NÜFUS DEFTERLERİNE GÖRE 19. YÜZYILIN İLK YARISINDA ERDEMLİ VE ÇEVRESİ YÖRÜKLERİNİN İDARÎ VE DEMOGRAFİK DURUMU

Bir toplumu meydana getiren insanların sayısı, cinsiyeti, yaş, meslek, inanç, dil ve benzeri birçok özellikleri yapılan nüfus sayımları ile belirlenir. Sayımlar sonucunda ortaya konulan istatistikî veriler ise devletlerin güncel ve geleceğe dönük politikalarının belirlenmesinde hayati öneme sahiptir. Geçmişte yapılan nüfus sayımlarına ait veriler, toplumların sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini belirlemeye çalışan araştırmacılar için önemli kaynaklar arasındadır. Bu nedenle Osmanlı dönemine ait nüfus sayımı verileri bu alana merak sarmış tarihçilerin başvurduğu kaynakların başında gelmektedir. Osmanlı Devleti’nde modern manada ilk nüfus sayımı II. Mahmud döneminde 1831 yılında yapılmıştır. Ülkede askerliğe elverişli nüfusu belirlemeye yönelik olan ve bu nedenle sadece erkek nüfusun tespitinin yapıldığı bu sayımı, ilerleyen yıllarda daha kapsamlı ve detaylı sayımlar izlemiştir. Bu çalışmada ilk nüfus sayımlarına dayanılarak, 19. yüzyılın ilk yarısında, günümüz Erdemli İlçesinin kapsadığı bölgede yer alan yerleşim yerleri, Yörük aşiretleri, bölgenin idarî durumu ve demografik yapısı hakkında bazı tespitler yapılmıştır. İki vilayetin sınır hattı olarak kabul edilen Alata Deresinin batısı ve doğusunun, sosyal ve ekonomik açıdan farklı karakterler göstermesi nedeniyle ayrı ayrı ele alındığı bu çalışmada, özellikle yerleşim yerleri, Yörük aşiretlerinin isimleri, nüfusları ve dağılışları belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Aşiret, Erdemli, nüfus, sayım, Yörük

___

BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi). NFS.d. 3645; 3646; 3648; 3649; 3650; 3651; 3657; 3662; 3679; 3680; 3681; 3682; 3688; 3690.
BOA. AMKT. 30/76
Adana Vilayet Salnamesi (AVS), 1289.
BİLGİLİ, A.S. (2001). Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
BULDUK, Ü. (1998). “İdarî ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşmeleri”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 30, Ayrıbasım.
ÇELİK, Ş. (1994). Osmanlı Taşra Teşkilatında İçel Sancağı (1500-1584). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
EFE, A. (2016). “Osmanlı Devleti’nin Aşiretlere Yönelik Vergi Politikaları Bulaçlı Aşireti Örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43), s. 715-727.
ERGÜN, A.-TERZİ, M.A.- KAYCIOĞLU, M. (2015). Osmanlı Nüfus Defterlerinde Adana (1831). İstanbul: Aktınkoza Yayınları.
Evliya Çelebi, (2005). Seyahatname, (Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
GÜNEŞ, M. (2014). “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili”. Gazi Akademik Bakış, 8 (15), 221-240.
KARAL, E. Z., 1940). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Ankara.
KARPAT, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları.
UÇAR, A. (2009). Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Silifke. İstanbul: İstsider Yayınları.
UĞUZ, S. (2011). I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Tarsus (1876-1926), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.