İÇ BORÇLARIN SOSYAL HARCAMALARA ETKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR İNCELEME
1980’li yıllar
neoliberal politikaların etkisinin dünyada olduğu gibi Türkiye’de de güçlü bir
şekilde hissedilmeye başlandığı yıllar olmuştur. 24 Ocak 1980 sonrası dönemde
Türkiye ekonomisi dışa açık büyüme ve devlet borçlanmasına dayanan kamu finansman
modelini tercih etmiştir. İzlenen ekonomi politikaları sonucu, iç ve dış
borçlanmanın etkisi 2000’li yıllara kadar bütçede faiz ödemelerine ayrılan
payın artmasına neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, 1980:2010 yılları arasında
Türkiye’de yapılan iç borçlanma harcamalarının sosyal harcamalar üzerinde
arttırıcı ya da azaltıcı bir etkiye yol açıp açmadığını ortaya koymaktır. Söz
konusu değişkenler arasındaki ilişki zaman serisi analizi yöntemi kullanılarak
incelenmiştir. Bu bağlamda, ortaya çıkan nedenselliğin, iç borçlanmada meydana
gelebilecek bir artışın sosyal harcamalar üzerinde ters yönlü bir etkiye yol
açtığına dair bulgu Cointegration-Eşbütünleşme analizi sonucunda elde
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
İç Borç Sosyal Harcama, Eşbütünleşme Analizi, Neoliberal Politikalar
THE IMPACT OF DOMESTIC DEBT ON SOCIAL EXPENDITURE: AN ANALYSIS ON TURKEY
Effects
of neoliberal policies has become visible in the world and at the same time in
Turkey during 1980s. After 24th January 1980 decisions Turkish economy
preferred outward oriented growth model and public finance model based on
public barrowings.Resulting from implemented economy policies, effects of
internal and external barrowings increased the share of interest payments in
the budget until 2000s. The aim of this study is to reveal whether internal
barrowing payments in Turkey between the years of 1980 and 2010 lead to
increasing or decreasing effects on social payments. Relations between above
mentioned variables examined by using time-series analysis method. In this
context, findings which indicate that any increase in internal barrowings has a
reverse effect on social payments reached by using cointegration analysis.
___
- Acemoğlu D. Robinson J. A. (2013). Ulusların Düşüşü-Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, (Çev.) Velioğlu F. R. Doğan Kitap.
- Akat A. S. Gürsel S. (2008). Kamu Harcamalarının Bileşiminin Büyüme ve Refah Etkileri, BETAM, 4.
- Aksoy T. (2016). “Ekonomik Bir Sistem Olarak Refah Devleti”, Sakarya İktisat Dergisi, 5 (3), 54-62.
- Bağımsız Sosyal Bilimciler. (2011). Türkiye’de ve Dünyada Ekonomik Bunalım, 2008-2009, (Ed.) Türel O. Voyvoda E. 3. Basım, Yordam Kitap.
- Bayraktar Y. (2009). “İç Borçlanmanın Ekonomik ve Sosyal Etkileri: 1980 Sonrası Türkiye Deneyimi”, Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (34) 285-313.
- Bikmen F. Meydanoğlu Z. (2006). Sivil Toplum ve Hayırseverlik Araştırmaları 2004-2006 Araştırma Bulguları ve Çözüm Önerileri, Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı.
- Boratav K. (2010). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2007, İmge Kitabevi.
- Buğra A. Adar S. (2007). “Türkiye’nin Kamu Sosyal Koruma Harcamalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi” Sosyal Politika Forumu.
- Bülbül D. (2003). “Devlet Borçlanmasının Sosyal ve Ekonomik Etkileri”, Ekonomik Yaklaşım 14 (46), 121-140.
- Clark G. (2013). Fukaralığa Veda-Dünyanın Kısa İktisadi Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Çakmur Yıldırtan D. (2010). E-Views Uygulamalı Temel Ekonometri, Türkmen Kitabevi. Derdiyok T. (2001). “1980 Sonrası Borçlanma Politikaları”, Maliye Dergisi, (138) 28-31.
