AHMET MİTHAT EFENDİ'NİN KARNAVAL, HENÜZ 17 YAŞINDA ve VAH ROMANLARINDA BATI MEDENİYETİ ELEŞTİRİSİ

Tanzimat Dönemi, ana çizgileriyle siyaset, cemiyet ve edebiyat alanlarında göstermiş olduğu değişme ve gelişmelerle Türk milletinin hayatında önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde Osmanlı toplumu, devletin Batılılaşma çabaları doğrultusunda derin değişimler yaşamıştır. Batılılaşma ile gelen yeni hayat tarzı, mevcut Osmanlı toplum yapısını olumsuz yönde etkilemeye başlamıştır. Bunun yanında toplumun kendi bünyesindeki sosyal aksaklıklar da sosyal yapının hasar görmesine neden olmuştur. Ahmet Mithat Efendi çoğu zaman, Osmanlı sosyal hayatı ile Avrupa sosyal hayatını karşılaştırarak tenkit etmiştir. Bu yaklaşım, okurun doğruyu ve yanlışı aynı anda değerlendirmesini sağlamaya çalışma olarak da ifade edilebilir. Kurmaca metinler olmasına rağmen Ahmet Mithat Efendinin romanları, Batı medeniyetine ait kavramların Osmanlı toplumundaki yansımalarını ve Türk toplumuna ait değerlerin Batı medeniyeti algısıyla nasıl değiştiğini göstermesi bakımından önem taşımaktadır. Bu bakımdan çalışmamızda Ahmet Mithat Efendinin, ağırlıklı olarak özellikle bu konuyu ele aldığı Karnaval, Henüz 17 Yaşında ve Vah adlı romanları, Batı medeniyetine yönelik eleştiriler açısından incelenmiştir. Böylece Ahmet Mithat Efendinin Batı medeniyetini algılama biçimi ve eleştirileri seçilen eserlerden yola çıkılarak tespit edilmeye çalışılmıştır.

AHMET MITHAT EFENDI'S CRITICISM TO THE WESTERN CIVILIZATION IN HIS NOVELS CARNIVAL, AT THE AGE OF 17 and VAH

The Tanzimat Reform Era has an important place with its main lines in the life of the Turkish nation with the changes and developments it caused in the fields of politics, community and literature. Ottoman community underwent series changes in accordance with the state's efforts of westernization. The new life style emerged as a result of westernization started to affect the existing Ottoman society structure in a negative way. Besides, the malfunctions in the society's own structure have caused damage to the social structure. Ahmet Mithat Efendi often compared the Ottoman social life and the European one, and criticised it. This approach may be defined as the trial to let the reader appraise the right and the wrong simultaneously. Though they are fiction, Ahmet Mithat Efendi's novels are of great importance as they show the reflections of conceptions belonging to the Western civilization on Ottoman society and how the values of the Turkish society changed with the perception of the Western civilization. In this respect, particularly novels Karnaval, Vah and Henüz 17 Yaşında (Carnival, Vah and At the Age of Seventeen), where Ahmet Mithat Efendi discussed this issue were analysed in terms of the criticisms towards the Western civilization. Thereby, Ahmet Mithat Efendi's way of perception of the Western civilization and his criticisms were tried to be detected via his chosen works.

___

A.M. EFENDİ. (2000). Henüz 17 Yaşında. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. A.M. EFENDİ. (2000). Karnaval. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. A.M. EFENDİ. (2000). Vah. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AKYÜZ, K. (2000). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. ALVER, A. (2012). İlk Dönem Türk Romanlarında Yanlış Batılılaşma Sonucu Yabancılaşan Karakterler, Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 27-36. BİLGE, M. (2009). Nurettin Topçunun Kültür ve Medeniyet Anlayışı. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 92-102. ÇAKIR, Ç. (2004). Türk Aydınının Tanzimatla İmtihanı: Tanzimat ve Tanzimat Dönemi Siyasî Tarihi Üzerine Yapılan Çalışmalar. Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, 1, 9-69. ÇETİN, N. (2012). Ahmet Midhat Efendinin Romanlarında Millî Özgüven Duygusu. Temrin Dergisi (Ahmet Midhat Efendi Özel Sayısı), 55, 10-18. ÇINAR, Y. (2010). Bir Eleştiri Örneği: Tanzimattan Cumhuriyete Batılılaşma. Akademik Bakış Dergisi, 19, 1-7. DE ROSAY, C. (2006). Ahmet Mithat Efendinin Eserlerinde Batılılaşma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. DOĞAN, M. (2014). Batılılaşma İhaneti. İstanbul: Yazar Yayıncılık. ESEN, N. (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları. GÖKALP, Z. (2013a). Hars ve Medeniyet. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları. GÖKALP, Z. (2013b). Kültür ve Medeniyet Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. İstanbul: Gençlik Kitabevi Yayınları. GÜNGÖR, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Hisar Yayınları. KARABULUT, M. (2008). Batılılaşma Açısından Tanzimat Dönemi Türk Romanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KARABULUT, M. (2010). Tanzimat Döneminde Osmanlının Yenileşme Sürecine Bir Bakış. Türk Dünyası Araştırmaları, 187, 125-139. MERİÇ, C. (2013). Kültürden İrfana. İstanbul: İletişim Yayınları. NAMLI, T. (2010). Tanzimat Devri Türk Romanında Sosyal Tenkit. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. OKAY, O. (2006). Edebiyat Teorisi, Tenkit ve Ahmet Midhat Efendi. Ankara: Dergâh Yayınları. OKAY, O. (2008). Batı Medeniyeti Karşında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları. ÖZDEMİR, M. ve SÜĞÜMLÜ, Ü. (2014). Ahmet Mithat Efendinin Jöntürk Romanında Medeniyet Algısı. Turkish Studies, 3, 1062-1084. ŞEREF, İ. (2014). Tanzimat Döneminde Bir Aydın Olarak Ahmet Midhat Efendi ve Düşünce. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 31, 281-292. TAŞ, K. (2002). Tanzimat ve Batılılaşma Hareketlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 87-94. TOPÇU, N. (2014). Kültür ve Medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları. TURAL, S. (1992). Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler. Ankara: Ecdâd Yayıncılık. YETİŞGİN, M. (2005). On Dokuzuncu Asırda Avrupalının Gözüyle Türk İmajı. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 70-79. YUSOĞLU, N. (2011). Ahmet Mithat Efendinin Macera Romanlarında İntikam. Online Thematic Journal of Turkic Studies, 2, 291-301.