ESBÂB-I NÜZÛL BAĞLAMINDA ELESTÜ Bİ RABBİKÜM KÂLÛ BELÂ MÎSÂKININ KEYFİYET ANALİZİ
Bu çalışmada Araf sûresi 172. âyette bahsedilen mîsâk (söz alma) konusu incelenmiştir. Tefsir kaynaklarında âyetin yorumlanması ile ilgili iki farklı yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan birincisi rivayet merkezli yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre burada zikredilen mîsâk insanlar yaratılmadan önce ruhlar âleminde alınmıştır. Dirayet merkezli yaklaşıma göre ise bu insanların Allah’ı bilip tanıma kapasitesine sahip olduğunu gösteren temsili bir anlatımdır. Kanaatimizce Hz. Peygamber’e karşı muhalefetin şiddetlendiği bir zaman diliminde indirilen bu âyetin peygamberlik ve vahiy bağlamında anlaşılması daha isabetli bir yaklaşımdır. Burada Hz. Peygamber’i müşriklere karşı teskin etme hedeflenmekte ve onun tarih boyunca cereyan eden bir geleneğin, peygamberlik ve vahiy geleneğinin bir takipçisi olduğu, onun karşılaştığı eleştiri ve muhalefetle ondan önce gönderilen bütün peygamberlerin de karşılaştığı vurgulanmaktadır. İster rivayetler bağlamında isterse temsili bir anlatım olarak kabul edelim; âyetin Hz. Peygamber ve Müslümanların zor günler geçirdiği bir dönemde bugün bizlerin bile anlamakta zorlandığı bir mana ve mefhumdan söz etmesi hikmetten uzak bir durumdur. Âyetin tarihsel süreç içinde vahiy ve peygamber gönderilmesi ile ilgili olduğu, somut bir gerçekliğe delalet ettiği hemen sonra gelen ve Allah’ın âyetleri kendisine geldiği halde ondan yüz çeviren bir kişinin kıssası anlatılarak teyit edilmektedir. Biz bu çalışmada mîsâk almanın peygamberler gönderilmek suretiyle gerçekleştiğini ve âyetin literal yapısının da buna delalet ettiğini ispatlamaya çalıştık.
Anahtar Kelimeler:
Tefsir, Esbâb-ı nüzul, Mîsâk, Kâlû belâ, Elest Bezmi
___
- Altuntaş, Mehmet. “Kur’an’da Peygamberlere Gönderilen ‘Suhuflar/Kitaplar’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies11/12 (2016): 1-24. Altuntaş, Mehmet. “İşârî Tefsir Ve Cemal Halvetî’nin Fâtiha ile Fîl-Nâs Sûrelerine İlişkin İşârî Yorumları”. Uluslararası Amasyalı Âlimler Sempozyumu, (Amasya, 21-23 Nisan 2017). Ed. Şuayip Özdemir – Ayşegül Gün 223-234. Ankara: KIBATEK, Aralık 2017. Ay, Mahmut. Kur’an Kıssalarını Sîret Bağlamında Okumak -Hz. Mûsa Kıssası Örneği. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.Gürkan, Salime Leyla. “Mîsâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 172-173. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.Halefullah, Muhammed Ahmed. Kur’an’da Anlatım Sanatı el-Fennu’l-Kasasî. Trc. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002. Hasîrîzâde, Elif Efendi. “Zürriyyetün”, En Nuru’l Furkan Fî Şerhi Lugati’l-Kur’an. 1:416-417. Yayına Hazırlayanlar. Mustafa Koç. Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2015.İbn Manzur, Ebû’l- Fazl Cemâluddin Muhammed b. Mükerrem. “Zhr”, Lisânü’l-Arab. 4: 598-609. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. İsfahânî, Râğıb. “Zhr”, el- Müfredât fî Elfâzi’l-Kur’an. 1: 540-541. Beyrut: Dâru’ş-Şamiyye, 2002.Mevdûdi, Ebu’l-Âla. Tefhîmu’l-Kur’an. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Thk. Ahmed Ferid. Beyut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.Özafşar, Mehmet Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.Özsoy, Ömer. Kur’an ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitâbiyat, 2004.Özsoy, Ömer. “Vahiy Geleneği Bağlamında İkiz Doğum Olarak Kur’an Vahyi: Kuran Metni ve Kurucu Ümmet”. Kur’an Çalışmaları Vakfı Sempozyum Dizisi 2, (İstanbul: Ekim 2017): 215-226. Öztürk, Mustafa – Ünsal, Hadiye. Kur’an Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.Öztürk, Mustafa. Kur’an Kıssalarının Mahiyeti. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.Öztürk, Mustafa. Kur’an, Vahiy, Nüzûl. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.Öztürk, Mustafa. Tefsirin Halleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013. Öztürk, Mustafa .“Kur’an Hükümlerinin Tarihsel ve Yerel Bağlamı: Cahiliye Devri Arap Toplumunda Ahval-i Şahsiyye Hukuku Örneği”, Birey ve Toplum: Altı Aylık Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (2011): 43-104.Sofuoğlu, M. Cemal – Şener, Abdulkadir – Yıldırım, Mustafa. Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meali. İzmir: TDV Yayınları, 2016. Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Camiu‘l- Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’an. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999. Ünsal, Hadiye. Erken Dönem Mekkî Sûrelerin Tahlili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.Zemahşerî, Ebu’l Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşaf an Hakâiki Ğavamidi’t-Tenzil. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: İsmail ŞİMŞEK