Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi’nde Bulunan Mushaf-ı Şerîf’lerin Serlevha Bezemelerinden Örnekler

Osmanlı hâkimiyeti döneminde Manisa Şehri, Osmanlı şehzadelerinin dil, sanat ve devlet yönetimi gibi konularda eğitim gördükleri üretim, ticaret, kültür ve sanat merkezlerinden birisiydi. Manisa’da camiler, medreseler, imaretler, çarşı, hamam gibi pek çok mimari eser yaptıran padişahlar ve saray ileri gelenleri, ayni zamanda bu camilere sanat değeri yüksek olan Mushaf’lar da vakfetmişlerdir. Bu Mushaf’lardan pek çoğu bugün, Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi Müdürlüğü’nde korunmaktadır. Kütüphane’de XIV-XX. yüzyıllar arasına tarihlendirilen 50 adet Mushaf-ı Şerif ve üç adet eczâ-i cüz bulunmaktadır. Kur’an-ı Kerîm’e verilen önemin gösterilmesi açısından, hattatlar en güzel yazılarını bu kutsal kitap için yazmışlar, müzehhibler zahriye (takdim), serlevha (baş sayfa) ve hâtime sayfaları ile sûre ve cüz başlarını, gülleri ve noktaları motiflerle özenle bezemişler, mücellidler de yaptıkları ciltlerde bütün ustalıklarını sergilemişlerdir. Bu yazıda, Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi Müdürlüğü’nde bulunan dört adet Mushaf-ı Şerif, hazırlandıkları dönemlerin tezhip özelliklerini yansıtmaları açısından örnek olarak seçilmiş, Mushaf-ı Şeriflerin bezemeli bölümleri hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, serlevha bezemeleri motif, renk ve desen açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yazma, Mushaf-ı Şerif, Serlevha, Tezhip, Bezeme

Samples From Heading Ornaments Of Mushaf-ı Şerif (The Korans) In The Manuscripts Library Of Manisa

The Manisa City was one of production, commerce, culture and art centers where the Ottoman Sultans’ sons had been educated in the areas of language, art and state management during Rule of the Ottoman. Sultans and notables of the palace who had many architectural works such as mosques, madrassas, aims houses, bazaars, baths made, in the same time, had devoted the Korans with high artistic value to these mosques. Today, many of such Korans are preserved in the Manuscripts Library Directorate of Manisa. Three each of 53 Korans in the library which had been dated to the XIV-XXth centuries had been bound as fascicles. In this article, four Korans in the Manuscripts Library Directorate of Manisa are selected as samples. The calligraphers had written their best calligraphies on the Korans, the illuminators had decorated introduction, heading and epilogue pages carefully with motifs, the bookbinders had showed their proficiency on the binds in terms of indicating importance of the Quran. in terms of reflecting the illumination features of the periods and examined heading ornaments of the Korans from the points of motifs, colour and design.

Keywords:

Manuscript, the Koran, Heading, Illumination, Ornament,

PDF

___

Akbaş, M.- Öztekin, V.-Tansı, Ü.- Taşkapılıoğlu, M. (1991), Tezhip Sanatında Tığ, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Başkanlığı Yayınları Katalog Dizisi:1, Ankara.
Aksu, H. (1999), “Türk Tezhip Sanatında Süsleme Unsurları”, Osmanlı (Kültür ve Sanat), Yeni Türkiye Yayınları, Cilt:11, Ankara, 131-145.
Arseven, C. E. (Tarihsiz). Türk Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul. Birol, İ. A.-Derman, Ç. (1991), Türk Tezyînî Sanatlarında Motifler, Kubealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı Yayınları, İstanbul.
Derman, F. Ç. (1999), “Osmanlı Asırlarında Üslûp ve Sanatkârlarıyla Tezhip Sanatı”, Osmanlı (Kültür ve Sanat),Cilt:11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. 108-119.
Derman, Ç. (2002), “Mesnevî Tezhîbine Müstesnâ Bir Örnek”, Birinci Uluslar arası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, 19-21 Aralık 2001-Manisa Mevlevîhânesi, Celal Bayar Üniversitesi Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi, CBÜ Yayınları, Manisa,189-203.
Derman, Ç. (2009), “Tezhip Sanatında Kullanılan Terimler, Tabirler ve Malzeme”, Hat ve Tezhip Sanatı, Editör Ali Rıza Özcan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 525-535.
Duran, G. (1999), “18. Yüzyıl Müzehhip, Çiçek Ressamı ve Lâke Üstâdı Ali Üsküdâri”, Osmanlı (Kültür ve Sanat),Cilt:11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 126-130.
Güney, G. (2010), “Manisa İl Halk Kütüphanesi’ndeki Mushaf-ı Şerif Ciltlerinden Örnekler”, IV. Uluslararası Türk Kültürü ile Sanatları Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 02-07 Kasım 2009, Kahire/Sharm El Sheikh, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Konya, 561-5
İrez, F. (1990), “Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki Rokoko Süslemenin Batılı Kaynakları”, Topkapı, Yıllık:4, Topkapı Sarayı Müzesini Sevenler Derneği Yayınları, İstanbul, 21-54.
Karagöz, S. (1974), Manisa İli Kütüphaneleri, Manisa İli Merkez Kütüphaneleri Koruma Derneği Yayınları:1, Ankara.
Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi Müdürlüğü, MHK 931; MHK 9420; MHK 3158; MHK 574.
Özen, M. E. (1998), Türk Cilt Sanatı, T. İş Bankası Yayınları No: 377 Sanat Dizisi:57, Ankara.
Özen, M. E. (1985), Yazma Kitap Sanatları Sözlüğü, İstanbul Üniversitesi Yayınları (Fen Fakültesi Döner Sermaye işletmesi), İstanbul.
Özönder, H. (2003), Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü, Sebat Ofset Matbaacılık, Konya.
Pekpelvan, B. (2010), “Manisa İl Halk Kütüphanesi’nde Bulunan 9424 Envanter Nolu Mushaf-ı Şerifin Tezhip Sanatı Açısından Değerlendirilmesi”, IV. Uluslar arası Türk Kültürü ile Sanatları Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 02-07 Kasım 2009, Kahire/Sharm El Sheikh, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Konya, 551-5
Su, K. (1982), Manisa Yöresinde İşgal Avcıları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 509, Kültür Eserleri Dizisi: 21, Ankara.
Tanındı, Z. (2003), “Kitap ve Tezhibi”, Osmanlı Uygarlığı, Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 865-891.
Tanındı, Z. (1999), “Osmanlı Sanatında Cilt”, Osmanlı (Kültür ve Sanat), Cilt:11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 103-107.
Uluçay, M. Ç. (1946), Manisa Ünlüleri, Manisa Lisesi Yayınları:2, Manisa.
Ülker, M. (1997), “Delailü’l-Hayrât”, Antik-Dekor, Sayı: 38, Antik AŞ. Yayınları, İstanbul, 128-130. www.turkislamsanatlari.com