KÜLTÜR AKTARIMINDA ÇEVİRİ STRATEJİLERİ: MİKHEİL CAVAHİŞVİLİ’NİN “ÇANÇURA” ADLI ÖYKÜSÜNÜN TÜRKÇE ÇEVİRİSİNDEKİ DEYİMLERİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Türk - Gürcü ilişkilerinin birkaç yüzyıllık geçmişi olmasına karşın, iki ulus arasındaki yazınsal ilişkiler yakın bir dönemi kapsamaktadır. Tiflis Devlet Üniversitesi’nde ve Gürcistan Bilimler Akademisi’nde Türkoloji bölümünün bulunması daha erken dönemlerde tanınmasına rağmen Türkiye’de Gürcü yazınına ilgi 1960’larda başlamıştır. Sovyet Dönemi’nde dünya edebiyatının birçok eseri Gürcüceden Türkçeye, Türkçeden Gürcüceye çevrilmiştir. Bu eserlerden biri de Mikheil Cavahişvili’nin “Çançura” adlı öyküsüdür. 1903 yılında yayımlanan eser 1988 yılında çevirmen İbrahim Yavuz Goradze tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Bu çalışmada Gürcüceden Türkçeye çevrilen Gürcü edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Mikheil Cavahişvili’nin “ჩანჩურა„ (Çançura) adlı eserinin Türkçeye yapılan çevirisindeki kültür aktarımını deyimlerle belirmeye çalıştık. Bu çerçevede öncelikle çevirinin tanımı, kapsamı, işlevi ve çeviri kültür aktarımı ilişkisi açıklanmıştır. Daha sonra çeviri kültür aktarımı ilişkisine bağlı olarak eserde yer alan deyimleri karşılaştırırken çevirmenin deyim aktarmadaki ortak kullanımlar, farklı kullanımlar saptanmış ve deyimleri birebir çevirmenin hangi hatalara sebep olabileceği eserin orijinali (Gürcüce) ve Türkçe çevirisi karşılaştırılarak gösterilmiştir. Karşılaştırmamız sonucunda kaynak metinde verilen deyimlerin hedef dilde aktarımının içerik olarak uyum sağlayarak genel olarak erek dil okuyucusuna yönelik bir çeviri anlayışı yürüttüğünü söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler:

Gürcüce, “Çançura” öyküsü, deyim, çeviri, erek dil

___

Abdrahmanov, S. (2007). Töltuma men teltuma. Astana: Elorda.
Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayıncılık.
Alibekova, J. (2012). Çalıkuşu romanındaki deyimleri Kazakçaya aktarma yöntemleri. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 48, 4150.
Cavahişvili, M. (1998). Şeytanın taşı. (Çev. Goradze, İ. Y.). İstanbul: Uğur Ofset Yayınevi.
Cavahişvili M. (1998). Dilsiz çançura. (Çev. Goradze, İ. Y.). İstanbul: Uğur Ofset Yayınevi.
Eker, Ü. (2012). Tarihi metin aktarımında deyimler (Eski Türkiye Türkçesi – Türkiye Türkçesi). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), 124-157.
Göktürk, A. (1994). Çeviri: Dillerin dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık.
Kuçkina, S. (2016). Perevodçeskiy aspekt izuçeniya frazeologizmov v angliyskon i russkon yazıkah. V. Mecdunarodnaya Nauçnaya Konferensiya Molodıh Uçennıh 2016, Ural’skiy Federal’nıy Universitet, s. 181-188.
Kvantaliani, E. (2010). Gürcüce-Türkçe sözlük. Tiflis: Tiflis Devlet Üniversitesi Yayınevi.
Mamulia, E. (2006). Türkçe-Gürcüce deyimler sözlüğü. Tiflis: TİKA.
Newmark, P. (1988). Textbook of translation. Oxford: Pergamon Press.
Oniani, A. (1966). Gürcüce deyimler sözlüğü. Tiflis: Nakaduli Yayıncılık.
Ölker, P. (2016). Kâbusnâme çevirisi özelinde on beşinci yüzyıldan on sekizinci yüzyıla Türkçenin söz barlığındaki değişim. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1114-1134.
Öztürk, G. M. (2017). Gürcüceden Türkçeye yapılan bir çeviri: Mikheil Cavahişvili’nin Şeytanın Taşı. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(19), 2287-2305.
Püsküllüoğlu, A. (1998). Türkçe deyimler sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Ricoeur, P. (2008). Çeviri üzerine (Çev. Kasar, S. Ö.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Süyünbek Kızı, E. ve Üstünova, K. (2018). Kırgız Türkçesinden Türkiye Türkçesine deyim aktarmadaki bazı sorunlar üzerine – ‘Manas Destanı’ romanı örneğiyle. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(35), 707-722.
Taş, S. (2017). Kültürel unsurların çevirisi ve çeviri stratejileri. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 1-4.
Tsekhladze, N. (2018). Deyim araştırma yörüşleri. Batum: İverioni Yayıncılık.