KUTB’UN ḪÜSREV Ü ŞĪRĪN MESNEVİSİNDEKİ TÜRKÇE ADLARIN KAVRAM ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ

12. yüzyılda Genceli Nizamî tarafından Farsça yazılan Ḫüsrev ü Şīrīn adlı mesnevi, 14. yüzyılın ilk yarısında Kutb mahlaslı bir şair tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Bu eserin söz varlığının ele alınması, 14. yüzyıldaki Türkçenin durumu hakkında bir kanaatin oluşmasına da imkân tanıyacaktır. Söz varlığı, temelde “ad” ve “fiil” olarak ikiye ayrılmak ile beraber, adların dil içerisindeki kullanım sıklığı, çokluğu ve çeşitliliği fiillerden oldukça fazladır. Buradan yola çıkarak Kutb’ un Ḫüsrev ü Şīrīn adlı eserini söz varlığı açısından daha iyi değerlendirebilmek için eserdeki adların kavram alanına göre incelenmesi yapılmıştır. Ancak bu yapılırken, adların farklı dillerden kolaylıkla alıntılandığı düşünülmüş ve Türkçe kökenli sözcüklerin alıntı sözcüklerden ayırt edilerek değerlendirilmesinin Türkçe açısından daha kıymetli olacağı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Kutb, Ḫüsrev ü Şīrīn, Türkçe Adlar, Kavram Alanı

The Evaluation Of The Turkish Names In The Ḫüsrev ü Şīrīn Masnavis By Qutb According To The Conceptual Fields

The masnavi called Ḫüsrev ü Şīrīn, written in Persian by Nizami of Ganja in the 12th century, was translated into Turkish by Qutb in the first half of the 14th century. Analyzing the vocabulary of this work will also enable an opinion about the situation of Turkish in the 14th century. Although the vocabulary is basically divided into two as “noun” an “verb”, the frequency, multiplicity and variety of nouns in the language are much more than verbs. From this point of view, in order to better evaluate Qutb’s work Ḫüsrev ü Şīrīn in terms of vocabulary, the names in the work were examined according to the conceptual field. However, while doing this, it was thought that the names were easily loaned from different languages and it was seen that it would be more valuable for Turkish to distinguish between Turkish origin words and loan words.

Keywords:

Qutb, Ḫüsrev ü Şīrīn, Turkish Names, Conceptual Field,

PDF

___

BATMAZ, Macidegül (2013). Eski Uygur Türkçesinde Tıp Terimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
ÇAKMAK, Cihan (2015a). “Dîvânu Lugâti’t Türk’te Araç Gereçlere Ait Söz Varlığı”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/16 Fall 2015, s. 427-460.
ÇAKMAK, Cihan (2015b). “Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Vücut ve Organ Adları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 8, Sayı 41, s. 135-143.
DEMİRCİ, Ümit Özgür ve KARSLI, Sibel (2014). Kutb’un Husrav U Şīrīn’i (Dizin). İstanbul: Kesit Yayınları.
ECKMANN, Janos (2014). Harezm, Kıpçak, Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
EKMEN, Botan Cudi (2018). Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Organ Adları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (2008). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları. HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1999). “Hüsrev ü Şīrīn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 19, Ankara, 56.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin (2000). Kutb’un Husrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu. KÖPRÜLÜ, Fuat (2016). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Alfa.
ÖZTÜRK, Faruk (2005). “Kutadgu Bilig’de Bitki Adları”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt VI, Sayı 1, 201-208. ZAJĄCZKOWSKİ, Ananiasz (1961). Najstarsza wersja turecka ḫusräv u šīrīn quṭba III. Warszawa.
ARGUNŞAH, Mustafa ve SAĞOL YÜKSEKKAYA, Gülden (2013). Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri, İstanbul: Kesit Yayınları.