SİCİLLERDEN İHTIDALARI OKUMAK: TANZİMAT ÖNCESİNDE ANKARA’DA MÜHTEDİLER
Özet Osmanlı devrinde gerçekleşen ihtida/din değiştirme olaylarının birbirinden farklı sebepleri ve farklı prosedürleri bulunmaktadır. Her biri ayrı bir öykünün parçası olan din değiştirme hadiseleri, devletin uzun geçmişi içerisinde farklı şekiller ortaya çıkarmıştır. Çalışmada Tanzimat fermanı öncesindeki şer‘iyye sicilleri ön plana çıkarılarak Ankara’da kayda geçirilen ihtida kayıtlarından hareketle bazı sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır. Ankara Şer‘iyye sicillerinde din değiştirme ile ilgili kayıtların hemen hepsi defterlere kaydedilmediğine göre, bir kısmının kaydedilmesinin arka planında nelerin olduğu sorusunun cevabı aranmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Ankara, Din değiştirme, Şer ‘iyye sicilleri
Anahtar Kelimeler:
Osmanlı, Ankara, Din değiştirme, Şer ‘iyye sicilleri
READING CONVERSION TO ISLAM FROM THE KADI REGISTERS: THE CONVERTS IN ANKARA BEFORE THE TANZIMAT
The events of conversion to Islam in the Ottoman era had different reasons and procedures from each other. The events of conversion to Islam which were part of an unique story, revealed different patterns in the long-term Ottoman past. In this study, it has been tried answering to some questions according to the conversion cases recorded in Ankara using the kadı registers before the Tanzimat. Thinking of not recording some cases about conversion in the kadı registers of Ankara, it has been questioned what was behind that situation.Keywords: Ottoman, Ankara, Conversion, Kadı registers.
Keywords:
Ottoman, Ankara, Conversion, Kadı registers,
___
- Ankara Şer ‘iyye Sicilleri: AŞS. 107/793 – AŞS. 134/820 – AŞS. 221/907- AŞS. 229/915- AŞS. 229/9 – AŞS. 234/920 – AŞS. 236/922, - AŞS. 241/927 - AŞS. 253/939- AŞS. 259/945 - AŞS. 305/991
- BOA. DH. MKT. 1700/69 - BOA. TFR. I. KV. 98/9788
- Sofya Şer ‘iyye Sicilleri: SŞS. 23 – SŞS. 30
- Adıyeke, Nuri; “Islahat Fermanı Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi ve Gayrimüslimlerin Yaşantılarına Dair”, Osmanlı IV, Ankara 1999, s. 255- 260.
- Akyıldız, Ali; “Tanzimat”, TDV. İA. 40, İstanbul 2011, s. 1- 10.
- Aslan, Halide; Tanzimat Döneminde İhtida(1839-1876), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, İslam Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara 2008.
- Aslan, Halide; “Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Mühtedi Çocuk Manzaraları”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1, Elazığ 2009, s. 119- 142.
- Aslan, Halide; “Osmanlı’nın Son Döneminde Kosova’da İhtida(İslamlaşma) Süreci Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1, Ankara 2011, s. 165-188.
- Aslan, Halide; “Tanzimat Döneminde Dini Değişim Halleri: İhtida- Gizli Din- Tanassur ve Osmanlı”, Toplum Bilimleri 6/12, 2012, s. 55- 82.
- Bilgin, Arif- Fatih Bozkurt; “Bir Mali Gelir Kaynağı Olarak Varissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları”, I. İktisat Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul 2010, s. 247- 266.
- Cahen, Cloude; “Zimme” EI XIII, Leiden 1993, p. 566- 571.
- Çetin, Osman; “Hacı İvaz Paşa Vakfiyyesindeki Mühtedi Fonu Hakkında”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi III, Bursa 1991, s. 167- 175.
- Çetin, Osman; Sicillere Göre Bursa’da İhtida Hareketleri ve Sosyal Sonuçları (1472-1909), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
- Çolak, Kamil; XVI. yüzyılda İstanbul’da İhtidâ Hareketleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2000.
