Hz. İbrahim’in Kur’an’daki Sıfatlarının Ahlaki Değerler Açısından İncelenmesi
İslam inancının esaslarından olan nübüvvet, Yüce Allah’ın insanlara elçiler vasıtasıyla mesajının aktarılmasını ifade etmektedir. Allah’ın elçileri olan peygamberler, seçkin kullar olup insanlar için hem örnek hem de önder olarak gönderilmişlerdir. Bu nedenledir ki Kur’an’da peygamberler sıklıkla zikredilmiş ve birçok farklı sıfat ile nitelendirilmiştir. Kur’an’da mevcut bu sıfatların bilinmesi, hem inanç hem de ahlak bakımından mümin bir bireyin kimlik ve kişiliğin oluşturulmasında tamamlayıcı bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda Kur’an’da en güzel örnek olarak nitelendirilen ve Allah’ın dost edindiği Hz. İbrahim’in Kur’an’da geçen sıfatlarının tespit edilip, bunların içerdikleri davranış şekillerinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Mümin şahsiyetler için çok önemli bir rol model olan Hz. İbrahim, Kur’an’da birçok sıfat ile nitelendirilmiştir. Bunlardan bazısı diğer peygamberler için de kullanılan elçilik görevinin kapsamında bulunan sıfatlarken, diğer bazısı Hz. İbrahim’e has olan hem bir kul hem de bir elçi olarak onun alâmet-i fârikası olan sıfatlardır. Bu çalışmada tevhid mücadelesinin önemli ismi Hz. İbrahim’in Kur’an’da mevcut bu sıfatlarından özellikle mümin bireylerin hem Yüce Allah hem de içinde bulunduğu toplumun bireyleri ile iletişimi sırasında takınması gereken ahlaki ilkeleri barındıran sıfatları üzerinde durulacaktır. Nitekim bu sıfatlar, Hz. İbrahim’in şahsiyetinde somutlaşan, Allah’ın mümtaz bir kulu, örnek ve önder bir karakterin sahip olduğu esas ahlaki davranışları ortaya çıkarılmasında önemli bir yere sahiptir.
Anahtar Kelimeler:
Tefsir, Kur’ân, Peygamber, Hz. İbrâhim, Ahlak
An Inquiry on the Prophet Abraham’s Attributes in the Qur’ān in Terms of Moral Values
Prophethood, which is one of the main pillars of Islamic creed,refers to the transmission of God Almighty’s message to people throughmessengers. Prophets, who are the messengers of God, are distinguishedservants and had been sent as both examples and leaders for people. Forthis reason, prophets are frequently mentioned in the Qur’ān and theyare described with many different attributes. Knowing these attributes inthe Qur’ān plays a complementary role in the formation of the identityand personality of a believer in terms of both belief and morality. In thiscontext, it is significant to determine the attributes of Prophet Abrahammentioned in the Qur’ān and to determine the behavioral patterns theycontain. As an important role model for believers, Prophet Abraham ischaracterized by many attributes in the Qur’ān. While some of them arewithin the scope of the mission of messenger used for other prophets,some of them are peculiar to Prophet Abraham which are unique for himboth as a servant and as a messenger. In this study, as a prominent figureof the struggle of the unity (tawhīd), some of Prophet Abraham’s theseattributes mentioned in the Qur’ān, especially the attributes of believers,which contain the moral principles that must be adopted during theircommunication with God Almighty and the members of the society theyare in, will be elaborated on. Indeed, these attributes which are embodiedin the personality of Abraham have important place in revealing thefundamental moral behavior of an exemplary and leading character anda distinguished servant of God.
Keywords:
Qur’anic Exegesis, Qur’ān, Prophet, Abraham, Ethics,
___
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
- Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Muhyiddîn el-Usfur. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1434/2013.
- Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh. Kâhire: Dâru’l-Hadîs. 1430/2009.
- Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Buhârî. el-Câmiʿu’s-sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
- Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüga. thk. Muhammed I‘vad. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2001.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmusu’l-muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1429/2008.
- Halîl b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ʿayn. thk. Abdülhamîd Hendârî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîh, ts.
- İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. ‘Atiyye. el-Muharrerü’l-vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. 5 Cilt. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
- İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen. Cemheretü’l-lüga. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed. Muʿcemü mekâyîsi’l-lüga. 6 Cilt. thk. Abdusselâm Muhammed Harûn. y.y.: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 Cilt. Kâhire: el-Mektebetü’l-Tevfikiyye, 2008.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1434/2012.
- İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-a‘zam. 12 Cilt. thk. Abdul Hamid Hendavî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2000.
- Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. thk. Abdullah b Abdulmuhsin et-Türkî. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1433/2013.
- Kutub, Seyyid. Fî zilâli’l-Kur’ân. 30 Cilt. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 1972.
- Kuzgun, Şaban. “Hanif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/33-39. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
- Ma‘mer b. Râşid, Ebû Urve el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmiʿ. (Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Musannef içinde). thk. Habîbürrahman el-A‘zamî. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1403/1983.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. 17 Cilt. thk. Hatice Boynukalın. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2008.
- Muhammed Fuâd Abdülbâkî. el-Mu’cemü’l-müfehres. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1984.
- Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 3 Cilt. thk. Ahmed Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Müslim, Hüseyn Müslim b. Haccâc, Sahihu’l-Müslim, 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1413/1992.
- Râgıb el-İsfahânî, el-Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
- Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425-26/2005.
- Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân an te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 8. Basım, 1433/2012.
- Taberî, Târîhu’t-Taberî Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. 11 Cilt. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 2. Basım. 1387/1967. Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed. et-Tefsiru’l-basît. Dımaşk: Dâru’l-‘İmâd, 2013.
- Zebidî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-ʿarûs. 10 Cilt. thk. Nevaf el-Cerrâh. Beyrut: Dâru Sâdır, 2011.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîrü’l-keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 3. Basım, 1430/2009.
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Hz. İbrahim’in Kur’an’daki Sıfatlarının Ahlaki Değerler Açısından İncelenmesi
Süleyman Ateş’in Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri’nde Bakara Sûresi Bağlamında Psikolojik Yorumlar
Te’vîlâtü’l Kur’ân’da Kıraat Farklılıkları ve Yoruma Etkisi
İbn Münâzil’in İzinde: Bağdat ve Nişabur’da İlk Tasavvuf Mektepleri
Sara SVİRİ, Çevirmen: Hicret KARADUMAN
Ahlakta Perspektif Değişimi: 18. Yüzyıl Sivil Toplum Belirlenimi