyâhî olarak şöhret bulmuş olan Şeyh Hacı Ahmed Ziyaeddin Efendi tarafından bu şehrin irfan hayatına dahil edilmiştir. Kastamonu, Amasya ve Çorum’da dönemin önde gelen hocalarından okuyup icâzetler almış, “hadis hâfızı” denilecek derecede hadis ilminde derinleşmiş olan Siyâhî, bir mürşid arayışına da girmiştir. Halvetî büyüklerinden Çerkeşî Mustafa Efendi kendisini Hâlid-i Bağdâdî’ye yönlendirmiştir. Hacca giderken Şam’da Hâlid-i Bağdâdî ile görüşen Siyâhî ona intisab etmiş, beraber Hicaz’a gitmişler ve kendisinden hilâfetnâme alarak memleketine dönmüştür. Bazı kayıtlarda Hâlid-i Bağdâdî’nin son halifesi olduğu bildirilen Siyâhî’nin hayatı, tesis ettiği dergâhı ve bu dergâhta kurduğu kütüphanesi ile bütün bunlara dair oluşturduğu vakfiyesi bu çalışmada ele alınacaktır. Ayrıca tespit edilen tek eseri ile oğlu Seyyid Ahmed-i Hicâbî’ye verdiği icâzetnâme/vasiyetnâme tanıtılacak, ekolünün kendisinden sonraki serencâmı hakkında özet bilgi verilecektir.

Kastamonulu Ahmed-i Siyâhî, the Last Khalifa of Hâlid-i Bagdâdî: His Life, Work and Endowment

Ahmed-i Siyâhî was one of the scholar-sufis of Kastamonu in the nineteenth century. In Ottoman era, there were many sufi orders represented in Kastamonu and Khalidiyya sub-order of Naqshbandiyya was introduced to the irfan/wisdom life of this city by Sheikh Hacı Ahmed Ziyaeddin Efendi, renowned as Ahmed-i Siyâhî. He received ijazats from prominent scholars of that era in Kastamonu, Amasya and Çorum, steeped himself in hadith science as he was called “hadith hafiz”, and he was in search of a murshid as well. Çerkeşî Mustafa Efendi, one of the leading sheikhs of Khalwati sufi order, directed him to Hâlid-i Bağdâdî. In hajj trip, Siyâhî met with Hâlid-i Bağdâdî in Damascus and submitted to him, they went together to Hijaz and he took hilafetnâme from him, then came back to his hometown. In this study, we will investigate the life of Siyâhî, mentioned as the last khalifa of Hâlid-i Bağdâdî in some archives, the dervish lodge which he established, the library that he set up in the lodge and all his endowments regarding these. Furthermore, we will introduce his only work and the icazetnâme/vasiyetnâme (diploma/testament) that he gave to his son Seyyid Ahmed-i Hicâbî, and will give summary information about his ecole/school after him.

Keywords:

Ahmed-i Siyâhî, Kastamonu, Naqshbandiyya, Khalidiyya Kırkçeşme Khalidiyya Dervish Lodge,