- Deringil, Selim; “There is No Compulsion in Religion; On Conversion and Apostasy in the Late Ottoman Empire 1839-1856”, Comporative Studies in Society and History 42, 2000, p. 547-575.
- Eken, Galip; “Bir Anadolu Şehri Kayseri’de İhtida Hareketleri”, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi I, Manisa 1997, s. 85- 90.
- Ercan, Yavuz; “Osmanlı İmparatorluğunda Gayrimüslimlerin Giyim, Mesken ve Davranış Hukuku”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), C. 1, S. 1, 1990, s. 117-125.
- Hökelekli, Hayati; Din Psikolojisi, Ankara 1993.
- Kaçar, Mustafa; “Sultanın İsimsiz Kahramanları”, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul 2007, s.1-14.
- Karadağ, Esra; XIX. yüzyılın İlk Yarısında Anadolu’da İhtida Hareketleri(1800-1850), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2005.
- Köse, Ali; “İhtida”, TDVİA. XXI, s. 554- 558.
- Kızılkan, Ayşe Ö.; “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı’da İhtida Olaylarına Gayr-i Müslimlerin Tepkisi: İşkence ve Zulümler”, Tarih Okulu, XIII, s. 35- 51.
- Lowry, Heath W.: Trabzon Şehrinin İslamlaşması ve Türkleşmesi(1461-1583), İstanbul 1977.
- Minkov, Anton; Conversion to Islam in the Balkans: Kisve Bahası Petitions and Ottoman Social Life, 1670-1730 [Balkanlar’da İhtida: Kisve Bahası Arz-ı Halleri ve Osmanlı Toplumsal Hayatı, 1670-1730], Leiden: Brill Academic Publishers, 2004.
- Mutaf, Abdülmecit; “Balıkesir’de İskan Edilen Ermenilerin Yönetim ve Müslüman Halkla İlişkileri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü I, Manisa 2003, s. 71- 80.
- Ocak, Ahmet Yaşar; “Anadolu” ve “XIII. ve XV. yüzyıllarda Türk- Hristiyan Dini Etkileşimler ve Aya Yorgi(Saint Georges) Kültü” Belleten LV, Ankara 1991, s. 661- 664.
- Ortaylı, İlber; “Tanzimat Döneminde Tanassur ve Din Değiştirme Olayları”, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1994, s. 481- 487.
- Özdemir, Bülent; “The Plurality and Religious Dimensions of Ottoman Culture: The Case of Orthodox Community of Salonica in the 1840s.”, in David Shankland, (Ed.) Anthropology, Archaeology and Heritage in the Balkans and Anatolia, (İstanbul: The Isis Press, 2004), V.II, pp.253-269.
- Özdemir, Bülent; Osmanlı Çoğulculuğu Selanik’in 1840’lı Yıllarda Müslüman, Ortodoks ve Musevi Cemaatleri”, Osmanlı IV, Ankara 1999, s. 262- 269
- Şeker, Mehmet; Osmanlı Belgelerinde İhtidâ Kavramı ve Mühtedîler, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
- Torunoğlu, Berke; Murder in Salonika, 1876: A Tale of Apostasy Turned into an Internatıonal Crisis, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009, s. 1- 100
- Yiğit, Ahmet; “İzmir Şer‘iyye Sicillerine Yansıyan İhtida Vakaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3/11, 2010, s. 633-648.
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Selim Hilmi ÖZKAN
Sayıdaki Diğer Makaleler
XIX. YÜZYILIN ORTALARINDA ÇERKEŞ KAZASININ EKONOMİK DURUMU
SGRAFFİTO TEKNİĞİNİN EĞİTİMDE KULLANIMINA İLİŞKİN SAĞLAYACAĞI YARARLAR ÜZERİNE KURSİYER GÖRÜŞLERİ
Nurgül BOZKURT, Nida BAYINDIR, Aynur ÇUKURCALIOĞLU
HÂŞİMÎ’NİN MİHR Ü VEFÂ MESNEVİSİNDE “MEKÂN”
SİCİLLERDEN İHTIDALARI OKUMAK: TANZİMAT ÖNCESİNDE ANKARA’DA MÜHTEDİLER