Niçin Dinlemiyoruz? Dinleyememe Probleminin Sosyokültürel Analizi

Dinleme becerisi insanın, henüz anne karnında iken kazandığı ilk ve -sağlıklı insanlarda- ölmeden önce kaybettiği son dil becerisidir. Bu bakımdan dinleme becerisi ve doğru kullanımı, bireyin kendini gerçekleştirmesi, sosyal rol ve statü edinmesi, başarı ve mutluluk değerlerine erişmesi kısaca iyi bir yaşam sürmesi için çok önemlidir. Dinleme, işitmeyi, dikkat edip anlam vermeyi, anlaşılanları ön bilgilerle bütünleştirmeyi ve uygun şekilde tepki göstermeyi içeren aktif bir süreç olarak tanımlanabilir. Günümüzde toplumsal ortamda insanların yaşadığı sorunların özünü oluşturan iletişimsizliğin temelinde, dinleme etkinliğinin tam ve doğru şekilde gerçekleştirilememesi yatmaktadır. Dinleme oluşum, sergilenme ve etki açısından çok boyutlu bir davranış örüntüsüdür. Bu nedenle dinleyememenin de altında yatan etkenler çok boyutludur. Bu çalışmada, dinleyememe problemi öncelikle tanımlanmaya ve nedenleri çok boyutlu bir şekilde analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dinleme, dinleyememe, kültür, eğitim, aile-toplum, teknoloji.

Why Do We Not Listen? A Sociocultural Analysis of the Inability to Listen

The ability to listen is the first language ability learnt in the mother’s womb, and in healthy people, the last one to be lost before dying. Therefore, the ability to listen and its appropriate use of this ability is quite important for an individual to realize him/herself, adopt a social role and status within the society and to achieve the values of success and happiness, that is to live a good life. Listening can be described as an active process including hearing, concentrating and understanding, combining what is understood with the previous knowledge and responding appropriately. Today, what lies beneath the lack of communication within the society, which constitutes the basis of the problems the people encounter, is the fact that the act of listening is not realized on a complete and appropriate basis. Listening is a multi-dimensional behavior pattern in terms of its formation, exposition and effect. As a result, the factors underlying the inability to listen are also multi-dimensional. Therefore, the present study aims to first define the problem of inability to listen, and then to analyze the reasons behind this problem on a multi-dimensional basis. The reasons are analyzed in terms of private living space (family), social structure, transition from oral to written culture and traditional education on the dimensions of ignorance of the ability to listen, mass culture and technologic life. The inability to listen is analyzed on a socio-cultural basis, and solution suggestions are made in this regard.

Keywords:

