DAMAD EFENDİYE GÖRE FIKHÎ VE USÛLÎ KAİDELERLE DELİLLENDİRME

Damad Efendi, “Mecmaʿu’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur” isimli eserinde Hanefi fıkıh metinlerini bir araya getiren, farklı görüşleri ilmî bir metotla tahlil ve tahkik eden Hanefi bir fakihtir. Bunların yanı sıra o, eserinde birçok fıkıh ve usûl kaidesine yer vermiştir. Fıkıh usûlüne dair kaleme alınan eserlerde yaygın olarak kullanılan uslûp, usûl kaidesi nakledildikten sonra ilgili kaidenin furû meseleler ile desteklenmesi şeklindedir. Bu açıdan bakıldığı zaman Mecmaʿu’l-Enhur eserinde Damad Efendi’nin de usûlcü kimliği ön plana çıkmaktadır. Müellif söz konusu eserde şerh, tadkîk, takvîm ve tercih aşamaları ile Hanefi fıkhına ait furû meseleleri ele almıştır. Damad’ın eserini değerli kılan bir diğer husus eserin aslını teşkil eden Mülteka’l-Ebhur’un temel metinler kabul edilen Kudûrî, Muhtâr, Kenz ve Vikâye metinlerinden oluşmasıdır. Mecmaʿu’l-Enhur, aslında fıkhî bir eserdir. Ancak bu eser dikkatlice incelendiği zaman eserin usûl alanındaki yeterliliği de anlaşılmaktadır. Damad, meseleleri ele alırken usûle dair tartışmalara da yer vererek aynı meseleyi fıkıh ve usûl zemininde ele almaktadır. O, furû meseleleri usûl ve fıkıh kaideleri ile desteklemesi ile Hanefilerin genelinde görülen yaklaşımdan farklı bir duruş sergilemektedir. Bu noktadan hareketle Damad’a göre fıkıh ve usûl kaidelerinin şer’î bir delil niteliği taşıdığı tespiti yapılabilir.

The inference of jurisprudence and fundamental principles according to Damad Effendi

Damad Effendi is a Hanafi jurist who compiled the texts of Hanafi jurisprudence in his book, Majma` al-Anhar explaining the forum of al-Abhar, and he achieved the sayings in a scientific way. It has many branches, and Damad Effendi had a share of this honor as he collected the branches of the Hanafi school with explanation, scrutiny, evaluation and weighting. It is a book of jurisprudence, but the study of this book finds in its hands the principles of jurisprudence that may be complete, and two books in a book that is not free of the fundamental disagreement between the schools, indicating that Damad has a deep fundamentalist soul that helped in understanding the branches and assets in the same issue. So Damad followed a method that contradicts the Hanafi approach, which is inferring the branches with issues and rules of fundamentalism and jurisprudence. This is evidence that he considers the jurisprudential and fundamental rules as a legal evidence based on them, and although his book is jurisprudence, his fundamentalist thought was mentioned in his book of jurisprudence. The rules were collected and compared with the Hanafi approach, and the conclusion was reached on the issue.

___

  • الآمدي، أبو الحسن سيد الدين علي بن أبي علي بن محمد بن سالم الثعلبي، الإحكام في أصول الأحكام، تحقيق: سيد الجميلي، (بيروت: دار الكتاب العربي 1404هـ)، ط1.
  • الباحسين، يعقوب بن عبد الوهاب، المفصل في القواعد الفقهية، تقديم: عبد الرحمن بن عبد العزيز السديس، (الرياض: دار التدمرية 2011م)، ط2.
  • البخاري، محمد بن إسماعيل أبو عبدالله الجعفي، الجامع الصحيح المختصر، تحقيق: مصطفى ديب البغا، (بيروت: دار ابن كثير 1987)، ط3.
  • التفتازاني، سعد الدين مسعود بن عمر الشافعي، شرح التلويح على التوضيح لمتن التنقيح في أصول الفقه، تحقيق: زكريا عميرات، ط1، (بيروت: دار الكتب العلمية 1996م)، ط1.
  • تَقِيّ الدِّين السُّبْكي، شيخ الإسلام علي بن عبد الكافي بن علي بن تمام السبكي الأنصاري الخزرجي، أبو الحسن، الإبهاج في شرح المنهاج (شرح على منهاج الوصول إلى علم الأصول للقاضي البيضاوي المتوفى سنة 685 هـ)، دراسة وتحقيق: أحمد جمال الزمزمي، نور الدين عبد الجبار صغيري، رسالة دكتوراه، (دبي: دار البحوث للدراسات الإسلامية وإحياء التراث 2004م)، ط1.
  • الجراعي، تقي الدين أبي بكر بن زايد المقدسي الحنبلي، شرح مختصر أصول الفقه، رسالة ماجستير، دراسة وتحقيق: عبد العزيز محمد عيسى، عبد الرحمن بن علي الحطاب، محمد بن عوض رواس، (الكويت: لطائف لنشر الكتب والرسائل العلمية الشامية د. ت)، ط1.
  • الجرجاني، علي بن محمد بن علي الزين الشريف، التعريفات، تحقيق: ضبطه وصححه جماعة من العلماء، (بيروت: دار الكتب العلمية 1983م)، ط1.
  • الحاكم، أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني المعروف بابن البيع، المستدرك على الصحيحين، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، (بيروت: دار الكتب العلمية 1990م)، ط1.
  • حمد بن حمدي الصَّاعِديٍ، لا مساغ للاجتهاد مع النص وعلاقتها بمحل الاجتهاد، (بيروت: دار الكتب العلمية د. ت).
  • الحموي، أحمد بن محمد مكي، أبو العباس، شهاب الدين الحسيني الحنفي، غمز عيون البصائر في شرح الأشباه والنظائر، (بيروت: دار الكتب العلمية 1985م)، ط1.
  • الدارقطني، أبو الحسن علي بن عمر بن أحمد بن مهدي بن مسعود بن النعمان بن دينار البغدادي، سنن الدارقطني، تحقيق وضبط وتعليق: شعيب الارنؤوط، حسن عبد المنعم شلبي، عبد اللطيف حرز الله، أحمد برهوم، (بيروت: مؤسسة الرسالة 2004م)، ط1.
  • داماد أفندي، عبد الرحمن بن محمد بن سليمان الكليبولي، مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر، تحقيق وتخريج: خليل عمران المنصور، (بيروت: دار الكتب العلمية 1998م)، (د. ط).
  • الدَّبوسي، أبو زيد عبد الله بن عمر بن عيسى الحنفي، تقويم الأدلة في أصول الفقه، تحقيق: خليل محيي الدين الميس، (بيروت: دار الكتب العلمية 2001م)، ط1.
  • الراغب الاصفهاني، أبو القاسم الحسين بن محمد، المفردات في غريب القران، تحقيق: محمد سعيد كيلان، (مصر: مطبعة مصطفى البابي الحلبي 1961)، (د. ط).
  • الزركشي، أبو عبد الله بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر، البحر المحيط في أصول الفقه، (بيروت: دار الكتب العلمية 2000م)، (د. ط).