Uygur Kadınlarının Geleneksel Giyimi “Perice” ve “Telpek”

Uygurlar, zengin kültürel birikimi ve köklü tarihi ile Türk boyları içinde ayrı bir yere sahiptir. Bu zengin kültürel birikim içinde dil, edebiyat, resim, minyatür, geleneksel sanatlar gibi çok sayıda unsurun yanında geleneksel giyim kuşam da yer almaktadır. Giyim-kuşam ait olduğu topluluğa ilişkin pek çok bilgi sunabilir. Toplumların yaşadığı coğrafya, tarihi ve kültürel birikimleri, dini özellikleri vb. unsurlar giyim-kuşamın mahiyetini belirlediği gibi toplumun kültürel kökleri ve mitolojik dönemleri hakkında da bilgi verir. Ayrıca aynı toplum yapısı içinde insanların taktığı başlık, giydiği elbise ve rengi onun sosyal durumunu, yaşadığı bölgeyi, toplumsal statüsü vb. hakkında ipuçları sunar. Uygurlarda kadınların geleneksel giyim-kuşam kültürü içinde “Perice” adı verilen ve üzerinde birtakım motifler bulunan giysi önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Hoten’in Keriye ilçesinde kadınların milli bayramlarda ve yas törenlerinde giydikleri “perice” ve baş giyimi olan “telpek” Uygurların kültürel yapısı hakkında bilgi vermenin yanı sıra mitolojik devirlerden günümüze taşıdıkları bazı sembol ve motiflere yer vermesi açısından da önemlidir. Makalede, bu geleneksel kıyafetin özellikleri, kökeni, coğrafyası, kültürel bağlamı ve geçmişten günümüze taşınması üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Perice, Telpek, Keriye, Garment, Uyghur

Garment of Uyghur Women “Perice” and “Telpek”

It is known that Uyghurs hold a special place among Turkic peoples with their rich culture and deeply rooted history. Traditional clothing has also been an important parts of such a rich cultural background, together many elements such as language, literature, painting, miniature and traditional arts. Clothing can provide information about the society to which it belongs. The character of traditional clothing can be determined by geographical, historical, cultural accumulations and religious characteristics etc of a society, but also can provide information about cultural origins and mythology of a society. Furthermore, in the same social structure the headgear and the color of their apparels may be can signify one’s social position, the place who lives and social status, etc. Traditional Uyghur dress called “Perice” has gained an important place in the traditional dress of the Uyghur women. “Perice” and "telpek" particularly which are wear by women on occasions of national holidays and mourning ceremonies in Keriye district of Hotan, As well as to give information about the cultural structure of Uyghurs , it is also important in terms of including some symbols and motifs which they has carried from ancient times to the present. The article will focus on the characteristics, origin, geography, cultural context of this traditional dress and its wearing method from past to present.

Keywords:

Perice, Telpek, Keriye, Garment, Uyghur,

PDF

___

BANG, W; R. Rahmeti Arat (1936). Oğuz Kağan Destanı, İstanbul.
BARS, Mehmet Emin (2014), “Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Şor Kahramanlık Destanlarına Yansılamaları” JASSS, Güz, s. 379-398.
HENİPİHAN, (2001), “Keriye Ayallirining Perice ve Telpiki Heqqide Rivayet”, Miras, S.2, s.51.
İSLAM, Rozihan (2010), “Keriye Ayallirining Kiçik Telpiki ve Uningda Eks Etken Medeniyet İznasi Hakkida”, Hoten Pedagogika Mektipi Ilmiy Jurnali, S.3, s.18-26.
KAPLAN, M. (2004), “Oğuz Kağan Destanı ile Dede Korkut Kitabında Eşya ve Âletler”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 64-84.
KOCA, Emine (2008), “Kültürlerarası Etkileşimde Giyim Kuşam”, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) s.793-808
MÖMİN, Samire (2013), “Şamanizm ve Günümüzdeki Kalıntıları Uygur Toplumundaki Tabular Üzerine”, ULAKBİLGE, Cilt 1, S. 1, s. 80-89. MUSA, Gulbahar (2003), “Keriye Halkının Enenewiy Medeniyet Mirasi-Kiçik Telpek Toğrisida”, Şincang İctimaiy Penler Munbiri, S. 5, s. 112.
ÖGER, Adem (2013), Uygur Türklerinde Tören ve Bayramlar, Ankara: Grafiker Yayınları.
ÖTKÜR, Zulhayat (2015), “The Mulberry Tree and Its Influence on Uyghur Culture”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S. 6, s.106-113.
RAHMAN, Abdukerim (2006), “Kiyim Medeniyitimizning İkkilemçi Funksiyesi Hekkide İztiraplik Hiyallar”, Şincang Medeniyeti, S.1, s. 9-12.
SELİM, Muhemmet (2013), “Uygurlarning Baş Kiyim Medeniyitide Telpekning Barlikka Kelişi”, Miras, S. 2, s. 61-68.
TEZCAN, M (1983), Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16 (1) s. 255-276
TURSUN, Enver (2007), Uyğur Örp-Adetliridin Örnekler, Ürümçi, Şincañ Universiteti Neşriyati.
TURSUN, İmin (2000), Kedimki Uyğur Medeniyeti, Ürümçi.
Türkçe Sözlük, (1988), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uyğur Tiliniñ İzahlik Luğiti A-P (1990), Pekin: Milletler Neşriyati.