“BARINDIR-“ FİİLİNİN BİLİMSEL YAZILARDAKİ ANLAM GENİŞLEMESİ ÜZERİNE

Barındır- fiili üzerinde ayrıntılı olarak durma ihtiyacı hissetmem, bilimsel alan yazılarında, tezler, makaleler ve bildirilerde bu fiille sıklıkla karşılaşmış olmam; farklı ve ayrıntılı anlam taşıyan başka fillerin yerine de barındır- fiilinin kullanılmış olduğunu görmem neticesidir. Bu sebeple hem doğrudan incelediğim tezler ve makalelerden hem de barındır- fiilini genel ağ üzerinden arattığım çalışmalardan örnekleri çoğaltarak değerlendirmeyi bunlar üzerinden yaptım. Aratma sırasında Türklük Bilgisi alanı dışında hukuk, yabancı dil öğretimi ve turizm ile ilgili birkaç makalede kullanılan barındır- fiili de örnekler içinde yer aldı. Örneklerin kaynağını, bilimsel etik açısından açıklamadım. Makalede önce, fiilin tarihsel süreçteki basit ve türemiş biçimlerinin anlam alanları gösterilmiş; bu fiilin kök ve gövde anlamlarıyla ilgili olarak ortaya konmuş görüşler değerlendirilmiş, ardından günümüz bilimsel yazı alanında araştırmacıların barındır- fiilini tercih ettikleri örnekler dizilmiş, daha sonra tespit edilen örneklerden hareketle, barın- ve barındır- fiillerinin başlangıçta “bir yerde bulundurmak, geçimini temin etmek, sığınmak, yaşayacak bir mekân sağlamak” somut anlamlarında kullanılırken, bu temel anlama bağlı yeni yan anlamlarla, yakın zamanlı olarak genişlediği ortaya konmaya çalışılmıştır.Araştırmacıların hangi saikvesebeplerle olursa olsun, barın-/barındır- fiilini tarihteki anlamından farklı bir işleve dönüştürerek kullanmaları, fiilde anlam genişlemesine sebep olmuş; anlam genişlemesi içinde yer alan fiiller ise, barındır- fiilinin kavram alanına girerek, kendi kullanım alanlarından uzaklaşmışlardır. Bu yazı, an içinde/eşzamanlı bu seyre ışık tutmak için kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

barın-/barındır-, anlam genişlemesi, bilimsel yazı

___

Aksan, D. (1978). Anlambilimi ve Türk anlambilimi.Ankara:Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Altaylı, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi sözlüğü.İstanbul:I-II Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Arat, R. R. (1979). Kutadgu bilig III indeks(İndeksi neşre hazırlayanlar: K. Eraslan-O. F. Sertkaya- N. Yüce).İstanbul:Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü,.
Ata, A. (1998). Nehcü’l-feradis IIIdizin-sözlük.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ata, A. (1997). Kısasü’l-enbiyā, Peygamber kıssaları I giriş-metin_tıpkıbasım.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin grameri. (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Çağbayır, Y. (2010). Ötüken Türkçe sözlük.İstanbul:Ötüken Yayınları.
Dilçin, C. (1991). Mes’ud Bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahar, inceleme-metin-sözlük.Ankara:Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Ergin, M. (1977). Türk dil bilgisi.İstanbul:Minnetoğlu Yayınları.
Ercilasun, A. B.(2007). Makaleler dil-destan-tarih-edebiyat.Ankara:Akçağ Yayınları.
Ercilasun, A. B. veAkkoyunlu,Z. (2014). Kaşgarlı Mahmuddivanulugati’t-Türkgiriş-metin-çeviri-notlar-dizin.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülensoy, T. (2010). Türkçe el kitabı. Ankara:Akçağ Yayınları.
Hüseyin Kazım Kadri. (1928). Türk lûgatı, Türk dillerinin iştikakȋ ve edebȋlûgati, I.cilt.İstanbul:İstanbul Devlet Matbaası.
Johanson, L. (2014). Türkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler.(2.Baskı).(Çev. N. Demir).Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karaağaç, G. (2017). Türkçe üzerine yazılar.Ankara:Akçağ Yayınları.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi).Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Z. (1995). Türk dili üzerine araştırmalar,birinci cilt.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Öner, M. (1995). Barış sözü hakkında. Uluslararası Altın Ordu Konferansı, Tataristan Cumhuriyeti, Kazan, 8-11 Ağustos 1993. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları VIII, 57-65, İzmir.
Özkan, M. (1995). Türk dilinin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi.İstanbul:Filiz Kitabevi.
Özmen, M. (2001). Ahmed-iDa’idivanı, Cilt II.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şemsettin Sami. (2002). Kamus-ı Türki.(1317-İkdam Matbaası yayımından 12. Tıpkıbasım).İstanbul:Çağrı Yayınları.
Şeyh Süleyman Efendi’yi Buharȋ. (1298). Lûgat-i Çağatāyi ve Türki-yiOsmāni.İstanbul:Mihran Matbaası.
Tekin, Ş. (2001). İştikakçının köşesi,Türk dilinde kelimelerin ve eklerin hayatı Üzerine denemeler.İstanbul:Simurg Yayınları.
Topaloğlu, A. (1978). XV. yüzyıl başlarında yapılmış Kur’an tercümesi, ikinci cilt (sözlük). İstanbul:Kültür Bakanlığı Yayınları.
Türk Dil Kurumu.(2011). Türkçe sözlük. Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.