TÜRKÇEDE İKİLİ KARŞITLIK KAVRAMLARI OLARAK “ERDEM VE KUSUR”

Soyut düşünme ile işleyen felsefe, antik çağdan itibaren soyut kavramlar üzerine inşa edilmiştir. Felsefe tarihinin ve felsefi düşüncelerin farklı dillerdeki kaynaklardan aktarımı ise bu kavramların hedef dil olan Türkçede kavramı dolduran nitelikte karşılanmasını gerekli kılar. Felsefenin temel alt alanlarından ahlak felsefesinin en önemli iki kavramı olan Latin kökenli “virtue” ve “vice” Ġngilizce kavramlarının, Türkçedeki kullanımları günümüzde çeşitlilik göstermektedir. Özellikle erdem ahlakında sıklıkla kullanılan bu zıt kavramlar daha çok “erdem ve erdemsizlik” ya da “erdem ve ahlaksızlık” olarak karşılanmaktadır. Fakat “vice” kavramının erdemin olumsuzu olmaktan ziyade karşıtı olduğu düşünülerek, bu kavramın Türkçede tam olarak yerleşmemiş olan ve az sıklıkla kullanılan “kusur” kavramına eşdeğer olduğu çalışmada tartışılacaktır. Bu bağlamda “kusur” yerine kullanılan “erdemsiz” ya da “ahlaksız” kavramları, ikili karşıtlığı tam olarak vermemeleri açısından Türkçe felsefi çalışmalarda düşünsel bir boşluk yaratmaktadır. Bu nedenle çalışmada ahlak felsefesinin en temel ikili karşıtlıklarından biri olan erdem/kusur ikiliği, alt bileşenleri göz önüne alınarak felsefe ve dil bağlamında irdelenecektir. Böylece çalışma, batı dillerinde ikili karşıtlık olarak var olan “erdem” ve “kusur” kavramlarının Türkçede ve Türk felsefe sözlüklerinde de ikili karşıtlık olarak yerini almasını önermeyi amaçlamaktadır.

“VIRTUE AND VICE” IN TURKISH AS THE CONCEPTS OF BINARY OPPOSITION

Philosophy, functioning with abstract thinking, has been founded on abstract concepts since the antiquity. The transmission of the history of philosophy and philosophical thoughts from the sources of different languages necessitates those concepts to be fulfilled in Turkish that is the target language. The usage of originally Latin concepts of “virtue” and “vice” in English, which are the most significant concepts of ethics–one of the major sub-branches of philosophy–varies in Turkish at present. Those opposite concepts used especially in virtue ethics are corresponded with “erdem ve erdemsizlik (virtue and virtuelessness)” or “erdem ve ahlaksızlık (virtue and immorality)”. However, considering that the concept of “vice” is the opposite of virtue rather than being its negative, in this study it will be discussed that it corresponds to the concept of “kusur (defect, fault)”, which has not settled exactly yet and is used less frequently in Turkish. In this regard, the concepts of “erdemsizlik” or “ahlaksızlık” used instead of “kusur” create an intellectual gap in Turkish philosophical studies as they do not reflect the binary opposition completely. Thus, the dichotomy of virtue/vice, one of the basic binary oppositions of ethics will be scrutinised regarding their subcomponents in the context of philosophy and language. In this way, this study aims to propose the concepts of “erdem” and “kusur”, appearing as binary oppositions in western languages, to be also located as binary oppositions in Turkish and Turkish philosophy dictionaries.

PDF

___

ARISTOTELES. (2015). Nikomakhos’a Etik (çev. Furkan Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
ARISTOTLE. (2004). Nicomachean Ethics (Trans. Ed. Roger Crisp). Cambridge: Cambridge UP.
CEVİZCİ, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
CEVİZCİ, A. (2015). Felsefe Tarihi: Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say Yayınları.
CLAUSON, Sir G. (1972). “erdem”. An Etymological Dictionary of Pre Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon Press.
COPI, I. M. (1961). Introduction to Logic. New York: Macmillan.
ÇAĞRICI, M. (1995). “fazilet”. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt 12, s. 268-271. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=120269
ER-RAZÎ, Ebû Bekir. (1995). “Es-Sîretü’l-felsefiyye”. İslam Filozoflarından Felsefe etinleri (çev. Mahmut Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları.
GABAIN, A. Von. (2003). Eski Türkçe’nin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
HANÇERLİOĞLU, O. (1985). Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar. C. 2. İstanbul: Remzi Kitabevi.
HUTCHESON, F. (2017). The Origin of Our Ideas of Virtue or Moral Good. http://www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/hutcheson1725b_1.pdf
KANT, I. (1991 [1797]). The Metaphysics of Morals (Trans. Mary Gregor). Cambridge&New York: Cambridge UP.
KULA, O. B. (2012). Dil Felsefesi Edebiyat Kuramı I. İstanbul: Türkiye İĢ Bankası Kültür Yayınları.
NİŞANYAN, S. (2009). “erdem”. Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Everest Yayınları.
Online Etymology Dictionary. “virtue”, “vice”. https://www.etymonline.com/word/virtue, https://www.etymonline.com/word/vice
POJMAN, L. P ve FIESER, J. (2012). Ethics: Discovering Right and Wrong. Boston: Wadsworth
ROUSSEAU, J. J. (2009 [1750]). Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev (çev. İsmail Yerguz). İstanbul: Say Yayınları.
SMITH, A. (1976 [1759]. The Theory of Moral Sentiments. (Eds. D. D. Raphael and A. L. Macfie). Oxford: Oxford University Press.
SUNAR, C. (1980). İbn iskeveyh ve Yunan da ve İslâm da Ahlâk Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
Türk Dil Kurumu Sözlüğü. “erdem”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&kategori=verilst&ke lime=erdem
ULAŞ, S. E. vd. (2002). “arete”, “erdem”, “kavramcılık”. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.