Kuruluşunun İlk Yıllarında Türkiye Cumhuriyeti'nde Uygulanan Hükümet Sistemleri

Hükümet sistemlerinin anlaşılmasında ve sınıflandırılmasında, yasama, yürütme ve yargının hangi organda birleştiği, ayrıştığı veya birbirleri üzerinde hangisinin etkin olduğu, bunlar arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiği temel hareket noktası olmuştur. Bir ülkede hangi hükümet sistemi uygulanacak olursa olsun, yargının, yasama ve yürütme organlarından bağımsız olması çok önemlidir. Yargının siyasallaştığı bir hükümet sisteminin fayda ve zararlarını tartışılmasına gerek bile yoktur. Dünyada uygulanan hükümet sistemleri kuvvetler birliğine ve kuvvetler ayrılığına dayanan sistemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ancak, hükümet sistemi ile devlet sistemi farklı şeyler olduğundan federal devlet türünde başkanlık sistemi uygulanabileceği gibi, parlamenter sistem, meclis hükümeti sistemi veya yarı-başkanlık sistemi de uygulanabilir. Aynı şekilde üniter devlet türünde yarı-başkanlık sistemi uygulanabileceği gibi, benzer şekilde parlamenter sistem ve başkanlık sistemi de uygulanabilir. Veya üniter bir devlet olan Türkiye'de uygulanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi veya kendine has Türk tipi başkanlık sistemi de uygulanabilir. Uygulanacak hükümet sistemleri, uygulanması düşünülen ülkelerin siyasal kültürüne, siyaset sosyolojisine, dünyadaki korunganlık durumlarına ve geçmişte yaşadığı siyasi deneyimlerine ve demokrasisinin kırılganlığına bağlıdır. Bir ülkede başarılı bir şekilde uygulanan aynı hükümet sisteminin diğer ülkelerde de başarılı bir şekilde uygulanabileceği yönünde bir durum söz konusu değildir. Bu bağlamda bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana hangi hükümet sistemlerini etkin bir şekilde uyguladığı hususunu incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden ikinci kaynak araştırması ve içerik analizi yönetimi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, Türkiye’nin farklı dönemlerde farklı hükümet sistemlerine kapı araladıkları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Üniter Devlet, Hükümet Sistemleri, Başkanlık Sistemi, Yarı Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem

Government Systems Applied in Turkey Republic in The First Years of Its Establishment

In understanding and classifying governmental systems, the main point of action in which the legislative, executive and judicial bodies unite, dissociate, or which one is effective on each other, and how the relationship between them should be, has been the main starting point.Regardless of which government system will be implemented in a country, it is very important that the judiciary is independent of the legislative and executive organs.There is even no need to discuss the benefits and harms of a government system where the judiciary is politicized. The governmental systems implemented in the world are divided into two which are based on unity of forces and separation of forces. However, since the government system and the state system are different, a federal state-type presidential system can be implemented, as well as a parliamentary system, parliamentary government system, or semi-presidential system.Likewise, in the unitary state type, the semi-presidential system can be implemented, as well as the parliamentary system and the presidential system. Or the presidential government system applied in Turkey which is a unitary state or the unique Turkish type presidential system can be applied. The governmental systems to be implemented depend on the political culture, political sociology, vulnerable situations in the world and the past political experiences and the fragility of democracy. There is no case that the same system of government, which has been successfully implemented in one country, can be successfully implemented in other countries. In this context, this study system in which the government of the Republic of Turkey since the foundation aims to examine the issues effectively implemented. In conclusion, it was understood that in different periods of Turkey opened the door to a different system of government.

Keywords:

Unitary State, Government Systems, Presidential System, Semi-Presidential System, Parliamentary System,

