KLASİK TÜRK ŞİİRİNE İSLAM SANATLARI ESTETİĞİNİN BİR YANSIMASI: “EŞ’ÂR-I PERÎŞÂN”

Klasik Türk şiiri, estetik ilkelerini İslam sanatından almıştır. Klasik dönem şiiri estetiği de belli bir biçim ve anlam bütünlüğüyle ortaya çıkmıştır. Bu şiirin bir özelliği olan konu bütünlüğünün yokluğu, bir eleştiri unsuru olmamalıdır. Bu özellik, klasik Türk şiirinin, kaynağını İslam sanatları estetiğinden aldığı önemli bir niteliktir. Şiir metinlerinin konu bakımından dağınık olması, İslam sanatları estetiğinde bulunan modüler sistemin şiire yansımasının bir sonucudur. Klasik Türk şiiri, beyitlerin bir araya gelerek oluşturduğu bir metin formuna sahiptir. Bu şiir formunda beyitler, tek başlarına anlamlı küçük birimleri temsil etmektedir. Bu şiir geleneğinde, şiir metninden herhangi bir beyit ait olduğu bütünden koparılsa da canlılığından herhangi bir şey kaybetmeyecektir. Benzer biçimde İslam sanatlarında yaygın olan modüler sistem de anlamlı küçük birimlerin bir araya gelerek daha büyük birimleri meydana getirmesi yoluyla oluşur. İslam sanatları estetiğinde yaygın olan bu formu, klasik dönem şairleri de “eş’âr-ı perîşân”, “perîşân güftâr”, “perîşân ebhâs”, “elfâz-ı perîşân” gibi ifadelerle vurgulamışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk şiiri, modüler sistem, İslam sanatı, estetik

___

Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
Durusoy, A. (2002). TDV İslâm ansiklopedisi. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kesret.
Erzen, J. N. (1999). Osmanlı sanatı ve mimarisinde estetik ve duyarlık. (çev. M. H. Doğan). Sanat Dünyamız, 73, 55-69.
Hâfız-ı Şirâzî (2014). Hâfız divanı. (çev. H. Kırlangıç). Ankara: Hece Yayınları.
İsen, M. (1998). Sehî bey tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Köprülü, M. F. (1999). Hayat ve edebiyat. (haz. M.Kalpaklı). Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (s. 65). İstanbul: YKY Yayınları.
Kuban, D. (2007). Osmanlı mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları.
Küçük, S. (1994). Bâkî dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78361/baki-divani.html
Levend, A. S. (1962). Ümmet çağı Türk edebiyatı. Ankara: TTK Yayınları.
Mahir, B. (2012). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Nasr, S. H. (1992). İslam sanatı ve maneviyatı. (çev. A. Demirhan). İstanbul: İnsan Yayınları.
Taburoğlu, Ö. (2016). Resim, söz ve yazı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. (haz. Z. Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde vehbî dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-196833/sunbulzade-vehbi-divani.html
Kavruk, H. (?). Şeyhülislâm yahyâ dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78405/seyhulislam-yahya-divani.html
Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî dîvânı (Gazaller Dışındaki Şiirler). Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-195592/zati-divani.html
Okçu, N. (?). Şeyh Gâlip dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. kâmûsu’l-muhît tercümesi ve vankulu lügati, Erişim adresi: http://www.kamus.yek.gov.tr