Listening, inability to listen, culture, education, family-society, technology.,

PDF

___

AKSOY, Ö. A. (1995). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. (10. Baskı). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
AKYOL, H. (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretimi Yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
ANDERSON, H. A. (1960). Teaching the Art of Listening, Perspectives on English (Ed. Robert C. Pooley). NewYork: Appleton-Century-Crofts, Inc.
ARSLAN. M.M. (2005). Milletimizi Kemiren Kültürel Hastalık: Kitle Kültürü. Çağın Polisi Dergisi, 45.
ARTUN, E. (1997). Adana'da Bilmece Sorma Geleneği. I. Halkbilimi Bilgi Şöleni Bildirileri, Balıkesir.
AYTAN, T. (2011). Aktif Öğrenme Tekniklerinin Dinleme Becerisi Üzerindeki Etkileri. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(4) 24-43.
BAŞ, B. (2011). Sözlü ve Yazılı Kültür İlişkileri Çerçevesinde Konuşma ve Yazma Becerilerine Bir Bakış. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 109-1
BEDİRHANOĞLU, M. (2009). İletişim Araçlarının Sosyal İlişkiler Üzerine Etkileri. http://www.sosyologum.com/esder_makale343456ILETISIM_ARACLARININ_S OSYAL_ILISKILER_UZEWRINDEKI_ETKILERI (Erişim Tarihi: 19.03.2012) BENJAMIN, W. (1995). “Son Bakışta Aşk”. Walter Benjamin’den Seçme Yazılar. (Haz. Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (1948). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. T.C. Resmî Gazete 27 Mayıs 1949 http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf (Erişim Tarihi: 02012)
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (2009). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. http://panel.unicef.org.tr/vera/app/var/files/c/r/crc-c-gc-12-tr-2.pdf (Erişim Tarihi: 02011)
BULAÇ, A. (1988). İnsanın Özgürlük Arayışı. İstanbul: Beyan Yayınları.
BURLEY-ALLEN, M. (1995), Listening the Forgotten Skill, a Self-Teaching Guide. (2nd). New York: Wiley Inc.
BURROWS, L. K., GUTHRIE, D., PETERSON, D. & RAKOW-LARSON, L. (1999). Improving Listening Skills in Children. Master’s action research project, IRI/Skylight: Saint Xavier University, ERIC Digest.
CERECİ, S. (2004). Televizyonun Sosyolojik Boyutu. İstanbul: Şule Yayınları.
CLARK, K. A., SCRUGGS, T. L. & SZYDLOWSKI, S. L. (1999). Improving Listening Skills in the Classroom. Master’s action, research project, IRI/Skylight: Saint Xavier University, ERIC digest.
ÇETİNKAYA, Y. (2005), Bir ‘Manipülasyon Aracı’ Olarak Medya, Medya ve Gençlik. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 57,10–12.
ÇİFÇİ, M. (2001). Dinleme Eğitimi ve Dinlemeyi Etkileyen Faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2),165-177.
DEMİREL Ö.(1999). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi. İstanbul: MEB Basımevi Yayınları.
DOĞAN, Y. (2007). İlköğretim İkinci Kademede Dil Becerisi Olarak Dinlemeyi Geliştirme Çalışmaları. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
DOĞAN, Y. (2010). Dinleme Becerisini Geliştirmede Etkinliklerden Yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 263-274.
DUKER, S. (1963). Doctoral Dissertations on Listening. Journal of Communication, 13(2), 106-117.
DUMAN,B., DEDE, Z.Y. ve ERYÜREKLİ, A. (2003). Her Şey İletişimle Başlar. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 3(36).
ELLUL, J (1998). Sözün Düşüşü. (Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları.
EDIGER. M. (2002). Listening and Language Arts. ERIC Digest-ED469149.
ERDOĞAN, İrfan (2011). İletişimi Anlamak. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
ERGİN, A. ve BİROL, C. (2005). Eğitimde İletişim. Ankara: Anı Yayıncılık.
ERGÜN, M. (1993). İnsan ve Eğitimi-Mevlana Üzerine Bir Deneme (Mevlana'nın Eğitim Görüşleri). Ankara: Ocak Yayınları.
EVREN, K. (2005). Güncel Örneklerle Medyada Dil Yanlışları. İstanbul: Alfa Yayınları.
GIDDENS, A. (2000). Sosyoloji. (Çev. Hüseyin Özel ve Cemal Güzel), Ankara: Ayraç Yayınevi.
GILBERT, M. B. (1988), Listening in School: I Know You Can Hear Me-But Are You Listening?. The Journal of International Listening Association, 2, 121-132.
GOODY, J. (2001). Yaban Aklın Evcilleştirilmesi. (Çev. K. Değirmenci). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
GÜLAY, N. (1991). Yunus Emre’de İnsan Sevgisi ve Dil Felsefesi. İzmir: Bilim Ofset. GÜVEN, N. ve BAL S. (2000). Dil Gelişimi ve Eğitim. 0-6 yaş dönemindeki çocuklar için destekleyici etkinlikler. İstanbul: Epsilon Yayınları.
HAMPLEMAN, R. (1958). Comparison of Listening and Reading Comprehension Ability of 4th and 6th Grade Pupils. Elementary English. XXXI, 49-53.
İMAM BUHÂRÎ (2004). Sahih-i Buhari ve Tercemesi. (17. Cilt.) (Çev. Mehmed Sofuoğlu), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
JALONGO, M. R. (1995). Promoting Active Listening in the Clossroom. Childhood education, 72(1),13-18.
JOHNSON, K. O. (1951). The Effect of Classroom Training upon Listening Comprehension. The Journal of Communication, I(1), 57-62.
KALAYCI, N. ve TEMUR, T. (2005). İlköğretim Okullarında Dinleme Becerisini Nasıl Geliştirebiliriz?. Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 1(2), 53-6