- Edizdoğan N. (2008). Kamu Maliyesi, 10. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Elbek O. Adaş E. B. (2009) “Sağlıkta Dönüşüm: Eleştirel Bir Değerlendirme”, Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni, 2 (1) 33-44.
- Engle R. F. ve Granger C. W. J (1987) “Cointegration and Error Correction: Represantation, Estimation and Testing”, Econometrica 55, 251-76.
- Erdem E. Şanlıoğlu Ö. İlgün M. F. (2009) Türkiye’de Hükümetlerin Makro Ekonomik Performansı (1950-2007), Detay Yayıncılık.
- Esping Andersen G. (2011). “Toplumsal Riskler ve Refah Devletleri”, Sosyal Politika Yazıları, (Ed.) Buğra A. Keyder Ç. (Çev.) Çakar B. Y. Balaban U. B. İletişim Yayınları, 33-53.
- Esping Andersen G. (2011). “Altın Çağ Sonrası? Küresel Bir Ekonomide Refah Devleti İkilemleri”, Sosyal Politika Yazıları, (Ed.) Buğra A., Keyder Ç., (Çev.) Çakar B. Y, Balaban U. B. İstanbul; İletişim Yayınları, 55-100.
- Fosu A. K. (2007). “Fiscal Allocation for Education in Sub-Saharan Africa: Implications of the External Debt Service Constraint”. World Development, 35(4), 702–713.
- Fosu A. K. (2008). “Implications of the External Debt-servicing Constraint for Public Health Expenditure in Sub-Saharan Africa”. Oxford Development Studies, 36(4), 363–377.
- Fosu A. K. (2010). “The External Debt-Servicing Constraint and Public Expenditure Composition in Sub-Saharan Africa”. African Development Review, 22(3), 378–393.
- Galbraith, J. K. (2004), İktisat Tarihi, (Çev.) Müfit Günay, Dost Kitabevi.
- Gujarati D. N., Porter D. C. (2012) Temel Ekonometri, Beşinci Basımdan Çeviri, (Çev.) Şenesen Ü. Şenesen G. G, Literatür Yayıncılık.
- Sallan Gül, S. (2006). Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa-Yeni Liberalizm ve Muhafazakârlık Kıskacında Refah Devleti, 2.Baskı, Ebabil Yayıncılık.
- Güloğlu B. Altunoğlu E. (2002) “Finansal Serbestleşme Politikaları ve Finansal Krizler; Latin Amerika, Meksika, Asya ve Türkiye Krizleri”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 27, 122-124.
- İnsel A. (2008). “1994-2007 Arasında Kamu Harcamalarının Gelişimi”, Kamu Harcamalarının Bileşiminin Büyüme ve Refah, BETAM.
- Karabulut K. Bedir S. (2011). “İç Borçların Gelir Dağılımı Üzerine Etkileri”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (1), 13-30.
- Kibritçioğlu A. (2001). “Türkiye’de Ekonomik Krizler ve Hükümetler, 1969-2001”, Yeni Türkiye Dergisi, Ekonomik Kriz Özel Sayısı I, 141, 174-182.
- Köymen O. (2007). Sermaye Birikirken-Osmanlı, Türkiye, Dünya, Yordam Kitap. Kurt Topuz. S. (2009). “Türkiye’de Sosyal Devlet Harcamalarının Genel Eğilimi: 2001-2009 Yılları Arasında Yapılan Eğitim, Sağlık ve Sosyal Koruma Harcamaları”, Alternatif Politika, 1 (1), 115-136.
- Küçükkalay A. M. (2015). İktisadi Düşünce Tarihi, Beta Yayınevi. Lora, E. Olivera, M. (2007), “Public Debt and Social Expenditure: Friends or Foes?” Emerging Markets Review, 8(4), 299–310
- Öke M. K. Oyan O. Erdoğdu S. Sarı P. (2009) “Yuvarlak Masa Toplantısı: Sosyal Politikanın Neresindeyiz?” Mülkiye Dergisi, 33 (263) 78.