PDF

___

AKINCI, Berat (2017), "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Olası Demokratik ve Ekonomik Etkileri", Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, S.12(24), ss.1-16.
AKTAŞ, Murat ve COŞKUN, Bayram (2015), Başkanlık Sistemi, Liberte Yayınları, Ankara.
ALDIKAÇTI, Orhan (1960), Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, Kor Müessesesi Yayını, İstanbul.
ARİSTOTELES (1990), Politika (Çev. Mete Tunçay), Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul, 3. Baskı.
ASLAN, Rıza (2009), Kuvvetler Ayrılığı Teorisi ve Uygulamalı Örnekleri: İngiltere, Almanya, ABD ve İsviçre, Dora Yayınları, Bursa.
ATAÖV, Türkkaya (2011), Federasyon, Başkanlık, Yarı-Başkanlık, Destek Yayınları, İstanbul.
AY, Şadiye (2004), "Türkiye’de Parlamenter Sistem ve Hükümet Sistemi Tartışmaları", Mevzuat Dergisi, S.7(77), http://www.mevzuatdergisi.com/2004/05a/01.htm (Erişim Tarihi: 07.01.2019).
AYDIN, Abdullah ve AKINCI, Berat (2018), "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Kamu Personel Yönetim Sisteminin Dönüşümü: Üst Düzey Kamu Görevlilerin Atanması", Route Educational And Social Science Journal, S.5(10), ss.1024-1033.
AYKAÇ, Burhan ve DURGUN, Şenol (2012), Çağdaş Siyasal Sistemler, Binyıl Yayınevi, Ankara.
BAL, Bülent (2001), İstikrarsız Parlamentarizme Karşı Başkanlık Sistemi, Der Yayınları, İstanbul.
BOZLAĞAN, Recep (2016), Türk Tipi Başkanlık, Hayat Yayınları, İstanbul.
DUMAN, Selçuk (2013), "Türkiye için Başkanlık Sistemi Değerlendirmesi", Yeni Türkiye Dergisi, S.9(51), ss.636-662.
DUVERGER, Maurice (1986), Siyasal Rejimler, Sosyal Yayınları, İstanbul.
ERDOĞAN, Mustafa (2007), Anayasa Hukuku, Orion Yayınları, Ankara, 4.Baskı.
ERDOĞAN, Mustafa (2005), Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 7.Baskı.
ERİM, R. Onur (2017), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Demokratik Yönetim Biçimlerine Katkısı, İşaret Yayınları, İstanbul.
EROĞUL, Cem (1978), “Cumhurbaşkanının Denetim İşlevi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S.63(1–2), ss.35-57.
EROĞUL, Cem (2006), Çağdaş Devlet Düzenleri: İngiltere, Amerika, Fransa, Almanya, Kırlangıç Kitabevi, Ankara, 5.Baskı.
EROĞUL, Cem (2009), Anatüzeye Giriş, İmaj Yayınları, Ankara, 10.Baskı.
GÖZLER, Kemal (2007), Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 11.Baskı.
GÖZLER, Kemal (2011), Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Ekin Yayınları, Bursa.
GÖZLER, Kemal (2018), Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınları, Bursa, 10.Baskı.
GÖZLER, Kemal (2019), Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa, 25.Baskı.
GÜNAL, Erdoğan (2015), Hükümet Sistemleri ve Türkiye’de Başkanlık Sistemi Arayışları, Hükümdar Yayınları, İstanbul.
HEKİMOĞLU, Mustafa Merdan (2009), Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye, Detay Yayınları, Ankara.
İZCİ, Ferit ve YILMAZ, Vedat (2019), “Yerel Yönetim Politikaları Kurulunun Yapısal ve İşlevsel Boyutlarının İncelenmesi”, International Journal of Academic Value Studies, V.5(3), ss.385-394.
KAHRAMAN, Mehmet (2012), "Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık ya da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği", Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi, S.9(18), ss.431-457.
KARATEPE, Şükrü (1993), Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme, İz Yayıncılık, İstanbul.
KERSE, Ahmet (1973), Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı, Sümer Matbaası, İstanbul.
KILIÇ, Fethi (1988), “1982 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
KÜÇÜK, Adnan (2013), “Türkiye’de Günümüze Kadar Tatbik Edilen Hükümet Sistemleri” , Yeni Türkiye Dergisi , S.51, ss.809-810.
LİJPHART, Arend (1995), Çağdaş Demokrasiler, Yirmi bir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri (Çev. Ergun Özbudun, Ersin Onulduran), Yetkin Yayınları, Ankara.
MUMCU, Ahmet (1986), “1924 Anayasası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.2(5), ss.383-399.
ONAR, Erdal (2001), "Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?", Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı Bildiriler Kitabı, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, ss.71-75.
ÖZBUDUN, Ergun (2010), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
ÖZBUDUN, Ergun (2011), Anayasa Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir.
ÖZBUDUN, Ergun (2013), “Hükümet Sistemleri”, Yeni Türkiye Dergisi, S.9(51), ss.205-213.
ÖZER, Attila (2010), Anayasa Hukuku: Genel İlkeler, Turhan Kitabevi, Ankara.
TANÖR, Bülent (2007), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 16.Baskı.
TEKİN, Yusuf (2015), Başkanlık Sistemi ve Kuvvetler Ayrılığı Tartışmaları, Kesit Yayınları, İstanbul.
ULUŞAHİN, Nur (2011), "Türkiye’de Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği ve Rejimin Başkanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit ve Tehlikeler", Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, S.3(1), ss.29-38.
YAVUZ, Bülent (2009), Türk Anayasa Hukuku, Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
YAVUZ, K. Haluk (2000), Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi, Seçkin Yayınları, Ankara.
YAYMAN, Hüseyin (2016), Türkiye’de Devlet Reformu ve Başkanlık Sistemi, Doğan Kitap Yayınları, İstanbul.
YAZICI, Serap (2002), Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye İçin Bir Değerlendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
YILDIRIM, Hurşit (2017), Parlamenter Sistem Krizleri ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Pozitif Yayınları, İstanbul.
YÜZBAŞI, Firdevs (2015), Bir Demokratik Hükümet Sistemi Olarak Yarı-Başkanlık Sistemi, Adalet Yayınları, Ankara.
1924 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (24.05.1924 tarih ve sayılı Resmi Gazete).