KARACOŞKUN, M.D. (2002). Bireysel ve Toplumsal Çözülmede Televizyon Faktörü Üzerine Düşünceler. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(1),227-233.
KEMAL, U. (2004). Son Sapkın Gen. Ankara: Piramit Yayıncılık.
KINGEN, S. (2000). Teaching Language Arts in Middle Schools. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Ass.
KLINE, J.A. (1996). Listening Effectively. Alabama: Air University Press.
KÖKNEL, C. (1997). İnsanı Anlamak. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları.
KÖSOĞLU, N. (1995). Millî Kültür ve Kimlik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
MANGUEL, A. (2001). Okumanın Tarihi. (Çev. F. Elioğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2006). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
MEB Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi (2008). Öğrencilerin televizyon izleme Alışkanlıkları. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) (2007). Çocukta Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay. http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/cocukgelisim/moduller /dilgelisimi.pdf (Erişim Tarihi: 02.01.2012)
MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) (2007). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Dil Gelişimi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay. http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/cocukgelisim/modull er/dilgelisimi.pdf (Erişim Tarihi: 20.03.2012)
MEVLÂNA CELÂLEDDİN (1971). Mesnevî, (Çev. Veled İzbudak), C I-VI, İstanbul. MOORE, K. D. (2000). Öğretim Becerileri. (Çev. Nizamettin Kaya). Ankara: Turhan Kitabevi.
NICHOLS, R. & STEVENS, L. A. (1974). Dinleme Sanatı. Bilim Teknik, 80, 43-44.
NUTKU, Ö. (1997). Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri. [2. baskı]. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
OKUTUCU, B. (2009). İletişimin Altın Anahtarı: Birbirimizi Can Kulağıyla Dinlemek. Tefekkür Dergisi, (31), http://www.tefekkurdergisi.com/yazici.asp?dergi=31&konu=839 (Erişim Tarihi: 02012)
ONG, W. J. (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür, Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. S. P. Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
ÖZBAY, M. (2001). Türkçe Öğretiminde Dinleme Becerisini Geliştirme Yolları. Türk Dili Dergisi, 589, 9-15.
____________(2002). Türkçe Öğretiminde İhmal Edilmiş Bir Alan Dinleme Eğitimi. Cumhuriyetimizin 80. Yılında Türkçemiz Sempozyumu, Ankara: ANAÇEV Yayınları, s. 97-104.
____________(2005). Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayıncılık
____________(2009). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
____________(2010). Anlama Teknikleri: II, Dinleme Eğitimi. Ankara: Öncü Kitap.
ÖZEN, F. (2001). Türkiye’de Okuma Alışkanlığı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. PAKSOY, G. (2003). Çocukla İletişimde Etkin Dinleme. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Şubat 3(36).
ROST, M. (1994). Introducing Listening. London: Penguin English Applied Linguistics.
SAKAOĞLU, S. (1997). “Halk edebiyatı”. DBİA, D-A, XV, 345-350, İstanbul: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
SAUSSURE, F. D. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yay.
SEVER, S.(2000). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
TOMPKINS, G. E. (1998). Language Arts Content and Teaching Strategies, New Jersey: California State University, Prentice-Hall Inc.
TOUSSAINT, I. H. (1960). A Classified Summary of Listening 1950-1959. Journal of Communication, 10(3), 125-134.
UNGAN, S. (2007). İlköğretimde Türkçe Öğretimi (Ed. A. Kırkkılıç ve H. Akyol). Ankara: PegemA Yayınları.
_________ (2008). Okuma Alışkanlığımızın Kültürel Altyapısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 218-228.
ÜNALAN, Ş. (2002). Dil ve Kültür. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
YENİTERZİ, E. (2007). “Mesnevî’de Söze Dair Benzetme Unsurları”. 2007 UNESCO Mevlâna Yılında Uluslararası VII. Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu, SÜ FenEdebiyat Fakültesi-Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi, Konya 02–05 Mayıs 200
YILDIZ, C. (2003). Ana Dili Öğretiminde Çağdaş Yaklaşımlar ve Türkçe Öğretimi. Ankara: PegemA Yayınları.
YILDIZ, C. (Ed.), Okur, A., Arı, G. ve Yılmaz, Y. (2010). Yeni Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi. Ankara: PegemA Yayınları.
YILDIZ, E. (2005). “Bir İletişimsizlik Nedeni: Dinliyoruz Ama Boşuna!”, İletişime yeni yaklaşımlar. (Ed. Demet Gürüz ve Ayşen Temel), Ankara: Nobel Yayınları.
YUSUF HAS HÂCİB (1998). Kutadgu Bilig. (Çev. Reşit Rahmeti Arat). Ankara: TTK Yay.
YÜKSEL, H. (2008). “Konuşma ve Dinleme”. Etkili iletişim. (Ed. Uğur Demiray). Ankara: PegemA Yayınları. http://blog.milliyet.com.tr/mevlana/Blog/?BlogNo=43263 (Erişim Tarihi: 14.01.2012). http://www.genetikbilimi.com/cuma/sozler16.html (Erişim Tarihi: 14.01.2012). http://www.unicef.org/turkey/udhr/_gi17.html (Erişim Tarihi: 20.03.2012).