- Özatay F. (2016). Finansal Krizler ve Türkiye, 5. Baskı, Doğan Kitap. Özbek N. (2002). “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim Dergisi, Birikim Yayınları, 92, 7-33.
- Özdemir S. (2004) “Refah Devleti ve Üstlendiği Temel Görevler Üzerine Bir İnceleme”, AB-Türkiye & Endüstri İlişkileri, (Ed.) Hekimler A. İstanbul, Beta Basım Yayım, 589-639. Rodrik D. (2011) Akıllı Küreselleşme, (Çev.) Aksu B., Efil Yayınevi.
- Rosanvallon P. (2004). Refah Devletinin Krizi, (Çev.) Şahinli B. Dost Kitabevi Yayınları. Shabbir S. Yasin H. M. (2015). “Implications of Public External Debt for Social Spending: A Case Study of Selected Asian Developing Countries”, The Lahore Journal of Economics, 20 (1), 71–103
- Serter N. (1994). Devlet Görevlerindeki Gelişmelerin Sonucu Olarak SOSYAL DEVLET, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Prof. Dr. Nazım Terzioğlu Basım Atölyesi. Sönmez M. (2010). Teğet’in Yıkımı, Yordam Kitap.
- Sönmez M. (2011). Türkiye’de Sağlığın Ticarileşmesi-Paran Kadar Sağlık, Yordam Kitap.
- Stock J. H., Watson M.W. (2011) Ekonometriye Giriş, (Çev.) Saraçoğlu B., Efil Yayınevi.
- Şaylan G. (2003). Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, 2. Baskı, İmge Kitabevi.
- Tanör B. (2004). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 11.Baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
- Temelli S. (2003a). “Türkiye’de Sosyal Harcamaların Gelişimi”. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 1 (4), 34-45.
- Temelli S. (2003b). “1990’lardan Günümüze Bütçelerde Eğitim Harcamaları Üzerine Bir Değerlendirme”. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 1 (1), 21-29.
- Thomas, A. H. (2006). “Do Debt-Service Savings and Grants Boost Social Expenditures?”. (Working Paper, No. 06/180. Washington, DC: International Monetary Fund.
- Voyvoda E. (2009). “Neo-Liberal Dönüşüm, Kriz ve Emek”. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 7 (27), 35-54.
- Voyvoda E. Yeldan E. (2002). “Türkiye Ekonomisi için Alternatif Uyum Stratejileri”. İktisat İşletme ve Finans, 17 (200), 18-28.
- Williamson J. (1990). “What Washington Means by Policy Reform”, Latin American Adjustment; How Much Has Happened? (2002), Peterson Institute for International Economics.
- Yay, G. G. (2002). “Türkiye ve Meksika’da İstikrar Programlarının Karşılaştırılması:1980-2001”, Küreselleşme Emek Süreçleri ve Yapısal Uyum (7. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi), Türk Sosyal Bilimler Derneği, Ankara, 167-215.
- Yay, G. G. (2007). “1990’lı Yıllardaki Finansal Krizler ve Türkiye Krizi”, Yay T. Yay G.G., İktisat Yazıları Metedoloji-Düşünce-Politika, Nobel Yayınları, Ankara, 337-357.
- Yay T., Yay G.G., Yılmaz E., (2001). Küreselleşme Sürecinde Finansal Krizler ve Finansal Düzenlemeler, İTO, Yayın No:2001-47, İstanbul.
- Yenal O. (2010). Cumhuriyet’in İktisat Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yentürk N. (2005). “Finansal Sermaye Girişi Gölgesinde İstikrar Uygulaması: 2000 İstikrar Paketinin İncelenmesi”, Körlerin Yürüyüşü-Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: Ahmet GÜVEN