ONONDAGA KIZILDERİLİLERİNİN KOZMOGONİ MİTİ: KAPLUMBAĞANIN SIRTINDAKİ DÜNYA

Mitler, arkaik toplumların dünyayı algılayışlarını sembolik bir dille ifade eden anlatım biçimidir. Tarihin en eski zamanlarında insanların sorularına cevap olarak ortaya çıkan mitler, insan hayatlarında ve toplumların kültürel belleğinde önemli bir yer tutar. Kozmogoni mitleri ise mitler arasında özel bir saygınlığa sahiptir. En eski öyküyü barındırması bakımından Kozmos’un, dünyanın ve diğer varlıkların yaratılışını anlatır. Başlangıçta yaşanan olayları anlatan kozmogoni mitleri diğer mitlere de kaynaklık eder. Kızılderili sözlü kültüründe de mitolojinin ve kozmogoni mitlerinin büyük bir yeri vardır. Kızılderili toplumu, Avrupalılar tarafından ilk keşiflerin yapıldığı zamana kadar özgün bir şekilde yaşamıştır. Dış dünyaya kapalı olma hali, Kızılderili sözlü kültürünün başka kültürlerden etkilenmeden özgünlüğünü korumasını ve kaybolmadan bugünlere kadar aktarılmasını sağlamıştır. Kızılderili toplumunda hayat felsefesinden eşyaların kaynağına kadar birçok şey mitoloji ile açıklanmaktadır. Mitolojinin Kızılderililerin toplum belleğinde işgal ettiği yer, bu kabilelerin hayata bakış açılarından âdetlerine, günlük hayattaki yaşayış biçimlerinden icra ettikleri ritüellerine kadar her alanda etkisini ve yaptırım gücünü hissettirir.  Mitolojilerin, Kızılderili toplum yapısında bu kadar önemli bir yere sahip olması ve sözlü kültürde sayıca büyük bir yer kaplaması, bu ürünlerin karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada Kuzey Amerika yerlilerinden Onondaga kabilesinin kozmogoni miti olan “Kaplumbağa’nın Sırtındaki Dünya” Türkçeye çevrilerek, diğer Kuzey Amerika kozmogoni mitleriyle karşılaştırılmıştır. Türkçeye çevrilen metin ayrı bir başlık altında verilmiştir. Mitlerde bulunan benzerlikler değerlendirme kısmında verilmeye çalışılmıştır.  Birçok toplumun kendine has kozmogoni mitlerinin olması, dünyadaki kültürel çeşitliliğe rağmen, ortak motifler barındırması açısından önemlidir. Bu motiflerin ortaya çıkarılması, toplumlar arasında bir kültür ortaklığı olduğunu ortaya koyacaktır. Benzer çalışmaların yapılmasıyla, kültürler arasındaki ortaklığa dair bir harita çıkarılabilir.

___

  • AMSTRONG, K. (2005). Mitlerin Kısa Tarihi. (çev. Dilek Şendil). İstanbul: Merkez Kitaplar.
  • ATEŞ, M.(2001). Mitoloji ve Semboller. İstanbul: Aksiseda Matbaası.
  • BAYAT, F. (2013). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • BRINTON, D. G. (2011). Yeni Dünya’nın Mitleri: Amerika’daki Kızıl Irkın Sembolizmi ve Mitolojisi Üzerine Bir Deneme. (çev. Suat Başar ÇAĞLAN). İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
  • CADUTO, M. J. ve BRUCHAC J. (1997). Keepers of The Earth: Native American Stories and Environmental Activities For Children. Colorado: Fulcrum Publishing.
  • ELIADE, M.(2016). Mitlerin Özellikleri. (çev. Sema RİFAT). İstanbul: Alfa Mitoloji.
  • MARRİOTT, A. ve RACHLİN, C. K.(1994). Kızılderili Mitolojisi. (çev. Ünsal ÖZÜNLÜ). Ankara: İmge Kitabevi.
  • ROSENBERG, D. (2003). Dünya Mitolojisi: Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi. (çev. Koray AKTEN vd.). Ankara: İmge Kitabevi.