Câhiliyye Şâirlerinin Perspektifinden Fil Hâdisesi

Milletlerin târihinde bazı hâdiseler sebep ve sonuçları itibariyle toplumun belleğine kazınmış ve canlılığını uzun süre devam ettirmiştir. Olayın bıraktığı iz fert ve toplum bazında farklı yansımalar yaparak çeşitli yorumlarla bir sonraki nesillere taşınmıştır. Fil hâdisesi de bu anlamda Arap yarımadasında vuku bulan önemli olaylardan biridir. Olayın meydana geldiği zaman dilimi ve sonrasındaki etkileri, dönemin söz ustalarının dilinde gündeme taşınmıştır. Her ne kadar fil hadisesi K. Kerimde son derece veciz bir biçimde anlatılmış olsa dahi biz olayın görgü şahitlerinin duygu ve düşüncelerini kendi perspektiflerinden aktarışlarını, özellikle de cahiliye kültür ve algısının yansımasını göstermesi bakımından anlamaya değer bulduk. Bizzat olaya işaret eden beyitleri edebi yönden ve aynı zamanda şairinin ruh dünyasına etkisi açısından anlamaya çalışarak bir nebze de olsa, olayı o günün gözüyle aktarmış olduk.

Anahtar Kelimeler:

Fil hâdisesi, Câhiliyye, Şâir, Şiir, Ebrehe

PDF

___

Kur’ân-ı Kerîm
Abdullâh Abdu’l-Cebbâr & Muhammed Abdu’l-Mün‘im Hafâcî. Kıssatü’l-edeb fi’l- Hicâz. b.y.: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, ts.
Aydînî, Muhammed b. Hamza Turgud el-Aydînî. el-Hevâdî fî şerhi’l-mesâlik. thk. Ali Bulut. Samsun: y.y., 2009.
Âyid, Ahmed vd. el-Mu‘cemü’l-‘arabiyyü’l-esâsî. b.y.: Arap Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (alesco), 1227.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-sahîh nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Cevâd Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-‘Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 2001.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-Cevherî. es-Sıhâh tâcü’l-lüga ve sıhâhu’l- ‘arabiyye. thk. Ahmed Abdu’l-Gafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1. Basım, 1987.
Ceyyânî, Mus‘ab b. Muhammed b. Mes‘ûd el-Huşenî el-Ceyyânî el-Endelüsî. İmlâü’l- muhtasar fî şerhi garîbi’s-siyer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
Cumahî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sellâm b. Ubeydillâh b. Sâlim e-Cumahî el- Basrî. Tabakâtü fuhûli’ş-şu‘arâ’. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-‘Arabiyye, ts.
Dîvânü Abdillâh b. Kays er-Rukayyât. thk. Muhammed Yûsuf en-Necm. Beyrut: Dâru sâdır, 2009.
Dîvânü’l-imâm eş-Şâfi‘î, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife,2005.
Faysal b. Abdu’l-Azîz b. Faysal b. Hamed el-Mübârek. Tevfîku’r-Rahmân fî dürûsi’l- Kur’ân. thk. Abdu’l-Azîz b. Abdullâh b. İbrâhîm ez-Zeyr Âl Muhammed. Riyad: Dâru’l-‘Âsıme, 1996.
Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-‘ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî & İbrâhîm es-Sâmerrâî. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
‘Isâmî, Abdülmelik b. Hüseyin b. Abdü’l-melik el-‘Isâmî el-mekkî. Simtu’n-nücûmi’l- ‘avâlî fî enbâi’l-evâil ve’t-tevâlî. thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcût & Ali Muhammed Muavvad. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1998.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdi’l-ber b. ‘Âsım en-Nemerî. el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el- Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed- Dimeşkī eş-Şâfi‘î. Târîhu medîneti Dimeşk. thk. Amr b. Gurâme el-‘Amravî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdi’l-Kerîm b. Abdi’l-Vâhid eş-Şeybânî. Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-Sahâbe. thk. Ali Muhammed Muavvad & Âdil Ahmed Abdu’l-Mecîd. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1994.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Sa‘îd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-nihal. Kâhire: Mektebetü’l-Hancı, ts.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el- Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkā vd. Mısır: Matba‘atü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1955.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâ‘îl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfi‘î. el-Bidâye ve’n- nihâye. thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1988.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâ‘îl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfi‘î. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî b. Muhammed b. Selâme. Riyad: Dâru Taybe, 1999.
İbn Ümmi Kâsım, Ebû Muhammed (Ebû Alî) Bedrüddîn Hasen b. Kāsım b. Abdillâh b. Alî el-Murâdî. el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-meânî. thk. Fahreddîn Kabâve & Muhammed Nedîm Fâzıl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l’-‘İlmiyye, 1. Basım, 1992.
Kelâî, Ebu’r-Rabî‘ Süleyman b. Mûsâ b. Sâlim b. Hassân el-Kelâ‘î el-Hımyerî. el- İktifâ’ bimâ tezammenehu min meğâzî Rasûlillâh ve’s-selâseti’l-hulefâ’. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1420.
Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed b. Sâib b. Bişr el-Kelbî el-Kûfî. Kitâbü’l- esnâm. thk. Ahmed Zeki Paşa. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2000.
Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa‘lebî. el-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. ‘Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l ‘Arabî, 1. Basım, 1422/20002.
Seyfeddîn el-Kâtib. Şerhu dîvâni Ümeyye b. Ebi’s-Salt. Beyrut: Dâru Mektebeti’l- Hayât, ts.
Semerkandî, Ebu’l-leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhim es-Semerkandî. Bahru’l-‘ulûm. b.s.: y.y., ts.
Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah es-Süheylî. er-Ravżü’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n- nebeviyye li’bni Hişâm. (Mustafa Dîb el-Beğâ’nın anlatımıyla).
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2000.
Ziriklî, Ebû Kays Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris ez-Ziriklî ed-Dımeşkî. el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2002.