Trakya ve Rumeli Türkçesi Ağızlarında İken Zarf Fiilinin İşlevleri

İken ? -ken eki; i- ek fiilinin zarf biçimidir. Dil hafızasında ilk yapısından gelen nicelik özelliğini koruduğundan, yazı dilinde dil benzeşmesine de girmemiştir. Ayrıca kelime vurgusu da iken ? -ken’den önceki hece üzerindedir. Ancak ağızlarda uyum konusu zorlanmakta ve birçok değişik kullanım şekliyle karşımıza çıkabilmektedir. Örneğin Bulgaristan Türk ağızlarında –ken, -kene,-ka, -kan, -kana, -kansi, -kedın, -kedin vs. şekilleri bulunmaktadır. Biz bu çalışmamızda –ken zarf fiilini hem şekil olarak farklılaşmaları açısından, hem de anlam değişmeleri açısından inceleyeceğiz. Deyim, bağlaç, ikileme olarak kullanımları, başka zarf fiillerle kullanımları, zaman, mesafe gösterme işlevleriyle, eş zamanlı, art zamanlı ve süreç bildirme fonksiyonları ile kullanımları Trakya bölgesinde ve onun uzantısı olan Balkanlarda ayrıntılı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

iken ?-ken, zarf fiil, Rumeli, Trakya

The Functions of 'i-ken' Verbal Adverb (Gerindium) in Thracian and Rumelian Turkish Dialect

“-iken”, “-ken” suffix is adverb form of “i-“ complementary verb. The suffix don’t include convergence in written language since it preserves its qualitative characteristics froms its primary structure in lingual memory. Also, word stress is on previous syllable of “–iken / -ken”. However, harmony in language becomes difficult in terms of dialects and are encountered in various usage styles. For example, Bulgarian Turkish dialects includes this suffix as –ken, -kene, -ka, -kan, -kana, -kansi, -kedın, -kedin, etc. This study examines verbal adverb “–ken” in terms of both morphological differentiations and semantic changes. This study also profoundly examines the aformentioned verbal adverb with its usages as idiom, conjunction, reduplicaiton; its usage with other verbal adverbs and its usages indicating time and space and its usages with synchronic, diachronic and process indicating functions.

Keywords:

iken i-ken, adverbal verb, Rumelian, Turkish,

PDF

___

B NGUOĞLU T. (1974). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay n .
BENHÜR M. H. (1993). Türkiye Türkçesinde Sıfat fiil ve Zarf fiil Eklerinin Fonksiyonları. Y n Yük ek Li n Te i Ankara: G i Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k enin E i i i e Ö e i i n Bi i
ÇEBİ İ. S. (1986). Güneydoğu Bulgaristan Türk Ağızları. Y n Yük ek Li n Te i Ankara: G i Üniversitesi S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i E i i i B ü ü
EMİR N. (1999). Ş Gi e n e O Y e i n K n n Z -fiil Ekleri. Türklük Bilimi Araştırmaları, Sivas, 8, 313-334.
EMİR Y G. (2008). Kırklareli Pınarhisar Merkez İlçesi ve Köyleri Ağız İncelemesi. Y n Yük ek Li n Te i Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü.
DENY, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). (çev. A. U i E e). İ n : Turhan Kitabevi, 908-915
ERGİN M. (1980). Türk Dilbilgisi. İ n : B k Y n
GABAIN, A. von (1988). Eski Türkçenin Grameri. (çev. Me e k n) Ankara.
GÜNEŞ N. (2009). Kuzeydoğu Bulgaristan’da Çerkovna Köyü ve Çevresi Türk Ağızları, İnceleme- Metin- Sözlük Y n Yük ek Li n Te i Malatya: İn nü Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü
HACIOLOVA, K. A. (1970). Tü k e e İken’in u ve Fonksiyonu (13-16 ü n ) Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C XVIII İ anbul, 1-8
HÜNERLİ B. (2006). Kırklareli-Babaeski Merkez İlçe ve Köyleri Ağızları. Y n Yük ek Li n Te i Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k Dili ve E e i B ü ü
KALAY, E. (1990). Edirne İli Havsa İlçesi ve Köyleri Ağızları (İnceleme- Metin). Y n Yük ek Li n Te i Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü
KALAY, E. (1988). Edirne İli Ağızları, İnceleme-Metin. Ankara: TDK Yay n
K R B Kİ M. (1981). Üsküp Ağzı (Metin ve Ağız Hususiyetleri). İ anbul Üniversitesi, Tü k i i Me ni e Te i İ n .
KARAHAN, L. (1996). n n K n n B Z ii Ek e i Türk Kültürü Araştırmaları Prof.Dr. Zeynep Korkmaz’a Armağan, 1994, Ankara, C. XXXII/1-2, 2162
KARAHAN, L. (2011). Zarf- ii Ek e in e Geni e e E i i i e - ( ) Ekinin Y . Türk Dili Üzerine İncelemeler, Ankara, 192-200.
K R ŞİNİK B. (2011). Silistre (Silistra) İli ve Yöresi Ağzı. Y n Yük ek Li n Tezi, Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü B Yük ek Li n Te i
KURT, P. (2006). Zarf Fiillerin Anlam Farklılıklarının Kavratılması. Y n Yük ek Lisans Tezi, İ n : M Üniversitesi E i i Bi i e i En i ü ü Tü k e E i i i n Bi i
KUZU, D. E. (2003). Gelibolu Ağzı T k Üni e i e i Fen-E e i F kü e i Bi i e Ö e i, Edirne.
NURİOĞLU N. (1974). Gümülcine Ağzı ve Grameri (Gümülcine Batı Trakya-Yunanistan) İ n Ün E e i F kü e i Tü k i i B ü ü Me ni e Te i İ n .
OLCAY, S. (1995). Doğu Trakya Yerli Ağzı, İnceleme-Derleme-Dizin. Ankara: TDK Yay. S LİMEHME N. (2006). Bulgaristan Kırcaali İli ve Çevresi Türk Ağzı, İnceleme Metin Sözlük. Y n Yük ek Li n Te i Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü
Ş NLI C (1990) Kırklareli İli Merkez İlçe Köyleri Ağızları, İnceleme-Metin. Y n Yük ek Li n Te i Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü
T ŞÇI Y. (2003). Anadolu Ağızlarında Zarf-fiil Ekleri. Y n Yük ek Li n Te i Ankara: G i Üni e i e i S Bi i e En i ü ü.
TOSUN İ. (2004) Tekirdağ Merkez İlçe ve Köyleri Ağızları. Y n Yük ek Li n Tezi, Edirne: T k Üni e i e i S Bi i e En i ü ü Tü k i i e E e i B ü ü.
YÜCE N. (1973). Gerundien im Türkischen. Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, Mainz, 88 s.