AŞK-I MEMNU’DA EBEVEYN-ÇOCUK İLİŞKİLERİ

Halit Ziya Uşaklıgil (İstanbul, 1865-İstanbul, 1945)’in sanatının gerek içeriği gerekse biçimsel özellikleri itibarıyla doruk noktasını imleyen Aşk-ı Memnu (1900) modern Türk edebiyatının başat metinlerinden biridir. Roman Bihter ile Behlül arasındaki yasak aşkı ve bunun Adnan Bey ailesine getirdiği yıkımı odağa almış, metindeki yasak aşk ve Batılılaşma meseleleri eleştirel okumaların temel sorunsalları olarak öne çıkmıştır. Uşaklıgil; söz konusu metinde Bihter ile annesi Firdevs Hanım, Nihal ile babası Adnan Bey arasındaki ilişkileri de ayrıntılı olarak yapılandırılmıştır. Bu incelemede, Halit Ziya’nın gerek Firdevs Hanım ile kızları Peyker ve Bihter gerekse Adnan Bey ile çocukları Nihal ve Bülent arasındaki ilişkileri nasıl biçimlendirdiği tartışmaya açılacaktır. Bu çerçevede öncelikle Firdevs Hanım’ın kızlarıyla yaşadığı çatışma ve bu çatışmanın nedenleri açığa çıkarılacaktır. Firdevs Hanım erken yaşta gerçekleştirdiği evliliğinde ne eşiyle mutlu olabilmiş ne de dünyaya getirdiği kızlarını benimseyip “annelik”i yaşamında içkinleştirebilmiş bir kadındır. Kendini gençlik vehmine kaptırmış bu kadının kızlarıyla rekabet içerisinde olduğu görülür. Onun aksine, Adnan Bey eşini kaybettikten sonra çocuklarına hem annelik hem babalık yapmış, çocuklarının mutluluğu için kendi isteklerini ötelemiş bir karakterdir. Adnan Bey’in özellikle kızı Nihal’le olan ilişkisinin Firdevs Hanım’ın kızlarıyla olan ilişkileriyle karşılaştırılması yoluyla metinde içkin “cinsel politika”nın da açığa çıkarılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Halit Ziya Uşaklıgil, Aşk-I Memnu, Servet-İ Fünûn Romanı, Aile, Ebeveyn-Çocuk İlişkileri, Psikanaliz

PARENT-CHILD RELATIONSHIPS in AŞK-I MEMNU

Aşk-ı Memnu (1900), which marks the climax of Halit Ziya Uşaklıgil's art in terms of both its content and its formal features, is one of the canonical texts of modern Turkish literature. The novel focuses on the forbidden love between Bihter and Behlül and the destruction it brought to the family of Adnan Bey, and the issues of forbidden love and Westernization in the text have come to the forefront as critical problems in critical readings. In the text in question, Uşaklıgil also structured the relations between Bihter and his mother Firdevs Hanım, Nihal and his father Adnan Bey in detail. In this paper, how Halit Ziya shapes the relations between Firdevs Hanım and her daughters Peyker and Bihter, and Adnan Bey and his children Nihal and Bülent are to be discussed. In this context, firstly, the conflict that Firdevs Hanım has with her daughters and the reasons of this conflict will be revealed. Firdevs Hanım is a woman who could not be happy with her husband in her marriage at an early age and could not adopt her daughters she had brought into the world and the role of "motherhood" in her life. It is seen that this woman, who has lost herself in an illusion of youth, is in competition with her daughters. Contrary to this, Adnan Bey is a character who has acted as both a father and a mother to his children after losing his wife and has postponed his own wishes for the happiness of his children. It is aimed to reveal the immanent “sexual politics” in the text by comparing Adnan Bey's relationship with his daughter Nihal with Firdevs’ with her daughters.

Keywords:

Halit Ziya Uşaklıgil, Aşk-I Memnu, Servet-I Fünûn Novel, Family, Parent-Child Relationships, Psychoanalysis,

PDF

___

Badinter, E. (1992). Annelik Sevgisi 17. Yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi. (K. Çelik, Çev.) İstanbul: Afa Yayınları.
Badinter, E. (2015). Kadınlık mı Annelik mi. (A. Ekmekci, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Briffault, R. (1990). Analar. (Ş. Yeğin, Çev.) İstanbul: Payel Yayınları.
De Beauvoir, S. (1993). Kadın “İkinci Cins” II Evlilik Çağı. (B. Onaran, Çev.) İstanbul: Payel Yayınları.
Gürbilek, N. (2004). “Müebbet Çocukluk Her Zaman Eksik, Her Zaman Muhtaç, Her Zaman Öksüz”. Kör Ayna, Kayıp Şark Edebiyat ve Endişe. İstanbul: Metis Yayınları, ss. 139-167.
İleri, S. (2011). “Aşk-ı Memnû ya da Uzun Bir Kışın Siyah Günleri”. Kamelyasız Kadınlar. İstanbul: Everest Yayınları, ss. 141-244.
Kaplan, Z. (2021). 19. Yüzyıl Türk Romanında Annelik Olgusu (1870-1900). Doktora Tezi. Kayseri: T. C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Kawash, S. (Summer 2011). “New Directions in Motherhood Studies”. Signs. Vol. 36, No. 4, pp. 969-1003.
Moran, B. (1998). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1 Ahmet Mithat’tan A. H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
Önertoy, O. (1995). Halit Ziya Uşaklıgil Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Parla, J. (2014). Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Uşaklıgil, H. Z. (2020). Aşk-ı Memnu. (H. İnci, Yay. Haz.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Uşaklıgil, H. Z. (2011). Mai ve Siyah. (E. Doğan, Yay. Haz.) İstanbul: Özgür Yayınları.
Uşaklıgil, H. Z. (2005). Nemide. (B. Sağıroğlu, Yay. Haz.) İstanbul: Özgür Yayınları.
Uysal, Z. (2014). Metruk Ev Halit Ziya Romanında Modern Osmanlı Bireyi. İstanbul: İletişim Yayınları.