Kurtlar ve Mankurtlar

Geçmişine sağlam köklerle bağlı Türk ulusları arasında kurt motifi, farklı şekillere bürünerek yaşatılmıştır. Oğuz Kağan’ın çadırına giren gök tüylü, gök yeleli erkek kurt, Göktürklere ait olan Bozkurt Destanı’nda Göktürk soyunun yeniden dirilip çoğalmasında anne kurt olarak karşımıza çıkarken, Uygurların Türeyiş efsanesinde Tanrı’nın tecelli ettiği bir erkek kurt şeklinde tasavvur edilmiştir. Aradan geçen binlerce yıla rağmen kurt motifi canlı bir şekilde hikâyelerde, söylencelerde ve romanlarda yaşatılmaktadır. Çalışmamızın asıl konusunu teşkil edecek olan mankurtlaşma meselesinin çıkış noktası da kurtların köpekleştirilmeye çalışılmasıyla mankurtlaştırma arasında kurulan köprüdür. İlk olarak Cengiz Aytmatov’un Gün olur Asra Bedel romanında ortaya atılan mankurt kavramıyla iletilmek istenen mesaj zamanın Sovyet döneminin uyguladığı baskılar neticesinde açıkça ortaya konulamamıştır. Ancak zamanlarının trajedilerinin yakın tanıkları olan Türk edebiyatlarının önemli yazarları tarafından özgürlüğün sembolü olan kurtlar vasıtasıyla bu idea işlenmektedir. Bu çalışmamızda Cengiz Aytmatov’un Dişi Kurdun Rüyaları romanı, Muhtar Avezov’un “Kökserek” ve Tölögön Kasımbekov’un “Bozkurt” hikâyeleri kapsamında kurttan, mankurt olmaya giden süreç incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kurt, mankurt, Türk tarihi.

Wolfs and Mankurts

The male wolf motive has been kept alive in many different forms among Turkic people. The gray-wolf that entered the yurt/tent of Oguz Kagan once again appears in one of the Kokturk epics as a she wolf symbolizing reincarnation and growing in number. The male wolf also appears in the Uigur epic Türeyiş as a symbol of God. Despite the intervening thousands of years the wolf-motive has been kept vivid in narratives, stories, and novels. This work will try to establish a bridge between mankurtism/slaverism and the wolves. Mankurtism has been a phenomenon since the print of Aitmatov’s book Gün Olur Asra Bedel. This book was a corner stone to imply Soviet regime’s pressure on the people. As close witnesses of these tragidies represantatives of Turkic literatures use wolf image as the symbol of freedom. Aitmatov’s work Dişi Kurdun Rüyaları, Auezov’s story “Kökserek,” and Tölögön Kasımbekov’s “Bozkurt” are examined from the process of mankurtism.

Keywords:

Wolf, mankurt, Turkish history.,

PDF

___

AVEZOV, M. (1997). Hikâyeler. (çev. Zeyneş İsmail-Ahmet Güngör). Ankara: Bilig Yayınları
AYTMATOV, C. (1990). Dişi Kurdun Rüyaları. (Tercüme Refik Özdek). Ankara: Ötüken Neşriyat.
AYTMATOV, C. (1991). Gün Olur Asra Bedel. (çev. Refik Özdek). İstanbul: Ötüken Yayınevi
AYTMATOV, C. ve MUHTAR, Ş. (2000). Kuz Başındaki Avcının Çığlığı. Ankara: Kitap Yurdu.
BANARLI, N. S. (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
ERGİN, M. (2004). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: TDK Yayınları.
ERGİN, M. (2005). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
İNAN, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler I. cilt Ankara: TTK Yayınları.
KALAFAT, Y. (2009) Türk Halk Tefekküründe Kurt II. Ankara: Berikan Elektronik Basım Yayım.
KOLCU, A. İ. (2008). Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar. Erzurum: Salkım Söğüt Yayınları.
KORKMAZ, R. (2008). Ötekileşme Sorunu ve Eve Dönüş İzlekleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
ÖGEL, B. (2003). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK yayınları.
ÖGEL, B. (2006). Türk Mitolojisi II. Ankara: TTK yayınları.
SÖYLEMEZ, O. (2002). Cengiz Aytmatov Hayatı ve Eserleri Üzerine İncelemeler. Ankara: Karam Yayınları.
SÖYLEMEZ, O. ve AŞLAR, H. (2009). Kırgız Hikâyeleri Antolojisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
ŞİŞMAN, B. (2009). Cengiznâme Hazâ Kıssa-i Çingiz Hân. Samsun: Etüt Yayınları.