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ.MVL, 223/7549. Dergâh-ı Hâlidiyye-i Nakşbendiyye Vakfiyesi, Kastamonu Şer’iyye Sicili, nr. 121, s. 13-16. Dergâh-ı Hâlidiyye-i Nakşbendiyye Vakfiyesi, Mustafa Gezici. Dergâh-ı Hâlidiyye-i Nakşbendiyye Vakfiyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter nr. 583, s. 59, sıra: 47. İstanbul Müftülüğü Meclis-i Meşâyih Defterleri, nr. 1770, s. 215 (13 Şaban 1309/13 Mart 1892). İstanbul Müftülüğü Meclis-i Meşâyih Defterleri, nr. 1777, s. 34 (20 Zilkâde 1327/3 Aralık 1909). İstanbul Müftülüğü Meşihat Defterleri, nr. 1762, s. 172/164, mazbata nr. 38 (19Zilhicce 1303/18 Eylül 1886). İstanbul Müftülüğü, Meclis-i Meşâyih Defterleri, nr. 1771, s. 83 (4 Cemâziyelâhir 1310/24 Aralık 1892). İstanbul Müftülüğü, Meclis-i Meşâyih Defterleri, nr. 1772, s. 35 (26 Zilhicce 1311/31 Mayıs 1894). İstanbul Müftülüğü, Meclis-i Meşâyih Defterleri, nr. 1772, s.173 (6 Zilhicce 1311/10 Haziran 1894). Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi, 17 medrese, Dergâh ve Diğer Kütüphanelerden Gelen Defterler, nr. 58/1-14. Merdoğlu/Hibetullah/Hacı Ahmed Efendi Medresesi Vakfiyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter nr. 632, s. 41, sıra 31. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Şahsiyet Kaydı, 204/116/938. 2. Kitaplar Abdülmecid el-Hânî, el-Kevâkibü’d-Dürriyye ale’l-Hadâiki’l-Verdiyye fî Ecillâi’s-Sâdeti’n-Nakşibendiyye, thk. Muhammed Hâlid Harse, Dımaşk : Dârü’l-Beyrûtî, 1997/1417. Abdülmecid el-Hânî, el-Hadâikü’l-Verdiyye fî Hakâiki Ecillâi’n-Nakşbendiyye, Dimeşk : Câmiu’d-Dervîşiyye, 1306/1886. Ahmed-i Siyâhî, Risâle-i Haddâdîzâde, Kastamonu Halk Kütüphanesi, Hâlidiyye Koleksiyonu, nr. 394. Demircioğlu, M. Ziyaeddin, Kastamonu Evliyaları, Kastamonu : Doğrusöz Matbaası, 1957. Demircioğlu, Ziya, Kastamonu Valileri, Kastamonu : Doğrusöz Matbaası, 1973. Erkoç, Ethem, Fahrü’l-Muhaddisin Yusuf Bahri Efendi, Çorum : [y.y.], 2003. Erünsal, İsmail E., Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara : Türk Tarih Kurumu, 2008. M. Zühdi, Tahassür: Kastamonu Ecille-i Ulemâ ve Meşâyihinden Şeyh Ahmed Siyâhî Hazretleriyle Mahdûm-ı Mekerremleri Şeyh Seyyid Efendi Hazretlerinin Tercüme-i Hâlini Hâvîdir, İstanbul : K. R. Matbaası, 1308. M. Zühdü, Tehassür: Ahmed Siyahi (k.s) ve Oğlu Seyyid Ahmed Hicabi (k.s.) Hazretleri (hz. Muzaffer Ertaş, Kemal Topçu), Kastamonu : Ayvatoğlu Ofset, 1996. Mehmet Behçet, Kastamonu Âsâr-ı Kadîmesi, Ankara : Maarif Vekâleti Hars Dairesi, 1341. Ünalan, Hacer Sibel, Anadolu’daki Türk Kütüphaneleri, İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012. Zengin, Ahmet Yaşar, Kastamonu Velileri, İstanbul : Çetin Matbaacılık, 2003. 3. Makaleler Akis, Metin, “Kastamonu Vakfiyelerine Göre Kastamonu’da Bulunan Medreseler”, III. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu: Kastamonu’da İlmî Hayat ve Kastamonu Âlimleri, 6-8 Mayıs 2016, Kastamonu, s. 295-309. Alikılıç, Dündar, “Üsküdar’ın Manevî Mimarlarından Bir Mutasavvıf: Abdülfettâh-ı Akrî”, Üsküdar Sempozyumu II (12-13 Mart 2004), İstanbul, 2005, II, 588-590. Azamat, Nihat, “Çerkeşî Mustafa Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993, VIII, 272-275. Birinci, Ali, “Ahmet Mahir Efendi’nin Hayatı ve Eserleri”, Tarihin Alacakaranlığında: Meşâhir-i Meçhuleden Birkaç Zat-2, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010, s. 74-97. Çelebi, Ercan, “Seyyid Ahmet Hicabi Hazretlerinin (K.S) (1826-1889) İcâzetnâmesine Göre: Yetişmesi ve Almış Olduğu Eğitim”, II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu Tebliğleri (4-6 Mayıs 2014), Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu, 2014, s. 389-396. Eren, Mehmet, “Çorum’daki İlmî Hayata Önemli Katkısı Olan Bir Osmanlı Âlimi: Yûsuf Bahrî”, Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu (23-25 Kasım 2007), I-II, Çorum : Çorum Belediyesi Yayınları, 2008, I, 413-437. Eren, Mehmet, “Osmanlı Muhaddislerinden Yûsuf Bahrî’nin Çalışmaları”, İstem, Yıl: 7, sy. 13 ([2009], s. 157-180. Ertaş, Muzaffer, Kemal Topçu, “Tehassür’ün Yazarı Merhum Mehmed Zühdü Efendi’nin Hayatı ve Bazı Menkıbeleri”, Tehassür, M. Zühdü (haz. Muzaffer Ertaş, Kemal Topçu), Kastamonu, 1996, s. 6-13. Haksever, Ahmet Cahid, “Çorum’da Halvetîliğin Tarihî Süreci ve Yusuf Bahrî”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 9 [2008], sy. 22, ss. 103-136. Öztürk, Mehmet, “Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi ve Yazma Eserler”, III. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu: Kastamonu’da İlmî Hayat ve Kastamonu Âlimleri, 6-8 Mayıs 2016, Kastamonu, s. 283-294. Seçgin, Nuri, “Eminönü/Hocapaşa Safvetî Tekkesi”, Sanat Tarihi Yıllığı, sy. 25 (2016), s. 149-186. Süleyman Kaya, “Para Vakıfları Üzerine”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt: 1, sy. 1 (2003), s. 189-203. Türer, Osman, “Hânî, Abdülmecîd b. Muhammed”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997, XVI, 29-30. Yılmaz, Mehmet Serhat, “Kastamonu Medrese ve Dergâh Kütüphanelerindeki Yazma ve Basma Eserlerin Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesine Devri”, III. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu: Kastamonu’da İlmî Hayat ve Kastamonu Âlimleri, 6-8 Mayıs 2016, Kastamonu, s. 276-282. Yılmaz, Mehmed Serhat, Mustafa Gezici, “Şeyh Ahmed Siyahî/Hâlidî Dergâhı Vakfiyesi ve Kütüphanesi”, II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu Tebliğleri (4-6 Mayıs 2014), Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu 2014, s. 291-301. Yılmaz, Necdet, “Kırkçeşme Nakşî-Hâlidî Dergâhı: Dergâh Kütüphanesi ve Eserleri”, II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu Tebliğleri (4-6 Mayıs 2014), Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu 2014, s. 321-329.